به گزارش خبرگزاری فارس از گرگان، استان گلستان به عنوان یکی از استان‌های شمالی پرحادثه در کشور است که طی سال‌های گذشته با حوادث مختلفی همانند سیل، آتش‌سوزی و زلزله دست و پنجه نرم کرده است.
سیل بزرگ سال‌های 1380 و 1381 و آتش‌سوزی‌های بزرگ در نقاط مختلف استان، وقوع سیلاب‌های ویران‌کننده در سال‌های مختلف خسارت‌های بسیاری را به مردم استان و حتی زیرساخت‌های استان وارد کرده است.
اما برخی از کارشناسان بر این اعتقادند که ساخت و سازهای غیرمجاز نقش موثری را در افزایش خسارت جانی و مالی در حوادثی همانند سیل و زلزله دارد و در سال‌های اخیر نیز آمارهای ساخت و ساز غیرمجاز آنچنان رو به افزایش است که نگرانی بسیار زیادی را برای مسئولان دلسوز و کارشناسان این عرصه ایجاد کرده است.
سیلاب روزهای گذشته در استان گلستان علاوه بر اینکه بار دیگر زنگ خطر این موضوع را به صدا درآورد، نقش موثر مدیریت بحران و هماهنگی و همکاری نهادهای مختلف برای کنترل و هدایت بحران را به نمایش گذاشت.
در این مجال مشروح گفت‌وگوی خبرنگار خبرگزاری فارس با صادقعلی مقدم مدیرکل مدیریت بحران استان از نظرتان می‌گذرد که چند روز گذشته و قبل از واقعه سیلاب در استان گلستان و مازندران تهیه شده و امروز تقدیم مخاطبان خواهد شد.
فارس: از نظر کارشناسی شما چه ساخت و سازی را غیرمجاز تلقی خواهید کرد و در حال حاضر با توجه به افزایش ساخت و ساز غیرمجاز نسبت به سال‌های گذشته، این امر چه آسیبی را برای استان ایجاد خواهد کرد؟
مقدم: از نگاه قانون هر بنایی که بدون اخذ مجوز و طی کردن مراحل قانونی ساخته شود به عنوان ساخت و ساز غیرمجاز محسوب می‌شود و این نوع ساخت و ساز معمولا در دو بخش قرار می‌گیرد.
بخش اول ساخت و سازهای غیرمجاز، معمولا در شهرها انجام می‌شود که بخشی از آن در حاشیه شهرها اتفاق می‌افتد و این امر برای زمانی است که به هر دلیلی افراد به شهرها مهاجرت می‌کنند و این قشر کم‌درآمد برای ماندن در شهر، به حاشیه شهرها می‌روند و در مناطقی همانند تپه‌ها که زمین‌ها از نظر ریالی کم‌ارزش هستند را خریداری می‌کنند و اقدام به احداث ساختمان می‌کنند.
این امر یک جمعیت آسیب‌پذیر را در داخل و حاشیه شهرها ایجاد کرده و اینکه چرا این موضوع بوجود آمده دلایل زنجیره‌ای دارد که عدم نظارت کافی از مهمترین دلایل آن است.
بحثی که امروز نگرانی‌ها را بیشتر کرده، ساخت و ساز غیرمجازی است که در اراضی مستعد کشاورزی و مناطقی که از نظر زیست محیطی برای ما حائز اهمیت است، ایجاد می‌شود.
رشد جمعیت و ارائه فرهنگ غلط آپارتمان نشینی و رشد و توسعه جمعیت در مناطق محدود و عدم فراهم کردن سرانه لازم باعث شده که یک گرایش عمومی برای ساخت و ساز ویلا در مناطق خارج از شهرها و یا مناطقی در حاشیه شهر که دارای آب و هوای مناسب‌تر و آرامش بیشتری است، افزایش یابد و این امر باعث شده تا سیر هجوم را در این چند سال به مناطق کشاورزی و زیست محیطی داشته باشیم.
یکی دیگر از دلایل افزایش ساخت و ساز غیرمجاز در استان این است که ما اطلاعات کاملی در خصوص ساخت و ساز به مردم نداده‌ایم و مردم را توجیه نکردیم که هر جایی نمی‌توان ساخت و ساز کرد و این نکته را به مردم نگفتیم که این ساخت و سازها علاوه برای افزایش مخاطرات سیل باعث آلودگی منابع آبی و نابودی بهداشت عمومی جامعه می‌شود که خسارت آن به مراتب بیشتر از سیل و زلزله خواهد بود.
فارس: با اشاره به مسائلی که بیان کردید، تا کنون برای جلوگیری از ساخت و ساز غیرمجاز چه اقداماتی در استان انجام شده و راه حل این مشکل و معضل در استان چیست؟
مقدم: تا به امروز به هر دلیلی، برخورد جبری با ساخت و ساز غیرمجاز جوابگو نبوده و به نظر من باید سرمایه‌گذاری بیشتری برای آگاهی دادن به مردم را در دستور کار داشته باشیم؛ وقتی با یک راهکار درست و حس اعتماد متقابل به مردم اطلاعات مناسب بدهیم که بدانند اقدام ساخت و ساز غیرمجاز آنها چه آسیبی به جامعه وارد می‌کند به طور قطع این آموزش موثرتر خواهد بود و مردم با روی باز از این اطلاعات و آموزش استفاده می‌کنند.
آموزش و فرهنگ‌سازی بخشی از برنامه‌ای است که همه ما از آن غافل شدیم و توجه همه به برخوردهای جبری و قانونی بوده و کسی موضوع فرهنگ‌سازی را جدی اجرایی نکرده است.
یک زمانی اطلاع‌رسانی تنها به صدا و سیما محدود می‌شد اما امروز اطلاع‌رسانی و آگاه‌سازی در فضای مجازی و حتی گوشی‌های موبایل مردم وارد شده و هر دستگاه مرتبط می‌تواند با یک راهکار و ساختار هماهنگ در کنار اقدامات قانونی، اقدامات فرهنگی را با جدیت بیشتری پیگیری کند.
شورای عالی معماری و شهرسازی باید سیاست آگاه‌سازی را مدون کند و دستگاه‌هایی که می‌توانند در این راستا موثر باشند، همانند رسانه‌های مکتوب و مجازی را همراه‌سازی کند و یک اقدام جامع و عظیم شکل گیرد.
فارس: شما به عنوان مدیرکل مدیریت بحران استان تا چه میزان فعالیت‌های دستگاه‌های دیگر در جلوگیری از ساخت و ساز غیرمجاز را موثر دیدید و به واقع چقدر در بین مدیران دستگاه‌های استان و سیاست‌های کلان ادارات، دغدغه عملی برای جلوگیری از ساخت و ساز غیرمجاز وجود دارد؟
مقدم: نمی‌توانم مستقیم به این سوال شما پاسخ دهم اما در هر بخشی یک وظیفه ذاتی برای دستگاه‌های مرتبط با این موضوع تعریف شده که به طور مثال در قانون آمده که در حریم راه‌ها ساخت و ساز ممنوع است، در حریم رودخانه‌ها ساخت و ساز، غیرمجاز است اما چیزی که وجود دارد، در ساخت و ساز غیرمجاز باید با دلسوزی به مردم بگوییم که اگر شما این ساخت و ساز را انجام دهید تبعاتی همانند ریزش ساختمان در سوادکوه و حوادث مشابه اتفاق می‌افتد.
اگر به حوادث بزرگ کشور همانند زلزله رودبار، بم، ورزقان و حوادث مشابه نگاه کنیم می‌بینیم که بیشترین آسیب‌ها در ساخت و سازهای غیرمجاز بوده و این موضوعی است که باید برای مردم به یک تلنگر مهم و موثر تبدیل شود.
فارس: یکی از مهمترین بخش‌های شهرستان گرگان که ساخت و ساز غیرمجاز در آن به وضوح دیده می‌شود و نیاز به نظارت یا بازرسی‌های نامحسوس نیست، محور روستای زیارت است که سال‌ها با عنوان توریستی از آن یاد می‌شود؛ با توجه به موقعیت این روستا و همسایگی آن با کلان شهر گرگان، خطر حوادث ناگوار ناشی از ساخت و ساز غیرمجاز تا چه اندازه در روستای زیارت احساس می‌شود؟
مقدم: خطر از چند جنبه در روستای زیارت وجود دارد که سیل، زلزله و رانش بزرگترین خطرهایی است که در زیارت دیده می‌شود؛ روستای زیارت جزء مناطق نادری است که در هر سه خطر جزء پرخطرترین مناطق است و از نظر ساخت‌گاهی قابلیت ساخت و ساز ندارد و بسیاری از مردم متاسفانه از این موضوع بی‌اطلاعند.
برخی از این افراد سابقه زمانی را برای خود ملاک عمل قرار می‌دهند و می‌گویند پنج سال گذشته که چنین اتفاقی در این منطقه رخ نداده و در آینده نیز چنین اتفاقی نخواهد افتاد که این یک برداشت اشتباه است زیرا ما در سالیان نه چندان دور شاهد تخلیه روستای زیارت به دلایل رانش و سیل بودیم.
در پایین‌دست زیارت شهری به نام گرگان وجود دارد که در حالت عادی آب‌هایی که از بالادست وارد زمین می‌شود به آ‌ب‌های زیرزمینی تبدیل خواهد شد اما با این ساخت و سازهای غیرمجاز از جذب آب داخل زمین جلوگیری می‌شود و باعث شده‌ایم روان‌آب به سمت گرگان جاری شود که در آینده یک تهدید بزرگ بهداشتی در منطقه ایجاد خواهد شد که به مراتب خطرناک‌تر از سیلاب است و از سوی دیگر فاضلاب‌ها وارد مجاری آبی می‌شود و در آینده با یک تهدید بزرگ در بهداشت مردم مواجه خواهیم شد.
دستگاه‌های نظارتی باید همیشه نظارت را جدی و مستمر داشته باشند؛ نه آنکه چهار سال موضوع را رها کنیم و بعد از چهار سال به فکر ساخت و ساز غیرمجاز بیافتیم و حرف من به همکاران و دستگاه‌های مربوطه این بوده که به عقب برگردیم و تمام دستگاه‌ها و مسئولانی که در این راستا کوتاهی کردند، پاسخگو باشند.
به مردم بگویید و برای آنها شفاف‌سازی کنید که کدام افراد دولتی بودند که در این مناطق ساخت و ساز کردند و در صورت شناسایی و اثبات به همکاری این افراد با دستگاه‌های دولتی خاتمه داده شود.
آن فردی که هم سازنده است و هم در جلسات می‌خواهد برای ساخت و سازهای غیرمجاز تصمیم‌ساز باشد نه تنها اجازه نمی‌دهد که شما تصمیمات درستی بگیرید بلکه اطلاعات جلسه را هم به بیرون منتقل می‌کند و اینها مباحث پشت صحنه‌ای است که در عرصه ساخت و ساز غیرمجاز وجود دارد.
به واقع برای ما سخت است که افراد دولتی که در این عرصه تخلف کرده‌اند را شناسایی کنیم؟ چرا نباید با اینها برخورد کنیم؟ اینها خودشان مشاور چند نفر دیگر می‌شوند و حتی ساخت و ساز غیرمجاز این افراد باعث یک توجیه و مجوز ساخت و ساز غیرقانونی برای دیگران می‌شود.
اینها مسائلی است که باعث شده ما در راستای مبارزه با ساخت و ساز غیرمجاز موفق نباشیم.
فارس: هر چند که موضوع این گفت‌وگو در خصوص ساخت و ساز غیرمجاز بوده اما یک نگرانی بزرگتری در گرگان با عنوان آتش‌سوزی در بافت‌های قدیمی و حتی ساختمان‌های بلندمرتبه گرگان وجود دارد.
مقدم: در حال حاضر سازمان آتش‌نشانی شهرداری گرگان و حتی سایر شهرهای استان با کمبود شدید نیروی انسانی مواجه هستند، از سوی دیگر بافت شهر گرگان به گونه‌ای است که در صورت وقوع آتش‌سوزی در مناطق خاص گرگان همانند خیابان ولیعصر، نعلبندان، بازار امام خمینی (ره) و دیگر مناطق مشابه، مهار آتش به دلیل ناتوانی عبور خودروهای آتش‌نشانی از خیابان‌های با عرض کم بسیار مشکل است و در خیابان ولیعصر نیز خودروی دارای نردبان بلند آتش‌نشانی در عمل به دلیل وجود کابل‌های برق فشار قوی و درختان تنومند غیرقابل استفاده است.
فارس: برای این بحران چه کرده‌اید و آیا از این منظر نگرانی در مدیریت بحران وجود دارد؟
مقدم: تمام این موضوعات و نگرانی‌هایی که شما مطرح کردید کاملا درست است اما هر آتشی یک شروعی دارد و اگر بتوانیم در شروع، از گسترش آتش‌سوزی جلوگیری کنیم گام موثرتری در جلوگیری از بحران انجام داده‌ایم و در این عرصه آموزش عمومی در عرصه مقابله با آتش بیشتر از تمامی موضوعات مغفول مانده است.
ما کمتر خانواده‌ای را می‌بینیم که کپسول آتش‌نشانی را در منزل نگهداری کند و با آموزش ابتدایی بتواند در بدو وقوع آتش‌سوزی از گسترش آن جلوگیری کند.
همیشه به جای آنکه بپرسیم چقدر طول کشید که آتش‌نشانی درب منزل شما رسیده باید بپرسیم شما به عنوان شهروند برای جلوگیری از وقوع آتش چه کرده‌اید و متاسفانه همیشه به مردم گفتیم که شما آسوده بخوابید و ما بیداریم در صورتی که این کار بسیار اشتباهی است، آسوده باید بخوابند اما همه باید بیدار و هوشیار باشند و با حس مسئولیت نسبت به مسائل برخورد کنند.
اما باید به این نکته نیز توجه کنیم که در سیاست‌هایی که وجود دارد باید به دنبال سیاست‌های پاسخگویی باشیم و زمانی که می‌خواهیم تراکم بالا برای شهر تعیین کنیم و عوارض بگیریم، باید بپرسیم چه زیرساختی برای مردم فراهم کردیم.
یک ساعت کار نیروهای آتش‌نشانی را نمی‌توان قیمت‌گذاری کرد و زمانی که این فعالیت آتش‌نشان می‌تواند زندگی یک فرد را نجات دهد باید زیرساخت‌های ارائه خدمات این نیروهای خدوم را نیز فراهم کرد.
امروز توسعه نیروی انسانی کارآزموده نیاز اساسی سازمان‌های آتش‌نشانی ما است و از سوی دیگر با رشد ساخت و ساز در شهرها باید تکنولوژی و امکانات لازم برای سازمان‌هایی مثل آتش‌نشانی را فراهم کنیم.
دستگاه‌های نظارتی باید سوال کنند که امروز وقتی مجوز ساخت و سازهای چند ده طبقه داده می‌شود آیا زیرساخت لازم برای آسایش و آرامش مردم و مقابله با بحران‌های احتمالی وجود دارد یا خیر.
فارس: آیا این نکات و مسائل به شهرداری گرگان تذکر داده شده است؟
مقدم: ما در یک سری از مباحث موضوعات را اعلام کردیم اما برخی مسائل کاملا مشخص و در ضوابط شهرسازی به آن اشاره شده است.
خیلی از طرح‌های جامع در شهر بسیار خوب تدوین می‌شود اما ما در اجرا مشکل داریم و زمانی که در طرح جامع تاکید می‌شود بیشتر از سه طبقه ساخته نشود و در کمیسیون فرعی دیگری مجوز پنج طبقه داده می‌شود، این یک مشکل بزرگ است که ایجاد می‌شود و به بعدی‌ها تحویل می‌دهند و اینجاست که دستگاه‌های نظارتی و حاکمیتی باید وارد موضوع شوند.
وزارت راه و شهرسازی یکی از دستگاه‌هایی است که باید ریز موضوعات را نظارت کند و بر روی مسائل ایستادگی کند اما متاسفانه اینگونه نیست.
در مباحث ساخت و ساز متاسفانه یک فرد هم ناظر حاکمیتی است و هم می‌تواند در شهر نقشه را امضاء کند و یا فردی که در شهرداری فعالیت می‌کند چگونه اجازه دارد که در شهر نقشه ساخت و ساز امضاء کند و این مسائلی است که باعث می‌شود دستگاه‌ها نتوانند فعالیت خود را به خوبی اجرایی کنند و نتیجه آن ساختار فعلی شهرسازی ما در استان می‌شود.
یکی از مسائلی که در گرگان باید به طور ویژه به آن توجه کرد، در نظر گرفتن خطوط ویژه برای خودروهای امدادی در طول مسیرهای داخل شهر است تا با توجه به ترافیک شدید موجود در شهر و پراکندگی ایستگاه‌ها، بتوان در کمترین زمان ممکن به محل حادثه رسید.
ما در بافت‌های فعلی نباید تصمیمات عجیب بگیریم و اگر قرار است تغییری را در بافت ایجاد کنیم باید زیرساخت‌های آن هم فراهم شود و اگر می‌خواهیم با این زیرساخت‌ها تراکم را افزایش دهیم به طور قطع با بحران‌های خیلی جدی‌تری روبرو خواهیم شد.
فارس: آتش‌سوزی جنگل‌های استان نیز یک موضوع دیگری است که در سال‌های گذشته هم خسارت بالایی را به منابع طبیعی وارد کرده و از سوی دیگر هزینه سنگینی را برای دستگاه‌های خدمات‌رسان در راستای مقابله با حریق داشته است؛ میزان تجهیزات و آمادگی لازم دستگاه‌های مرتبط با حریق در جنگل‌ها به چه صورت است و چه میزان همکاری و هماهنگی در دستگاه‌ها با مدیریت بحران برای جلوگیری از اقدام سلیقه‌ای در بحران وجود دارد؟
مقدم: دستگاه تخصصی در اطفاء حریق در جنگل‌ها، اداره‌کل منابع طبیعی است که در این سال‌ها تلاش مضاعفی داشته و نیروهای زبده و کارآمدی هم در این عرصه دارد.
این قول را می‌دهم که هماهنگی بین بخشی بسیار عالی در بین دستگاه‌ها عملیاتی و امدادی وجود دارد و خواهد داشت و هر زمانی در این سال‌ها خواستیم اقداماتی را انجام دهیم تمامی دستگاه‌های عملیاتی و امدادی بسیار خوب وارد عمل شدند.
سال گذشته آتشی را در منطقه‌ای در حد فاصل داشتیم که خیلی نگران کننده بود اما زمانی که پای کار رفتیم دیدیم که تمامی افراد از دهیاری و شهرداری تا فرمانداری و نیروهای مردمی به خوبی در منطقه حاضر شدند و آتشی که ممکن بود به یک بحران ملی تبدیل شود، در کمترین زمان ممکن مهار و اطفاء شد.
فارس: در سنوات گذشته قول برگزاری دوره آموزش و تربیت خبرنگار حوزه بحران را داده بودید و تا امروز خبری از این دوره آموزشی نشده است، منصرف شدید یا برنامه خاصی دارید؟
مقدم: خیر منصرف نشدیم بلکه برنامه ویژه‌ای داریم و قرار است این دوره آموزشی در یک چهارچوب رسمی و استاندارد برگزار شود تا در پایان دوره، گواهی آموزشی معتبر برای خبرنگاران صادر شود.
می‌خواهیم این دوره آموزشی را به صورت کارگاهی برگزار کنیم که علاوه بر اجرای آموزش، انتظارات و نیازهای دو طرف و انتقاد اطلاعات و دانسته‌ها انجام شود که یک اقدام موثر و ماندگار در عرصه مدیریت بحران استان شکل بگیرد و انشاءالله در آینده‌ای نزدیک این مهم انجام می‌شود.
فارس: تشکر از صبر و حوصله‌ای که داشتید و وقتی که در اختیار مردم و خبرگزاری فارس قرار دادید؛ اگر صحبت خاصی مانده که از قلم افتاده در خدمت شما هستیم.
مقدم: نکته اساسی این است که برنامه‌ها باید مستمر و مداوم باشد و پرداختن به موضوعات نباید به صورت مقطعی انجام شود
ما با ایده‌آل‌ها خیلی فاصله داریم اما به دلیل انسجام بسیار خوب دستگاه‌ها وضعیت مدیریت بحران در استان بهتر شده است.
در دراز مدت باید امیدوارانه برای رسیدن به وضعیت مطلوب تلاش کنیم؛ ما تجربه سیل و آتش‌سوزی در استان کم نداشتیم و می‌توان از اتفاقات گذشته درس گرفت و با استفاده از دانش و تکنیک روز اقدامات بهتری را در وقایع مختلف اجرایی کرد.
=============
مصاحبه: سالار احمدی
=============
انتهای پیام/83004/چ40
∎