سعیده علیپور
محمدرضا عارف، معاون اول مسعود پزشکیان، روز شنبه نخستین ابلاغیه خود را صادر کرد. ابلاغیه‌ای که موجی از واکنش‌‌ها را به دنبال داشت. موضوع این ابلاغیه، تخصیص ۴۰۰ میلیارد تومان برای مراسم «پیاده‌روی اربعین» بود. آیینی که چند سالی است برگزار می‌شود و هر سال هم این پرسش اساسی مطرح است: چرا هزینه‌های این مراسم از بودجه عمومی تامین می‌شود؟
مصادف شدن نخستین ابلاغیه دولت چهاردهم با تدارک پیاده‌روی اربعین اما موضوع را از همیشه پیچیده‌تر کرد؛ چرا که منتقدان معتقدند گویا این دولت هم که با شعارهایی متفاوت بر سر کار آمده، ادامه‌دهنده همان روندی‌ست که سالیان پیش مورد نقد و نکوهش بوده است. نکوهش نه از جهت نفس پیاده‌روی اربعین که مراسمی عبادی است؛ بلکه از این باب که؛ در بحبوحه بحران‌های اقتصادی که دود آن به چشم آموزش و پرورش، محیط زیست، معیشت، سازمان‌های رفاهی، شبکه بهداشت و درمان و ... می‌رود، چرا بودجه‌ها و تسهیلات هنگفتی صرف مراسمی می‌شود که بیشتر رنگ و بوی سیاسی دارد تا مذهبی؟ و از این حیث که قاعدتا باید خود افراد رأسا هزینه مناسک عبادی و مذهبی خود را بپردازند نه اینکه بخشی از هزینه‌های عبادت آنها از بیت‌المال تأمین شود.
اربعین را به خود مردم واگذار کنید
شاید محمدتقی فاضل میبدی، عضو مجمع محققین و مدرسین حوزه علمیه قم واضح‌ترین انتقاد را به این عملکرد در شبکه اجتماعی ایکس مطرح کرده باشد. او نوشته است: «از دغدغه‌های دکتر پزشکیان فیلترینگ بود که خیلی از شغل‌‌ها را تعطیل کرده بود. معاون اول چهار صد میلیارد برای اربعین اختصاص دادند. چرا؟ دغدغه این دولت اربعین نبود. اربعین را به خود مردم واگذار کنید. این پول‌ها را به مدارس سیستان بلوچستان اختصاص دهید. تا بچه‌‌ها به راحتی درس بخوانند. این است حق و عدالت».
بسیاری از روشنفکران مذهبی با اشاره به دولتی شدن جریان اربعین و هزینه‌های فراوان آن از خزانه بیت‌المال برای گروهی محدود این تسهیلات را برای انجام یک فریضه مستحب شبهه‌ناک می‌دانند و معتقدند؛ از لحاظ شرعی هم درست آن است که زائران با هزینه شخصی و خرید بلیت هواپیما، اتوبوس یا قطار به عراق سفر کنند نه با بودجه عمومی کشوری که این روزها بیشتر از همیشه درگیر تورم و فقر است و سایه جنگ برسرش سنگینی می‌کند.
بذل و بخشش از جیب
صندوق بازنشستگی کشور!
اما ماجرا به اینجا ختم نمی‌شود. براساس سندی که به‌تازگی در شبکه‌های اجتماعی منتشر شده، وزارت کار دولت ابراهیم رئیسی در روزهای پایانی کارش هم مبلغ ۲۵۰ میلیارد تومان از صندوق بازنشستگی کشوری به راهپیمایی اربعین امسال اختصاص داده است تا در اموری همچون «قرارگاه اربعین وزارت رفاه، حمایت از راهپیمایی ۱۰ کیلومتری غدیر، برگزاری کلاس‌های مبانی اندیشه اسلامی و ستاد جوانی جمعیت راهیان نور» هزینه شود.
این در حالی است که صندوقهای بازنشستگی طی سال‌های اخیر با کسری بودجه شدید مواجه بوده‌اند. منتقدان معتقدند برداشت این مبالغ از صندوقهای بازنشستگی و جیب بازنشستگان و سرازیر کردن آن به بهانه‌های مذهبی به سمت موسسات رانتی، جامعه را از دین گریزان‌تر می‌کند.
عباس عبدی، روزنامه‌نگار، روز جمعه ۱۲ مرداد در شبکه ایکس با اشاره به سند منتشر شده از وزارت کار نوشت: «روزی خواهد آمد که اگر تمام بودجه را هم صرف این گونه امور کنند باز هم کم خواهند آورد».
این تحلیلگر مسائل سیاسی با انتشار تصویر این سند افزوده است: «اگر دنبال علت کاهش گرایش به دین هستید این تصویر که مُشتی از خروار است را ببینید. از جیب بازنشستگان برداشته و به نام دین به جیب عده‌ای رانتی واریز کردن نتیجه‌اش همین وضع دینداری است».
براساس سندی که به‌تازگی در شبکه‌های اجتماعی منتشر شده، وزارت کار دولت ابراهیم رئیسی در روزهای پایانی کارش مبلغ ۲۵۰ میلیارد تومان از صندوق بازنشستگی کشوری به مراسم اربعین امسال اختصاص داده است. این در حالی است که صندوقهای بازنشستگی طی سال‌های اخیر با کسری بودجه شدید مواجه بوده‌اند و برداشت این مبالغ از صندوقهای بازنشستگی و جیب بازنشستگان، جامعه را از دین گریزان‌تر می‌کند
علاوه بر او افراد دیگری هم به این سند واکنش نشان دادند، کاربری در ایکس نوشت: «آقای پزشکیان جلوی غارت کارگران، کشاورزان، معلمان و کارمندان را بگیرید. صندوق بازنشستگی پول کارگران، معلمان و کارمندان است. چرا کارگران باید ۱۰۰ میلیارد برای اربعین بدهند؟ چرا باید ۱۵ میلیارد بابت آموزش مبانی اسلامی بدهند؟» کاربر دیگری در ایکس این طور واکنش نشان داد: «وزارت رفاه در وضعیت اسفناک ورشکستگی صندوقهای بازنشستگی و با پول و سرمایه بازنشسته محنت‌زده، مظلوم و مستأصل، مانور اربعین راه‌اندازی نموده، به زیارت بزرگواری می‌روند که شب شهادتش با وجود قلّت یاران گفت: هرکس حق‌الناس برگردن دارد با ما نیاید! این پیاده‌روی عین معصیت است».
ادامه رویه سالیان گذشته
سال گذشته درست در همین روزها بود که انتشار تصویری از اطلاعیه وزارت کار درباره امتیازات ویژه سفر اربعین برای خانواده‌های این وزارت‌خانه منتشر شد. در همان زمان عبدالرضا داوری، مشاور سابق محمود احمدی‌نژاد، در توئیتر با انتشار این تصویر نوشت: «به پرسنل وزارت رفاه و سازمان‌هایش، ۳ روز مرخصی تشویقی، ۵ میلیون تومان کمک هزینه و یک میلیون تومان برای هریک از اعضای خانواده، جهت اعزام به راهپیمایی اربعین پرداخت می‌شود».
به گفته او اگر فقط ۲۰ درصد از پرسنل وزارت رفاه به راهپیمایی اربعین بروند، بار مالی آن برای دولت ۸۵۰ میلیارد تومان خواهد بود!
این تصویر هر چند مربوط به وزارت کار بود، اما برخی از کاربران فضای مجازی مدعی شدند که سازمان‌ها و وزارتخانه‌های دیگر هم در این ایام حتی اگر تسهیلات مالی ارائه ندهند، موظفند تا مرخصی‌های بی‌حساب و کتابی ارائه کنند. بسیاری تقبل این بار مالی از سوی دولت با رضایت و فراغ بال را با شیوه رفع کمبودها و تنگناها و رنج مردمان در مناطق محروم کشور مثل سیستان و بلوچستان مقایسه کرده و این رفتار دوگانه دولت در ارائه تسهیلات به شهروندان ایرانی را تفرقه‌افکن و سبب تشدید هر چه بیشتر نارضایتی مردم به خصوص در مناطق محروم کشور دانستند. در حالی که به نظر می‌رسید این رویه که منتقدان فراوانی داشته و دارد، با روی کار آمد دولت اصلاح‌طلب قرار است کمی تعدیل شود، امسال هم ابلاغیه معاون اول رئیس دولت چهاردهم نشان داد که در بر همان پاشنه سابق می‌گردد و قرار نیست که هزینه مستحبات از جیب عمومی پرداخت نشود.
محمدتقی فاضل میبدی در انتقاد به ابلاغیه محمدرضا عارف مبنی بر تخصیص ۴۰۰ میلیارد تومان برای مراسم «پیاده‌روی اربعین» در شبکه ایکس نوشت: «از دغدغه‌های دکتر پزشکیان فیلترینگ بود که خیلی از شغل‌‌ها را تعطیل کرده بود. معاون اول چهار صد میلیارد برای اربعین اختصاص دادند. چرا؟ دغدغه این دولت اربعین نبود. اربعین را به خود مردم واگذار کنید. این پول‌ها را به مدارس سیستان بلوچستان اختصاص دهید. تا بچه‌‌ها به راحتی درس بخوانند. این است حق و عدالت»
اربعین و تاکید پزشکیان
بر اجرای کامل تعهدات
مسعود پزشکیان در نخستین روزهای کار دولت، در جلسه‌ای اعلام کرد که دستگاه‌ها موظف به اجرای کامل تعهدات خود در زمینه اربعین هستند.
رئیس جمهور با اشاره بر نقش مهم دستگاه‌های اجرایی در برگزاری باشکوه مراسم اربعین، از آنها خواست تا تعهدات خود را به بهترین وجه ممکن اجرا کنند و تاکید کرد که هیچ توجیهی درباره نارضایتی مردم پذیرفته نیست.
مجید میراحمدی، معاون امنیتی وزیر کشور دولت سیزدهم هم در واکنش به مخاطرات احتمالی مراسم اربعین امسال گفت: «گرماهراسی یا تب دنگی و داعش از مواردی هستند که دشمنان بر بستر خبری آن سوار شده و سعی در ایجاد هراس نسبت به راهپیمایی اربعین دارند اما هیچ‌کدام جای دلهره ندارند».
همچنین احمد وحیدی وزیر کشور دولت سیزدهم 11 مرداد در مراسمی اعلام کرد که «تعبیه تونل‌‌های خنک‌کننده و سایر دستگاه‌های سرمایشی در دستور کار قرار گرفته است». وزارت راه و شهرسازی نیز با پیش‌بینی ورود ۱۰۰ هزار زائر پاکستانی به ایران برای این مراسم، از «روکش آسفالت جاده‌های منتهی به پایانه‌های مرزی، رفع نقاط پرحادثه، خط کشی محورها، نصب علائم و افزایش سرویس‌های بهداشتی» خبر داده است. همچنین ششم مرداد ماه، مدیر کل ستاد اجرایی فرمان حضرت امام (ره) ایلام از دپوی بیش از ۴ میلیون بطری آب معدنی سرد و یخی در سردخانه‌های استان برای زائران اربعین ۱۴۰۳ مرز مهران خبر داد.
محمد زارع، با بیان اینکه با توجه به گرانی اقلام خوراکی، امسال با توان بیشتری از موکب‌‌ها حمایت می‌کنیم و نمی‌گذاریم چراغ خدمت‌رسانی خاموش باشد، اظهار کرد: «تمام خدمات ستاد اجرایی فرمان امام در مرز مهران کاملا رایگان است». اما در کنار این خدمات برخی از ارگان‌‌ها وام‌‌های قرض‌الحسنه‌ای را برای پیاده‌روی اربعین به متقاضیان ارائه می‌کنند که مبلغ آن بین 5 تا 10 میلیون تومان است.
دیروز معاون پشتیبانی و اعزام ستاد عمره و عتبات دانشگاهیان از اختصاص وام به دانشجویان عازم پیاده‌روی اربعین خبرداد و گفت: «مبلغ این تسهیلات بین ۵ تا ۱۰ میلیون تومان است». به گفته او دانشجویانی که متقاضی وام اربعین دانشجویی هستند به دفتر نهاد رهبری در دانشگاه محل تحصیل خود مراجعه کنند. ارز اربعین یکی دیگر از تسهیلاتی است که همچون چند سال اخیر، امسال هم پرداخت می‌شود و از هفتم مرداد ماه امسال هم، متقاضیان پس از ثبت‌نام در سامانه سماح تا سقف ۲۰۰ هزار دینار به ازای هر فرد بالای ۵سال ارز اربعین در بانک‌های عامل دریافت می‌کنند.
در کنار این موارد البته ده‌ها تسهیلات ریز و درشت دیگر برای حضور در این مراسم از سوی نهادها و دوایر دولتی عرضه می‌شود؛ که از جمله آن اینترنت رایگان خدمات بهداشتی و دارویی رایگان و ... است که هر چند عده‌ای را برای حضور در این مراسم مذهبی ترغیب می‌کند، اما این پرسش اساسی را هم مطرح می‌کند که چنین تسهیلات شبهه‌برانگیزی از بودجه عمومی برای امری مستحب، به وفاق ملی کمک می‌کند یا تداوم همان جریان بی‌اعتمادی گذشته خواهد بود؟