«سفر «نیکی هیلی»، نماینده آمریکا در سازمان ملل به وین، تلاشی است برای بهوجودآوردن ترديد درباره توافق هستهای»؛ محمدجواد ظریف، وزیر خارجه، در نامهای به یوکیا آمانو، مدیرکل آژانس بینالمللی انرژی اتمی، درباره تبعات منفی سفر هیلی، بر توافق هستهای هشدار داد. به گزارش روزنامه «واشنگتنپست» در بخشی از این نامه آمده است: «حتی پیش از انجام این سفر، نحوه برنامهریزی و عمومیکردن آن و پیامی که مخابره میکند، تبعات مخرب قابل توجهی برای اجرای موفقیتآمیز برجام دارد».
بعد از انتشار نامه ظریف، نیکی هیلی به آن واکنش نشان داد. «واشنگتنپست» به نقل از نماینده آمریکا در سازمان ملل مینویسد: «برای من جالب است که ایران نسبت به سفر من به وین نگرانی داشته باشد. اگر آنها چیزی برای پنهانکردن ندارند، نباید از اینکه من سؤالاتی از آژانس میپرسم، احساس نگرانی کنند». روز چهارشنبه، هیلی در جریان سفرش به وین، با مقامات آژانس بینالمللی انرژی اتمی، پشت درهای بسته، درباره اجرای توافق هستهای ایران و گروه 1+5 گفتوگو کرد.
نقض برجام ادعا نیست
در بند 26 تا 29 توافق برجام به صراحت تأکید شده است که برجام با حسننیت طرفین اجرا شود و هیچ مانعتراشی ای برای آن نشود. اگرچه وزارت خارجه آمریکا در زمان ریاستجمهوری ترامپ تاکنون پایبندی ایران به توافق را تأیید کرده اما ترامپ بارها برجام را «توافقی بد برای آمریکا» خوانده و عزم خود را جزم کرده و به دستیاران خود مأموریت داده که دلایل کافی فراهم كنند تا وی بتواند سه ماه دیگر که قرار است برای بار سوم نظر خود را در مورد پایبندی ایران به برجام به کنگره اعلام کند، این بار گواهی عدم پایبندی ایران را صادر کند. این میتواند اولین گام برای ازهمپاشیدن برجام باشد. البته اروپا و فدریکا موگرینی، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، توافق برجام را توافقی بینالمللی خوانده و لزوم پایبندی به آن را تأکید کرده است.
سفر هیلی با کدام هدف؟
حالا آمریکا به دنبال این است که ثابت کند ایران به توافق برجام پایبند نیست و سفر هیلی در همین راستا ارزیابی میشود. هیلی، نماینده آمریکا درباره اهداف سفر خود به پایتخت اتریش، مقر آژانس بینالمللی انرژی اتمی به «رویترز» گفت هدف از این سفر، این است که واشنگتن بفهمد آیا آژانس از سایتهای نظامی ایران برای راستیآزمایی پایبندی این کشور به توافق هستهای بازدید خواهد کرد یا نه. هیلی همچنین به روزنامه واشنگتنپست گفته است که آمریکا پیشقضاوتی درباره پایبندی یا نقض برجام از سوی ایران ندارد و در جریان دیدار با مقامهای آژانس در پی یافتن «بیشترین اطلاعات ممکن» است.او با ادعای اینکه ایران در گذشته در سایتهای نظامی و دانشگاههایش فعالیتهای مخفیانه داشته است، گفت: «در این اماکن از قبل مسائلی وجود داشت. بنابراین آیا آنها (آژانس) این موضوع را در بررسیهایشان میگنجانند تا اطمینان یابند که این مسائل دیگر وجود ندارد؟ آنها اکنون مجوز بررسی سایتهای نظامی را دارند. آنها مجوز بررسی هر سایت مشکوک را دارند. مسئله این است که آیا این کار را انجام میدهند یا نه.» هیلی در ادامه مدعی شد که برای پرسیدن سؤال به وین سفر میکند نه اینکه آژانس را برای انجام کاری تحت فشار قرار دهد.
هیلی میخواهد از آژانس بپرسد: «آیا شما همه چیز را زیر نظر دارید؟ آیا شما از مکانهایی که زمانی در گذشته فعالیتهای مخفیانه در آنها انجام میشد، بازرسی میکنید؟ آیا میتوانید به این مکانها دسترسی داشته باشید یا اینکه به تأخیر افتادهاند؟ آیا به شما اجازه ورود به این سایتها داده نشده است؟
اگر بارها آمریکا این ادعا را مطرح کرده که ایران به دنبال برنامه هستهای غیرصلحآمیز است؛ ایران هم بارها به این ادعا پاسخ داده است. بازدید از سایت «پارچین» توسط آمانو و قبل از آن بازدید از «فردو» این گفته را ثابت کرده است. البته در توافق برجام مسئله PMD حل شده است و این ادعای دوباره آمریکا نوعی نقض توافق برجام است. آژانس بینالمللی انرژی اتمی بر اساس توافق برجام مسئولیت فنی نظارت بر حسن اجرای تعهدات ایران را بر عهده دارد. آژانس در گذشته در تمامی گزارشات خود از فعالیتهای هستهای ایران عنوان کرده که هیچ شواهدی دال بر وجود انحراف در مواد و تأسیسات هستهای در ایران وجود ندارد.
ایران و آمریکا به دنبال چه چیزی هستند؟
اما ایران نمیخواهد آغازگر نقض برجام باشد؛ حسن روحانی هم در روز تحلیف رئیسجمهوری، در تاریخ 14 مرداد در مجلس شورای اسلامی گفت: ایران آغازگر نقض برجام نخواهد بود، اما در مقابل اقدامهای آمریکا واکنش متناسب نشان خواهد داد. از طرفی 20 ماه از اجرائیشدن برجام میگذرد، آژانس تاکنون مرتبا پایبندی ایران به اجرای توافق هستهای را تأیید کرده است. ایران هم بارها موارد نقض برجام و خدشه به روح آن توسط آمریکا را گوشزد کرده است. ترامپ استدلال میکند که به دنبال برهمزدن برجام نیست بلکه هدف او مذاکره مجدد و تغییر برجام است. اما دو راهی که ترامپ در پیش گرفته، هر دو «ره به ترکستان» است؛ مذاکره مجدد یا لغو برجام هر دو ناممکن است.
∎