مریم سرخوش، روزنامه‌نگار

چهارشنبه‌شب گذشته، بدون هیچ اطلاع قبلی قیمت داروهای تولید داخل تغییر کرد و با افزایش 20تا 30درصدی قیمت آنها تحت عنوان طرح «دارویار» اعمال شد؛ طرحی که ابتدا موجی از نگرانی‌ها را میان مردم به‌وجود آورد و این تصور ایجاد شد که از این پس هزینه‌های درمانی آنها چند برابر می‌شود، اما این تمام ماجرا نیست. پیش از این بارها مسئولان ازجمله وزیر و معاونانش بر تغییر نکردن قیمت داروها تأکید کرده بودند و با تغییر یکباره قیمت دارو، ابهاماتی درباره رویکرد نظام سلامت ایجاد شد. وزارت بهداشت اما توضیح دیگری درباره اتفاق جدید می‌دهد. براساس اعلام سازمان غذا و دارو، تأکید بر گران ‌نشدن دارو تا قبل از اجرای طرح «دارویار» با هدف جلوگیری از احتکار و کمبود دارو بوده است؛ اقدامی که به‌گفته متولیان حوزه بهداشت و درمان ناشی از تجربه گذشته درباره برخی کالاهای اساسی است که سودجویان به محض اطلاع از افزایش قیمت آنها، میزان عرضه به بازار مصرف را تا اعمال قیمت‌های جدید کاهش دادند و کمبودهایی را به‌وجود آوردند. اما حالا در فاصله ایجاد زیرساخت‌های اصلاح سیاست‌های ارزی دارو که از2سال پیش آغاز شده و اکنون به فاز اجرایی رسیده، نه‌تنها چنین اتفاقی رخ نداد، بلکه به اذعان بسیاری از بیماران از صبح روز پنجشنبه 23تیر، تغییری در پرداخت هزینه‌های دارویی آنها رخ نداده و در برخی موارد حتی کاهش هم وجود داشته است.

قرص‌های مسکن‌، به فهرست بیمه اضافه شدند 
با اجرای طرح دارویار، قیمت داروها افزایش پیدا کرده، اما بیماران برای خرید هیچ‌یک از داروهای دارای نسخه هزینه اضافه‌ای پرداخت نخواهند کرد. داروهای OTC (بدون نیاز به نسخه) مشمول افزایش قیمت نیستند و به همان قیمت قبل عرضه می‌شوند. مکمل‌ها و داروهای گیاهی هم افزایش قیمت ندارند و حتی پس از بررسی مجدد قیمتشان تعدیل خواهد شد. همچنین براساس اعلام وزیر بهداشت 119قلم داروی پرمصرف ازجمله مسکن‌ها با اجرای دارویار جزو بیمه قرار گرفته‌اند؛ ازجمله قرص‌های سرماخوردگی، دیفن‌هیدرامین، ایبوپروفن و ... . داروهایی هم که تاکنون تحت پوشش بیمه نبودند به این فهرست اضافه می‌شوند؛ ازجمله 366داروی ضروری پرمصرف برای بیماری‌های مزمن. پیگیری‌های همشهری از داروخانه‌ها هم نشان می‌دهد که برای نخستین‌بار بیمه‌ها از همان ابتدا اصلاح قیمت‌های دارویی را پوشش داده‌اند و بیمار مجبور به افزایش پرداخت نیست. در این‌باره یکی از داروخانه‌دارها می‌گوید: «قبلا، ابتدا افزایش قیمت‌ داروها و سپس پوشش بیمه‌ای اعمال می‌شد که عمدتا فاصله زمانی یک‌ماهه هم داشت. طی این مدت هم بیمار مجبور به پرداخت مابه‌التفاوت تا زمان پوشش بیمه‌ بود، اما این‌بار از ساعات اولیه اجرای طرح اصلاح قیمت‌های دارویی ابتدا پوشش بیمه‌ای آنها لحاظ می‌شود که این اتفاق تاکنون وجود نداشته است. حتی درباره برخی داروها هم درصد فرانشیز بیمه بیشتر شده و این مسئله کاملا به نفع مردم است.» اصلاح سیاست‌های ارزی و قیمت داروها با هدف حمایت از تولیدکنندگان داخلی، بهبود روند تولید دارو در کشور، جلوگیری از قاچاق معکوس دارو به کشورهای همسایه، افزایش بهره‌وری بیمه‌ها و... به تأکید بسیاری از کارشناسان حوزه دارو ضرورت داشت. حالا به‌نظر می‌رسد که با آغاز طرح دارویار، وعده مسئولان مبنی بر افزایش نیافتن پرداخت از جیب بیمار محقق شده و نگرانی چندانی در این‌باره وجود نخواهد داشت؛ چراکه به‌گفته متولیان حوزه سلامت، بخش اعظمی از جامعه تحت پوشش بیمه هستند و این افراد از صندوق یارانه دارویی بهره‌مند خواهند شد، اما نگرانی جدی در این‌باره تداوم اجرای آن است تا در آینده، کمبود تامین منابع مالی یا دارو به چالش جدی برای بیماران بدل نشود.

کمبود و گرانی دارو نخواهیم داشت 
هم‌اکنون یارانه دارو، به انتهای زنجیره مصرف یعنی بیمه‌ها اختصاص پیدا کرده؛ چراکه با توجه به شکاف قابل توجه ارز ترجیحی با نیمایی و آزاد، تداوم تامین دارو با رویه قبلی اشتباه بود و انتفاعی برای مردم نداشت. حیدر محمدی، دبیر قرارگاه اصلاح سیاست‌های ارزی دارو در سازمان غذا و دارو با بیان این مطلب به همشهری می‌گوید: «تاکنون یارانه دارو به جیب مردم نمی‌رفت؛ چراکه در تامین داروها 2بار کاهش قیمت صورت می‌گرفت و میل به قاچاق آن را افزایش می‌داد؛ یک‌بار ضریب کاهش 70درصدی با تامین ارز دولتی و یک‌بار اعمال پوشش بیمه. این مسئله حتی باعث شده بود که داروهای تولید داخل، عملا ظرفیت صادرات خود را هم از دست بدهند. در طرح دارویار ما هیچ دغدغه‌ای درباره مردم نداریم؛ چراکه با بهره‌مندی از یارانه دارو، نه‌تنها هزینه‌هایشان افزایش نخواهد یافت که قطعا دارو بهتر از گذشته در دسترس‌شان خواهد بود.» او در پاسخ به این سؤال که آیا با اجرای طرح دارویار، همچنان محدودیت در عرضه دارو وجود دارد، توضیح می‌دهد: «عرضه دارو با قیمت آزاد هیچ محدودیتی ندارد و دیگر نگران قاچاق معکوس دارو نیستیم؛ چون قیمت‌گذاری واقعی صورت گرفته است و قاچاق آن به‌صرفه نخواهد بود. تا پیش از این محدودیت‌ها به‌دلیل تخصیص یارانه دولتی به داروهای تولید داخل بود اکنون این محدودیت حذف می‌شود. البته درباره داروهای وارداتی همچنان محدودیت وجود دارد؛ چراکه ارز دولتی آنها حذف نشده است.» محمدی درباره اینکه چه تضمینی وجود دارد در آینده این اصلاح قیمت‌ها به دلایلی ازجمله کاهش پوشش بیمه‌ای یا کمبود دارو به ضرر بیماران نشود، می‌گوید: «ما پیش‌بینی‌های لازم را برای اجرای طرح انجام داده‌ایم. قطعا کمبود دارو نخواهیم داشت؛ چراکه با اجرای این طرح، دارو بهتر تامین خواهد شد. هدف اصلی این طرح افزایش نیافتن هزینه‌ها از جیب بیماران است و از آن دور نخواهد شد. بودجه‌ دارویار هم پیش‌بینی و با سازمان‌های برنامه و بودجه و بیمه‌گر هماهنگی‌های لازم برای تخصیص بودجه انجام شده است. این بودجه نشان‌دار است و نمی‌تواند صرف امور دیگری شود.» دبیر قرارگاه اصلاح سیاست‌های ارزی دارو از تامین بودجه دارویار برای سال‌جاری خبر می‌دهد و می‌گوید: «برای سال آینده هم باید در قانون بودجه این بخش درنظر گرفته شود. البته چالش اصلی در این‌باره بدهی بیمه‌ها بود که اکنون برطرف شده است. هم‌اکنون بیمه سلامت کل بدهی خود را به‌روز کرده است. وزارت بهداشت هم حدود 8هزار میلیارد از درآمد خودش را برای تامین بدهی‌های تامین اجتماعی به دانشگاه‌ها درنظر گرفته تا با شرکت‌های دارویی تسویه و داروی مورد نیازشان را تامین کنند.» او همچنین درباره افرادی که مشمول بیمه نیستند و یارانه دارو به آنها تعلق نمی‌گیرد، توضیح می‌دهد: «اینکه کسی بیمه ندارد، انتخاب خودش است. دولت همه اقشار و افراد را بیمه کرده است. 3دهک اول جامعه هم‌اکنون به‌صورت رایگان بیمه شده‌اند. با توجه به بررسی‌های انجام شده، فرد بیمه نشده نداریم؛ مگر افرادی که خودشان تمایلی به برخورداری از پوشش بیمه نداشته‌اند. توصیه ما به آنها این است که در سامانه بیمه سلامت ایرانیان ثبت‌نام کنند تا میزان وسع آنها بررسی شود و از خدمات این صندوق و یارانه بهره‌مند شوند.»

4هزار میلیارد پیش‌پرداخت برای اجرای طرح 
9600کد ژنریک دارو با توجه به سهم ارزبری تغییر قیمت داشتند و افزایش قیمت با پوشش بیمه‌ای جبران شده، اما پرداخت از جیب بیماران به هیچ عنوان بالا نرفته است. محمد پیکان‌پور، مشاور سیاستگذاری و برنامه‌ریزی سازمان غذا و دارو و عضو هیأت علمی اقتصاد و مدیریت دارو با بیان این نکته به همشهری می‌گوید: «اکنون علاوه بر پوشش بیمه‌ای که در گذشته وجود داشته یک صندوق جدید یارانه دارویی هم درنظر گرفته شده که براساس آن تمام هزینه‌های اصلاح قیمت‌های دارویی از آن تامین خواهد شد؛ مثلا شما قیمت دارو را هزار تومان در نظر بگیرید که 300تومان از سوی بیمار و 700تومان هم با پوشش بیمه‌ای پرداخت می‌شد. اکنون اگر قیمت این دارو 1500تومان شده باشد، بیمار تحت پوشش بیمه و با نسخه، پرداختی بیشتر از 300تومان نخواهد داشت.» او همچنین به بودجه مصوب 73هزار میلیارد تومانی این طرح اشاره می‌کند و ادامه می‌دهد: «همین حالا 4هزار میلیارد تومان به بیمه‌ها برای اجرای طرح دارویار پیش‌پرداخت می‌شود.» او در پاسخ به این سؤال که آیا بیماران برای هر بار دریافت دارو باید به پزشک مراجعه و هزینه ویزیت را پرداخت کنند هم می‌گوید: «در این‌باره هم تصمیم‌گیری شده و براساس نوع بیماری و داروی مورد نیاز، نسخه‌ها قابل تجدید خواهند بود؛ یعنی بیمار می‌تواند با تأیید و صلاحدید پزشک از یک نسخه به دفعات مختلف در سامانه الکترونیک استفاده کند.» 

افزایش پوشش بیمه‌ای داروهای پرمصرف 
با اجرای طرح دارویار، پوشش بیمه‌ای داروهای پرمصرف به نفع بیماران تغییر کرده است؛ نکته‌ای که سجاد اسماعیلی، مشاور رسانه‌ای رئیس سازمان غذا و دارو به آن اشاره می‌کند و می‌گوید: «تا پیش این، شرایط پوشش بیمه‌ای درباره داروها به‌گونه‌ای بود که قیمت پایین‌تر ملاک قرار می‌گرفت، اما اکنون اولویت، داروهای پرمصرف هستند. بر این اساس، داروهایی که مصرف عمده توسط بیمار دارند، بیشترین پوشش بیمه‌ای را خواهند داشت؛ یعنی دارویی که 50درصد مصرف بازار را داشت و به‌دلیل قیمت بالاتر تحت پوشش کامل نبوده، اکنون از پوشش بیشتری برخوردار شده‌ است. این مسئله باعث کاهش هزینه پرداختی بیماران شده است.» به‌گفته اسماعیلی اگر مردم در اجرای طرح یا ارائه خدمات با مشکلی مواجه شدند، می‌توانند این موارد را به معاونت‌های غذا و دارویی هر استان گزارش کنند یا با سامانه 190تماس بگیرند.

نکته
آشنایی با طرح «دارویار»
 هدف از اجرای طرح: توزیع یارانه دارو متناسب با نیاز بیماران، بهره‌مندی همه دهک‌های درآمدی از یارانه دارو، اضافه‌نشدن پرداخت از جیب بیماران و در مواردی کاهش آن، اجرای بیمه همگانی سلامت برای افراد فاقد بیمه، برقراری پوشش بیمه‌ای برای داروهایی که پیش از این تحت شمول حمایت‌های بیمه‌ای نبوده‌اند، کاهش کمبودهای دارویی، منطقی‌شدن تجویز و مصرف دارو و کاهش تقاضای القایی، کنترل قاچاق معکوس و رشد صادرات رسمی دارو و حمایت ویژه از داروهای مصرفی بیماری‌های مزمن، خاص و صعب‌العلاج، ازجمله اهداف اجرای این طرح است.

پوشش گسترده بیمه قبل از اجرای طرح : با توجه به اینکه افزایش قیمت‌ها برای داروهای با نسخه و تحت پوشش بیمه اعمال نمی‌شود، پیش از اجرایی‌شدن طرح دارویار مبلغ ۶هزار میلیارد تومان برای تحت پوشش قراردادن افراد فاقد بیمه در قانون بودجه۱۴۰۱ تصویب شد و 3دهک اول جامعه «حدود ۶میلیون نفر» بدون مراجعه حضوری و رایگان از سوی سازمان بیمه سلامت، بیمه شدند. افرادی که تاکنون پوشش بیمه نداشته‌اند برای قرارگرفتن در لیست بیمه باید به دفاتر پیشخوان یا سامانه بیمه سلامت مراجعه کنند. برای اطمینان از برخورداری یارانه دارو هم نرم‌افزار داروخانه‌ها و بیمارستان‌ها به شکلی تغییر پیدا کرده که در رسید دریافتی بیمار، میزان پرداختی، بیمه یارانه و پرداختی بیمار به تفکیک مشخص خواهد شد.

وضعیت پرداخت از جیب مردم : برای داروهای تحت پوشش بیمه هیچ تغییری نخواهد کرد و در برخی اقلام کاهشی هم خواهد بود. 119قلم از این داروها هم که مصرف بیشتری در جامعه دارند، تحت پوشش بیمه قرار گرفته‌اند. بنابراین پرداخت از جیب مردم برای این داروها اگر در مسیر بیمه‌ای تهیه شوند، کاهشی هم خواهد بود. ۳۶۶ قلم ضروری پرمصرف برای بیماری‌های قلبی، عروقی و دیابت هم مشمول بیمه خواهند شد. درصورت لزوم بیمه‌ها این آمادگی را دارند تا اقلام بیشتری را به این فهرست اضافه کنند. درباره داروهایی هم که تهیه آنها نیاز به نسخه پزشک ندارد (OTC) افزایش قیمت لحاظ نشده است.

 شرایط تهیه نسخه برای تأمین دارو : با اجرای طرح دارویار، مسیر تامین دارو باید از طریق نسخه پزشکی انجام شود. بیمارانی که داروهایی را به‌صورت متداول استفاده می‌کنند باید به پزشک مراجعه کرده و ضمن معاینه مجدد، نسخه دارو دریافت کنند. اما براساس پیش‌بینی‌ها برای کسانی که دارو را در مدت‌زمان طولانی‌تری استفاده می‌کنند، امکان تجدید نسخه با تأیید پزشک در سامانه الکترونیک وجود دارد و نیازی به پرداخت حق ویزیت مجدد نیست.

کدام داروها گران نمی‌شوند؟ : اختصاص ارز ترجیحی برای داروهای خارجی همچنان ادامه دارد و گران نخواهند شد. البته ارز ترجیحی داروهای خارجی که مشابه داخلی و تولید داخل دارند پیش از اجرای این طرح حذف شده است. داروهای گیاهی و مکمل‌های غذایی هم هیچ افزایش قیمتی ندارند. قیمت‌گذاری آنها تا پیش از این از سوی سندیکا صورت می‌گرفته اما اکنون قیمت آنها مجددا مورد بررسی قرار می‌گیرد و تا حد امکان تعدیل می‌شود.

خلاصه گزارش
داروخانه‌دارها: 
قبلا، ابتدا افزایش قیمت‌ها داروها و سپس پوشش بیمه‌ای اعمال می‌شد که عمدتا فاصله زمانی یک ماهه هم داشت. طی این مدت هم بیمار مجبور به پرداخت مابه‌التفاوت تا زمان پوشش بیمه‌ بود، اما این‌بار از ساعات اولیه اجرای طرح اصلاح قیمت‌های دارویی ابتدا پوشش بیمه‌ای آنها لحاظ شده بود و این اتفاقی که تاکنون وجود نداشته است. حتی درباره برخی داروها هم درصد فرانشیز بیمه بیشتر شده و این مساله کاملا به نفع مردم است» 

حیدر محمدی، دبیر قرارگاه اصلاح سیاست‌های ارزی دارو در سازمان غذا و دارو:
تاکنون یارانه دارو به جیب مردم نمی‌رفت، چرا که در تامین داروها 2 بار کاهش قیمت صورت می‌گرفت و میل به قاچاق آن را افزایش می‌داد؛ یکبار ضریب کاهش 70 درصدی با تامین ارز دولتی و یکبار اعمال پوشش بیمه. این مساله حتی باعث شده بود که داروهای تولید داخل، عملا ظرفیت صادرات خود را هم از دست بدهند. در طرح دارویار ما هیچ دغدغه‌ای درباره مردم نداریم چرا که با بهره‌مندی از یارانه دارو، نه تنها هزینه‌هایشان افزایش نخواهد یافت که قطعا دارو بهتر از گذشته در دسترس‌شان خواهد بود.  ما پیش‌بینی‌ها لازم را برای اجرای طرح انجام داده‌ایم. قطعا کمبود دارو نخواهیم داشت چرا که با اجرای این طرح، دارو بهتر تامین خواهد شد. هدف اصلی این طرح افزایش نیافتن هزینه‌ها از جیب بیماران است 

محمد پیکان‌پور، عضو هیات علمی اقتصاد و مدیریت دارو:
اکنون علاوه بر پوشش بیمه‌ای که در گذشته وجود داشته یک صندوق جدید یارانه دارویی هم در نظر گرفته شده که بر اساس آن تمام هزینه‌های اصلاح قیمت‌های دارویی از آن تامین خواهد شد. مثلا قیمت دارو را هزار تومان در نظر بگیرید که 300 تومان از سوی بیمار و 700 تومان هم با پوشش بیمه‌ای پرداخت می‌شد. اکنون اگر قیمت این دارو به 1500 تومان رسیده باشد، بیمار تحت پوشش بیمه و با نسخه، پرداختی بیشتر از 300 تومان نخواهد داشت.  همین حالا 4 هزار میلیارد تومان به بیمه‌ها برای اجرای طرح دارویار پیش پرداخت می‌شود