به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) از خراسان رضوی، شاید مثالی که برای شروع این گزارش انتخاب کردم قیاس مع الفارق باشد، اما وقتی نگاهی به وضعیت امروز جامعه و مسئله زندان و مهریه می‌اندازم، زنان نوغان می‌توانند بهترین الگو برای زنان امروز باشند، زنانی که اولین علمدار عزاداری غریب توس را بر دست گرفتند و با بخشیدن مهریه خود به همسران به تشییع پیکر امام مهربانی‌شان رفتند.

همه ما معترف به این قضیه‌ایم که زنان در تمام عرصه‌های اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و ورزشی از گذشته تا به امروز همپای مردان حضور داشته‌اند از همین رو یکی از سنت‌هایی که همه سال در آخرین روزهای ماه صفر اجرا می شود، آئین تعزیه‌خوانی زنان نوغان برای امام مهربانی است.

اگر بخواهیم به مرور واقعه زنان نوغان بپردازیم، باید بگوییم که نوغان یکی از شهرهای چهارگانه ولایت توس بود که قبل از شهادت حضرت امام رضا(ع) شهر مشهد در آن ادغام شده است و از آن جهت که مردم قدیم آن اغلب نوغان‌دار بوده و به پرورش کرم ابریشم اشتغال داشته‌اند، این محله را نوغان می‌نامند.

تمام کوچه‌های نوغان سیاه‌پوش می‌شود

در دهه آخر صفر، سفره‌های نذری زنان نوغانی به پهنای همه محله گشوده می‌شود، بوی خوش نذری در محله می‌پیچد و زنان نوغانی نذری‌ها را بین مردم پخش می‌کنند ماه‌های آخر صفر که می‌شود، تمام کوچه‌های نوغان سیاه‌پوش می‌شود و بیرق علم بر در و دیوار این محل به وضوح خودنمایی می‌کند و یادآور غم و اندوه زنان شیر دل خراسانی اهل نوغان است.

در چنین ایامی از سال، زنان نوغانی بر اساس سنتی هزار و 200 ساله، مقدمات عزاداری پرشور را فراهم می‌کنند، دسته‌های سینه‌زنی تشکیل می‌دهند و در سالروز شهادت حضرت امام رضا(ع) پا به حرم قدسی آن امام همام می‌نهند و در فراق مولای خود خون می‌گریند.

اولین علمداران عزاداری امام هشتم(ع)

زنان نوغان نخستین زنانی هستند که اولین علمدار عزاداری امام هشتم(ع) بودند، آن‌ها به دلیل عشق و ارادت به خاندان نبوی با بخشیدن مهریه خود به همسرانشان، در خاکسپاری با شکوه هشتمین خورشید شرکت کردند؛ با امروز دقیقا 1200 سال می‌گذرد و همچنان این حرکت پا برجا مانده است.

و هرساله زنان نوغان مراسم نمادین تشیع پیکر مطهر علی‌ابن موسی‌الرضا(ع) را از گنبد خشتی تا حرم رضوی با در دست داشتن شاخه‌های گل برگزار می‌کنند؛ این مراسم هشت سال است که به صورت تشییع نمادین پیکر مقدس علی‌ابن موسی‌الرضا(ع) از محل مسجد امام رضا(ع) در محله نوغان کنونی به سمت حرم رضوی احیاء شده و تاکنون ادامه یافته است و زنان امروز محله نوغان به تبعیت از مادران گذشته خود و به خاطر عشق و ارادتشان به ساحت اهل بیت(ع) خاصه امام رضا(ع) این یادواره را هر ساله برگزار می‌کنند.

ثبت آیین عزاداری زنان نوغان در میراث معنوی کشور

ثبت آثار ملی کشور تنها شامل مکان و معماری نمی‌شود بلکه یک رخداد هم می‌تواند به عنوان میراث معنوی یک کشور یا یک نوع آئین و سنت به ثبت برسد، در این زمینه برای بررسی بیشتر و اینکه بدانیم آیا آیین عزاداری زنان نوغان به عنوان یک حرکت و رویداد عظیم اجتماعی در آثار کشورمان به ثبت رسیده است با مسئول روابط عمومی اداره کل میراث فرهنگی خراسان رضوی به گفت‌و‌گو پرداختیم.

محمدرضا پهلوان، مسئول روابط عمومی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان رضوی در گفت‌و‌گو با خبرنگار ایکنا افزود: آئین عزاداری زنان نوغان به عنوان یک سنت و آئین قدیمی در دل مجموعه آئین و سنت‌های گذشته مشهد به ثبت رسیده است.

مسئول روابط عمومی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان رضوی ادامه داد: میراث فرهنگی این آئین را در سال 91 با شماره 630 به عنوان یکی از آئین‌ها و سنت‌های عزاداری کشور به رسمیت شناخته و ثبت آثار معنوی کرد.

اهدای نشان لیاقت؛ کوچکترین اقدام در پاسداشت زنان نوغان

می‌دانیم که در بعضی از کشورهای دنیا از جمله فرانسه همه ساله جشنواره‌ای را تحت عنوان شوالیه برای انتخاب بهترین‌های فرهنگی، ورزشی، سیاسی و... برگزار می‌کند که در این جشنواره نشانی تحت عنوان نشان لیاقت به افراد داده می‌شود و در ایران هم هستند تعدادی از اهالی هنر که به این نشان دست یافتند؛ اکنون سؤال پیش می‌آید چرا در کشوری که مهد تمدن و فرهنگ بین جهانیان شناخته شده است و بهترین آثار فرهنگی را با توجه به پیشینه خود دارد، نشانی به بانوان غیور و شیردل نوغان داده نمی‌شود.

درست است که عزادارای زنان نوغان به عنوان یکی از آئین و سنت‌های گذشته به عنوان میراث معنوی کشور توسط سازمان میراث فرهنگی کشور به ثبت رسیده است اما چه خوب می شد، نشانی هم تحت عنوان نشان لیاقت و جوانمردی یا حتی نشان شیرزنی به افرادی که از نسل آن‌ها در همین در کوچه‌های مشهد نفس می‌کشند، داده می‌شد تا الگویی باشد برای زنان امروز و آیندگانی که خواهند آمد ...