با وقوع فاجعه «منا» مأموریت تیم دیپلماسی ایران در نیویورک سمت و سوی تازه ای یافت. اجلاس سازمان ملل به عنوان قوی ترین تریبون جهانی اکنون برای روحانی یک فرصت بزرگ بود تا حق و حقوق زائران قربانی در منا را پیگیری و مطالبه کند.
سعودی ها که هنوز از شوک توافق هسته ای خارج نشده اند، باور نمی کردند که روحانی و ظریف موضوع منا را به صحن سازمان ملل بکشانند. سعودی ها که از ابتدای وقوع فاجعه عزم خویش را برای سانسور ماجرا جزم کرده بودند، اکنون با وضعیتی روبه رو شدند که در آن موضوع منا به محور ثابت مذاکره سران و نمایندگان بلندپایه جهان تبدیل شد تا جایی که رئیس جمهوری ایران در نخستین و مهم ترین سخنرانی خویش در جمع نمایندگان 190 کشور مدیریت سعودی ها در حج را به چالش کشید.
نخستین پیامد کشیده شدن پرونده منا به تریبون سازمان ملل، این بود که افکار عمومی جهان نسبت به عمق فاجعه آگاهی یافتند. فاجعه ای که سعودی ها به تأسی از سیاست پنهانکاری می خواستند سربه مهر بماند به موضوع روز جهان تبدیل شد. در میان دیپلمات های 5 قاره دیگر کسی نبود که از اتفاقات تلخ منا، اظهار تأسف نکند. حتی نزدیک ترین شرکای سعودی از فرانسوا اولاند گرفته تا نواز شریف زبان به سرزنش و نقد عملکرد ریاض گشودند.
اتفاق دومی که شوک بزرگ بر سعودی ها وارد کرد، آنجا بود که محمدجواد ظریف طرح بازنگری در اداره مناسک حج را به میان وزرای امور خارجه کشورهای اسلامی برد. طرحی که سعودی ها تحت هیچ شرایطی حاضر به شنیدن آن نبودند و سالیان طولانی خط قرمز سعودی ها به حساب می آمد.
اثرات حرکت دیپلماسی ایران در کشاندن پرونده منا به متن مذاکرات سازمان ملل بلافاصله در رفتار سعودی ها آشکار شد. امپراتوری رسانه ای عربستان با محوریت العربیه پیکان حملات خویش را متوجه روحانی و ظریف کردند. وزیر خارجه سعودی عادل الجبیر در نشست خبری خود با بمباران پرسش های خبرنگارانی روبه رو شد که هر کدام از دلیل بی تدبیری و مرگ خاموش زائران می پرسیدند.
آخرین پرده از مواجهه دیپلماتیک میان ایران و طرف سعودی دیشب در سازمان ملل به نمایش درآمد. زمانی که دوربین رسانه ها در تالار مجمع عمومی از یک سو انتقادهای صریح روحانی علیه ریاض را به تصویر کشیدند و در سوی دیگر چهره برافروخته هیأت دیپلماسی سعودی را به نمایش گذاشتند.
اکنون هیأت دیپلماسی ایران تحت تأثیر فاجعه منا به طور زودهنگام به پایان می برد که اتفاقات شگفتی در حاشیه این سفر در محافل داخلی بروز کرده است. سفر روحانی و تحرکات دیپلمات های ایران با همه بازتاب های کوبنده ای که در جهان عرب داشت در رسانه های داخل در دایره تنگ نظری های جناحی گرفتار آمد. شبکه تندروهای داخل کشور با همان عینک بدبینانه و غرض آلود در سفر نیویورکی روحانی نظاره کردند که توافق هسته ای را به بوته فراموشی یا تحریف سپرده بودند.
طنز تلخ ماجرا این است که در همه ساعت ها و لحظه هایی که روحانی و ظریف بی وقفه پیگیر فاجعه منا بودند؛ جمعی در اتاق های جنگ روانی به دنبال این شگرد بودند که چگونه با خبر فاجعه منا مأموریت ملی و بین المللی دولتمردان را سانسور کنند. برای درک این اتفاق شگفت و تلخ کافی است صفحات یک هفته اخیر مطبوعات را تورق کنید؛ حتی روزی که رسانه های پرآوازه سعودی مثل
الشرق الاوسط با بغض و ناراحتی مواضع روحانی در ماجرای منا را در صفحه اول خویش منعکس کردند، شبکه رسانه های تندروها حتی از درج یک خبر کوتاه در صفحه اول خود امتناع ورزیدند.
شاید چندان دور از انتظار نبود که شبکه رسانه ای سازمان های مخالف دولت اطلاع رسانی از سفر روحانی را تعطیل کنند اما تکرار و تداوم این اتفاق در مطبوعات منسوب به رسانه ملی بسی مایه تأمل است. نسخه مکتوب رسانه ملی درست روزی که روحانی با صدای رسا از حقوق ایران در ماجرای منا سخن گفت خبرهای سفر روحانی را به تیغ سانسور سپرد.
*روزنامه نگار
**روزنامه ایران/سه شنبه هفتم مهر 1394