نورنیوز- گروه اقتصادی: طرح جدید فروش محصولات ایران‌خودرو که از 24 مردادماه 1403 آغاز شد، دیگر تنها به تنظیم بازار خودرو و ایجاد فرصتی برابر برای متقاضیان خرید خودرو داخلی کمک نمی‌کند و آثار و تبعات آن بخش گسترده‌ای از اقتصاد کشور را تحت تاثیر قرار می‌دهد.

نمی‌توان به طور دقیق گفت که انگیزه اولیه طراحان روش جدید ثبت نام در قرعه کشی پیش‌فروش خودروهای داخلی چه بوده است. شاید ابتدا سوال این بوده که چگونه می‌توان مردم را قانع کرد که در یک شرایط تورمی، بدون دریافت هیچ سود و بهره‌ای دارایی‌های خود را نقد کرده و برای مدتی در بانک‌ها سپرده کنند. یا شاید طراحان این روش به دنبال راهی بوده‌اند که درکنار تنظیم بازار خودرو، ابزار لازم برای تنظیم‌گری سایر بازارها را نیز فراهم کنند.

هرچه که بود، موفق بود. چراکه با روش جدید می‌توان با کمترین هزینه چندین برابر بیشتر از قبل نقدینگی جمع آوری کرد و آن را برای مدتی در اختیار بانک‌ها گذاشت. روش کار به این صورت است که افراد برای شرکت در قرعه‌کشی یا اولویت‌بندی پیش فروش محصولات خودروسازان، مبلغی را در حساب وکالتی خود نزد بانک‌ها سپرده می‌کنند و به انتظار می‌نشینند تا زمان قرعه کشی یا تعیین اولویت‌ها مشخص شود.

 پس از طی فرآیند مذکور، برندگان برای پرداخت باقی مانده قیمت غیرقطعی خودرو فراخوانده می‌شوند و آنها که این بار موفق نبودند می‌توانند برای برداشت پول خود از حساب وکالتی اقدام کنند تا شاید در نوبت بعدی شانس با آنها یار شود و این بار برنده خوش شانس پیش فروش خودروی داخلی، آنها باشند.

آمار و ارقام منتشر شده از مبالغ سپرده‌گذاری شده درحساب وکالتی افراد نزد بانک‌ها و تعداد شرکت‌کنندگان در طرح جدید فروش محصولات ایران‌خودرو به اندازه تعداد خودروهایی که قرار است در این طرح عرضه شود و زمان برگزاری قرعه‌کشی یا تعیین اولویت‌ها، مبهم و ضدونقیض است.

در بازار داغ شایعه، ارقام رسوب شده در حساب وکالتی بانک‌ها به 700 هزار میلیارد تومان هم رسیده است. درحالی که تعداد شرکت کنندگان در این طرح حدود 1.5 میلیون نفر تخمین زده می‌شود که گفته می‌شود، تا پایان مهلت ثبت نام به 3 میلیون نفر هم خواهد رسید. البته تنها بخش محدودی از شرکت‌کنندگان در طرح عادی فروش محصولات ایران‌خودرو نیازمند واریز 230 میلیون تومان پول به حساب وکالتی هستند که کم و کیف آن نیز همچنان نامشخص است.

ارقام هرچه که باشد، حداقل تا اواسط شهریورماه نزد بانک‌ها باقی خواهد ماند تا ایران‌خوردو درمورد نحوه تخصیص محصولات خود تصمیم‌گیری کند. نقطه روشن ماجرا این است که حداقل در این مدت بخش قابل توجهی از نقدینگی اشخاص به سایر بازارهای مالی ایران راه نمی‌یابد و در نبود تقاضای کاذب، می‌توان امیدوار بود که ثبات بازارها همچنان حفظ شود.

از طرفی به نظر می‌رسد که پول‌های رسوب شده در حساب وکالتی، پشتوانه مناسبی برای انحراف جریان‌های پولی به سمتی که مطلوب اقتصاد است، ایجاد می‌کنند. مثلا می‌توان به پشتوانه پول‌های رسوب شده در حساب وکالتی افراد، منابع لازم برای بهبود وضعیت ترازنامه بانک‌ها را تامین کرد که رتبه اعتباری بانک‌ها را افزایش می‌دهد و اعتبارگیری بیشتر از بازار بین بانکی یا پرداخت تسهیلات بیشتر به اشخاص و نهادهای وابسته را برای بانک‌ها امکانپذیر خواهد کرد.

همچنین این منابع می‌تواند پشتوانه مناسبی برای پرداخت تسهیلات تکلیفی باشد و اختلاف رشد سپرده‌های قرض‌الحسنه و منابع مورد نیاز برای پرداخت تسهیلات حمایتی را جبران کند و یا می‌تواند پشتوانه‌ مناسبی برای تخصیص اعتبارات حمایتی از بازار سهام باشد و صرف رونق معاملات ثانویه و سفته بازانه در این بازار شود.

البته مدت مسدود شدن پول‌ها نزد بانک چندان طولانی نیست که بتواند عایدی زیادی برای سیستم بانکی ایجاد کند؛ اما شاید پیش‌بینی اینکه پس از اتمام فروش محصولات ایران‌خودرو، نوبت به فروش محصولات سایپا یا سایرخودروسازان خواهد رسید هم چندان دور از واقعیت نباشد که در صورت تحقق آن، جریان پولی همچنان در بانک‌ها باقی خواهد ماند و دست بانک‌ها را برای توسعه عملیات بانکی باز می‌گذارد.

دستاورد دیگر روش جدید فروش خودرو برای خودروسازان است. به این معنا که پس از مشخص شدن سهم خودروساز از پول‌های مسدود شده در بانک‌ها، این شرکت می‌تواند به منابع نقد خود دسترسی پیداکند و ظرف مدت کوتاهی باقی مانده بهای غیرقطعی محصولات خود را از واجدین شرایط مطالبه کند. بنابراین خودروساز قیمت تمام شده خودرو را امروز از متقاضیان دریافت می‌کند و نهاده‌های موردنیاز را خریداری می‌کند و اگر اختلاف قیمتی هم باقی ماند در زمان تحویل از خریداران اخذ می‌کنند.

مزایای این طرح تنها برای بنگاه‌ها و بانک‌ها نخواهد بود و در توافقی نانوشته مقرر می‌شود که افراد خوش اقبال بتوانند از مزایای خرید خودرو به قیمت کارخانه و فروش آن در بازار بهره‌مند شوند یا حداقل بتوانند خودرو مورد نیاز خود را با نرخی استثنایی و نازل خریداری کنند.

دراین معامله همه سر سود، آنچه که باقی خواهد ماند انحصار در بازار خودرو ایران است که به خودروسازان این امکان را خواهد داد که محصولات خود را با هرشرایطی به خریداران عرضه کنند و به هرشکلی که خواستند متقاضان خودرو را در سامانه‌های فروش خود به صف کنند.