فرشاد گلزاری

حدود یک هفته پیش الهام علی‌اف، رئیس‌جمهور آذربایجان و نیکول پاشینیان، رییس جمهور ارمنستان به همراه اولاف شولتس، صدراعظم آلمان در نشستی سه‌جانبه در حاشیه اجلاس امنیتی مونیخ با یکدیگر دیدار کردند و این دیدار به صورت تخصصی از سوی بسیاری از رسانه‌ها و اندیشکده‌های غربی زیر ذره‌بین قرار گرفت. بسیاری از این رسانه‌ها و مطبوعات اعلام کردند که برلین به دنبال آن است تا بتواند به نمایندگی از اتحادیه اروپا دو طرف را به سمت و سویی جهت‌دهی کند که نهایتاً یک توافق صلح میان آنها به امضا برسد. برخی دیگر از اندیشکده‌ها هم اعلام کردند که این مذاکرات با ابتکار صدراعظم آلمان انجام شده و اولین دیدار روسای جمهور آذربایجان و ارمنستان در سال میلادی جاری به حساب می‌آید که البته ریشه و دلیل آن هم مناقشات دو طرف بر سر منطقه قره‌باغ اعلام شد. در آنموقع خبرگزاری آذری پرس آذربایجان (آپا) در اینباره گزارش داد که مذاکرات کمیته‌های دو کشور برای تعیین مرزها قرار است ادامه بیابد و در راستای انتشار این خبر و طبق بیانیه دفتر صدراعظم آلمان،‌ شولتس در این دیدار سه‌جانبه که به ابتکار او انجام شده بود، خواستار به نتیجه‌ رسیدن سریع مذاکرات صلح میان باکو و ایروان شده است. پس از این دیدار نیز شولتس گفت که روسای جمهور ارمنستان و جمهوری آذربایجان وعده دادند که اختلافات را به طور مسالمت‌آمیز حل‌وفصل کنند. صدراعظم آلمان همچنین در جمع خبرنگاران اعلام کرد که برلین و اتحادیه اروپا آماده حمایت از روند صلح با «بیشترین توان» خود هستند. آنچه در این میان مهم به نظر می‌رسد این است که دولت ارمنستان پس از دیدار سه‌جانبه مذکور اذعان کرد که ایروان و باکو در این دیدار توافق کردند فعالیت‌ها برای رسیدن به صلح ادامه یابد. این مواضع در حالی مطرح شد که علی‌اف در یکم فوریه ۲۰۲۴ گفته بود که معاهده صلح میان دو کشور تنها پس از اصلاحات در قانون اساسی ارمنستان امکان‌پذیر خواهد بود. اینکه تا چه حد ایروان به سخنان باکو در خصوص اصلاحات قانون اساسی خود اهمیت می‌دهد چندان اهمیت ندارد اما باید متوجه بود که اساساً جمهوری آذربایجان این مساله را یکی از مطالبات خود در مواجهه با ایروان و همچنین پرونده قره‌باغ می‌داند. به گونه‌ای که کمتر از شش روز پیش سخنگوی وزارت خارجه آذربایجان اعلام کرده بود که ایروان باید مواردی مربوط به اسناد دولتی از جمله قانون اساسی را که شامل ادعاهای ارضی بر حق حاکمیت و یکپارچگی قلمروی جمهوری آذربایجان می‌شود، از قوانین خود حذف کند. با وجود این اختلافات، رسانه‌های آذربایجان چهارشنبه گذشته گزارش دادند که ایروان بسته بعدی پیشنهادات توافق صلح ارمنستان-جمهوری آذربایجان را از باکو دریافت کرده و ساعاتی بعد هم آرمن گریگوریان، دبیر شورای امنیت ارمنستان این خبر را تایید کرد. گریگوریان همچنین گفت که پیش‌نویس توافق صلح در دیدار آتی وزرای امور خارجه دو کشور مورد بحث قرار خواهد گرفته است. 

اینکه تا چه حد ارمنستان به سخنان باکو در خصوص اصلاحات قانون اساسی خود اهمیت می‌دهد چندان مهم نیست، اما باید توجه داشت که اساساً جمهوری آذربایجان این مساله را مطالبه اصلی خود در مواجهه با ایروان و همچنین پرونده قره‌باغ می‌داند

ناتو به دنبال محاصره مسکو از ناحیه قفقاز 

به نظر می‌رسد که پاشینیان در حاشیه اجلاس امنیتی مونیخ قول‌هایی از غرب با محوریت نظامی و تسلیحاتی گرفته که اگر درست باشد به معنای پیشروی ناتو علیه کرملین خواهد بود

با نگاهی به اظهارات مقامات ارمنستان و آذربایجان و همچنین دیدار سه جانبه میان علی‌اف، پاشینیان و شولتس شاید این پیام مخابره شود که به زودی منازعه میان باکو و ایروان بر سر قره‌باغ خاتمه میابد و دو طرف توافق صلح را امضا می‌کنند. اما آنچه در این میان باید موردنظر قرار بگیرد این است که اساساً نخست‌وزیر ارمنستان به دنبال آن است تا از غرب علیه روسیه امتیازات موردنظر خود را کسب کند؛ چراکه پاشینیان معتقد است که در جنگ با آذربایجان هیچگونه حمایتی از سوی مسکو به نفع وی و کشورش انجام نشده و به نوعی او معتقد است که روس‌ها به وی خیانت کرده‌اند. بر همین اساس روز گذشته (جمعه) نخست‌وزیر ارمنستان با بیان اینکه پیمان امنیت جمعی در مورد ارمنستان اجرا نشده گفت که ایروان عضویت خود را در سازمان پیمان امنیت جمعی به حالت تعلیق درآورده است. پاشینیان اعلام کرده که از نظر ایروان پیمان امنیت جمعی مخصوصاً در ۲۰۲۱ و ۲۰۲۲ در قبال ارمنستان اجرا نشده و ما نمی‌توانیم به این امر بی‌توجه باشیم و بر همین اساس ما شرکت خود را در این پیمان تعلیق کردیم تا ببینیم در آینده چه اتفاقاتی رخ می‌دهد. در مقابل دمیتری پسکوف، سخنگوی کرملین هم اعلام کرد که طرف ارمنی در خصوص تعلیق عضویت خود از این پیمان هیچ اقدام رسمی انجام نداده و قصد داریم با همکاران خود در ایروان تماس گرفته و درباره معنای این بیانیه‌ها شفاف‌سازی کنیم. سخنگوی کرملین در بخشی از اظهارات خود گفته است که در خصوص این مساله فهم جزئیات بسیار مهم است و امیدواریم دوستان ارمنی همه چیز را برایمان توضیح دهند! سخنان وی به خوبی نشان می‌دهد که مسکو به هیچ وجه از مواضع پاشینیان نه تنها راضی نیست، بلکه باید مواضع کرملین را نوعی هشدار به ایروان تلقی کرد. موضوع دومی که در راستای این اظهارات پاشینیان باید مورد نظر قرار بگیرد این است که با تمام مثبت‌اندیشی اروپا و رسانه‌هایشان، صلح با آذربایجان را منتفی دانسته است. او در بخشی از سخنانش صراحتاً اعلام کرده که اگر اظهارات آذربایجان را بررسی کنیم، می‌بینیم که حمله‌ای تازه به ارمنستان بسیار محتمل است و ما در مورد حمله اخیر هم خواستار تحقیقات هستیم؛ اما با این وجود، باکو از این وضعیت برای تشدید لفاظی‌های خود استفاده می‌کند. اینکه چرا از یک سو ارمنستان روسیه را مورد خطاب قرار می‌دهد و پیمان امنیت جمعی که برای مسکو از منظر امنیتی اهمیت زیادی دارد را به کنار می‌زند و از سوی دیگر باکو را به حمله احتمالی متهم می‌کند نشان می‌دهد که احتمالاً پاشینیان در پشت صحنه با اروپایی‌ها یک هماهنگی جدید را عملیاتی کرده است. به عنوان مثال دیروز (جمعه) سباستین لکورنو، وزیر دفاع فرانسه در یک جلسه توجیهی مشترک با وزیر دفاع ارمنستان اعلام کرد که در مورد دفاع هوایی اگر ارمنستان به موشک‌های کوتاه‌برد، متوسط و بردهای دیگر نیاز دارد ما این موشک‌ها را در اختیار ایروان قرار می‌دهیم. علاوه بر این باید توجه داشت که نخست‌وزیر ارمنستان چندی پیش در نشست «اتحادیه کشورهای مستقل همسود» که ابدا کننده آن روسیه است هم شرکت نکرد ولی در مقابل رزمایش مشترکی با ارتش ایالات متحده و دقیقاً زیرگوش مسکو برگزار کرد. حال به نظر می‌رسد که پاشینیان در حاشیه اجلاس امنیتی مونیخ قول‌هایی از غرب با محوریت نظامی و تسلیحاتی گرفته است که اگر درست باشد به معنای پیشروی ناتو علیه کرملین است!