به گزارش راهبرد معاصر، کاربردی نبودن محتوای آموزشی ارائه شده در مدارس سال‌هاست که به عنوان یک ناکارآمدی از سوی بیش از 16 میلیون دانش‌آموز و حتی فارغ التحصیلان مدارس مطرح می‌شود.

اگر با فارغ‌التحصیلان مدارس گفت‌وگویی داشته باشیم اغلب آنها از فراموش کردن محتوای ارائه شده در مدارس و غیرکابردی آن در زندگی واقعی سخن می‌گویند، حتی برخی آنقدر نسبت به این موضوع معترضند که از تعبیر «هدر رفتن وقت و عمر در پشت نیمکت‌های مدارس» سخن می‌گویند!

کتاب‌های درسی متعدد و حجیم، دشواری درک محتوای آن برای دانش‌آموزان و از همه مهمتر غیرکاربردی بودن این محتوای علمی با زندگی روزمره و آینده دانش‌آموزان و بازار کار، موضوعاتی است که سال‌ها در نقد کتاب‌های درسی مدارس شنیده می‌شود.

تذکر رهبر انقلاب

حتی این موضوع از سوی رهبر معظم انقلاب با تعبیر آموزش علم نافع در مدارس مورد تذکر قرار گرفت و ایشان اردیبهشت سال 1401 ضمن انتقاد به وضعیت دانش‌های تدریس‌شده در مدارس گفتند: «الآن در دبیرستان‌ها و شاید دبستان‌های ما دانش‌هایی تدریس می‌شود که هیچ فایده‌ای به حال امروز و آینده دانش‌آموز ندارد؛ یک ذهنیاتی است که یادشان هم می‌رود، در هیچ مسئله زندگی به این‌ها کمک نمی‌کند، این‌ها را شناسایی و حذف کنید. علم نافع آن علمی است که بتواند استعداد جوان و نوجوان را شکوفا کند.»

پس از این تذکر رهبر انقلاب، مسئولان وقت وزارت آموزش و پرورش از آغاز تغییر در کتاب‌های درسی خبر دادند اما تا به امروز این وعده عملی نشده است.

ساعات مدرسه نتیجه‌بخش نیست

رضوان حکیم‌زاده؛ معاون اسبق آموزش ابتدایی وزارت آموزش و پرورش معتقد است که اگر از منظر اقتصاد آموزشی هم  محاسبه کنیم با توجه به ساعت‌هایی که در مدرسه صرف می‌شود، استخدام معلم، چاپ کتاب درسی، هزینه نگهداری مدارس و... از سوی دیگر یادگیری بسیار پایین دانش‌آموزان در برخی دروس نشان می‌دهد بخشی از برنامه ارائه شده در مدارس دچار مشکل است و ساعات صرف‌شده در مدارس نتیجه‌بخش نیست!

ذهن دانش‌آموز یا انبار محفوظات

برخی کارشناسان هم آموزش‌های بدون فایده در مدارس را اینگونه برای مخاطبان شرح می‌دهند: فرض کنید من شاگرد شما هستم،‌ بعد از 50 ساعت آموزش طرز تهیه یک شربت را به من یاد می‌دهید و پس از آن می‌گویید شربت را درست کن ولی من بلد نیستم این تنها یک مثال ساده از وضعیت فعلی آموزش در مدارس است؛ حفظ کردن کلمات عجیب و غریب به اسم کانی‌های زمین‌‌شناسی یا متون عجیب در تاریخ ادبیات به چه درد دانش‌آموزان می‌خورد چرا ذهن آنها را انبار محفوظات کرده‌ایم. آموزش‌ و پرورش لبریز از مطالب حجیم است که به درد دانش‌آموز نمی‌خورد همه این موارد را قبول دارند اما هیچ فردی به فکر این مشکلات نیست!

ساعت علوم در مدارس ایران 2 تا 10 برابر جهان

پژوهشگاه مطالعات وزارت آموزش و پرورش نیز در پژوهشی که درباره حجم زیاد کتاب‌های درسی دانش‌آموزان ایران انجام داده است، فقط در یک نمونه و برای کتاب علوم دوره نخست ابتدایی اعلام کرده است: برنامه درسی علوم تجربی دوره نخست ابتدایی ایران به‌لحاظ حجم، محتوا، چگالی و مطالبی که باید به دانش‌آموزان آموزش داده شود دو تا 10 برابر سایر کشورهاست! این نتایج نشان می‌دهد در حوزه کتاب‌های درسی، شرایط خوبی نداریم.

پیش از این مسئولان سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی از جمله حجت الاسلام علی لطیفی؛ رئیس این سازمان گفته بود، «هم‌اکنون دوره تغییر کتاب‌های درسی فرا رسیده است و بخشی از انتظارات و مطالبات مردم کاملاً به‌حق است چرا که کتاب‌های درسی، عمر 5 و 10 ساله  دارند و اقدامات اساسی و بنیادی برای تغییر کتاب‌های درسی از سال 1403 خواهد بود.»

همچنین رضا مراد صحرایی؛ وزیر آموزش و پرورش فروردین امسال با اشاره به تغییر کتاب‌های پایه اول دبستان گفت: شایستگی‌های پایه که دانش آموزان باید به آن برسند، استخراج شده و مقدمه تغییر کتاب‌های درسی است براین اساس در سال 1403 کتاب‌های درسی پایه اول دبستان جدید خواهد بود همچنین اثر محسوس تغییر کتاب‌های درسی در سال 1404 مشاهده خواهد شد.

تغییر اساسی مهر امسال در راه نیست

اما به نظر می‌رسد دانش‌آموزان و والدین برای مهر امسال هم نباید منتظر تغییرات کتاب‌های درسی باشند!

علی لطیفی رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی درباره تغییر کتاب‌های درسی از مهر امسال گفته است: کتابی که تغییرات اساسی داشته باشد خیلی محدود و نادر است، کتاب‌های درسی جدید برای پایه اول دبستان به صورت آزمایشی در تعداد محدودی از مدارس اجرا می‌شود و این چیزی نیست که جامعه به صورت عمومی احساس کند.

وی همچنین با اشاره به طراحی نظام‌واره شایستگی‌ها عنوان کرد: شایستگی‌های پایه و عمومی آن‌دسته از توانمندی‌ها و مهارت‌هایی است که دانش آموزان فارغ از اینکه چه درس و چه رشته‌ای را می‌خوانند باید آن‌ها را بیاموزند؛ بعد از اینکه 12 سال تحصیل را پشت سر گذاشته و فارغ التحصیل می‌شوند باید در این مهارت‌ها و توانمندی‌ها به حد قابل قبولی رسیده باشند. این نظام‌واره سال گذشته نهایی و به تصویب شورای هماهنگی علمی سازمان رسید و مراحل پایانی تصویب را در شورای عالی آموزش و پرورش پشت سر می‌گذارد.

مهر امسال فعلاً کتاب‌های درسی جدید به دست دانش‌آموزان نمی‌رسد و وعده تغییرات اساسی برای سال 1404 داده شده است با این وجود مشخص نیست در میان تغییر دولت‌ها و مسئولان، پرونده تغییرات کتاب‌های درسی و ارائه علم نافع در مدارس به مرحله اجرا می‌رسد یا خیر!/ تسنیم