گروه ديپلماسي| روز پركار يوكيا آمانو، مديركل آژانس بين‌المللي انرژي اتمي از صبح روز گذشته و به محض ورود به تهران آغاز شد؛ يك روز تمام وقت هسته‌اي در ديدار با وزير امور خارجه، رييس‌جمهور، رييس سازمان انرژي اتمي و اعضاي كميسيون ويژه بررسي برجام در مجلس شوراي اسلامي؛ ديدارهايي با چاشني برجام و البته گلايه‌هاي برخي اعضاي كميسيون ويژه بررسي آن به مديركل. ديدارهاي آمانو در تهران پشت درهاي بسته و با كمترين درز خبري اتفاق افتاد؛ ديدارهايي كه در آن مهمان و ميزبان‌ها هم از چگونگي اجراي برنامه جامع اقدام مشترك گفتند و هم از پرونده مورد ادعاي غرب در خصوص فعاليت‌هاي هسته‌اي ايران در حال و گذشته. آمانو به تهران آمده بود تا از ايران بخواهد كه براي حل مسائل باقي مانده در چارچوب نقشه راه سرعت عمل بيشتري به خرج دهد. نقشه راهي كه در روزهاي نخست ماه جولاي ميان ايران و آژانس بين‌المللي انرژي اتمي امضا شده بود بايد هرچه سريع‌تر به نتيجه فني لازم برسد تا امكان ورود برجام به فازهاي اجرايي‌تر فراهم شود. به نظر مي‌رسد با توجه به سابقه نه چندان مثبت همكاري‌هاي آژانس با ايران، دو طرف بايد براي حل و فصل مسائل گام‌هاي بلند را در كمترين بازه زماني بردارند. در حالي كه مذاكرات ايران با 1+5 از دو سال پيش جدا اما موازي با مذاكرات ايران و آژانس بين‌المللي انرژي اتمي پيش رفته است در حال حاضر لزوم به نتيجه رسيدن مذاكرات فني ايران و آژانس به عاملي لازم براي به نتيجه رسيدن برجام هم تبديل شده است. آمانو در تهران مي‌گويد كه مسير مذاكره ايران و آژانس بي‌پايان نيست و وي اميدوار است كه تا پايان سال جاري ميلادي يا همان 15 دسامبر كه به عنوان ضرب‌الاجل تعيين شده است اين نتيجه‌گيري جامع صورت بگيرد. در حالي كه حضور آمانو در تهران براي دومين بار در تابستان جاري در رسانه‌هاي غربي به نگاه مثبت وي به اجرايي شدن نقشه راه تعبير شده است به نظر مي‌رسد آژانس بين‌المللي انرژي اتمي براي بستن پرونده طولاني ادعاها در خصوص فعاليت‌هاي هسته‌اي ايران در گذشته بيش از آنكه به مدارك فني نياز داشته باشد به تصميم سياسي نياز دارد تا از موانع بهانه‌جويي‌هاي فني و حقوقي گذشته و به دركي سياسي با ايران به عنوان عضوي از معاهده منع تكثير تسليحات هسته‌اي برسد.
سرانجام بازديد از پارچين
پيش از ورود آمانو به تهران، خبرگزاري‌هاي غربي چون رويترز و آسوشيتدپرس اعلام كرده بودند كه دو مساله بازديد از پارچين و گفت‌وگو با دانشمندان هسته‌اي ايران كه از قديمي‌ترين و اصلي‌ترين مطالبه‌هاي آژانس از ايران است در راس دستور‌العمل‌هاي مدير كل در تهران قرار دارد. در حالي كه در خصوص گفت‌وگو با دانشمندان هسته‌اي ايران و رايزني آمانو در اين رابطه خبري نيامده است اما به گفته بهروز كمالوندي، سخنگوي سازمان انرژي اتمي كشورمان، يوكيا آمانو ديدار تشريفاتي از پارچين در سفر يك‌روزه خود به تهران داشته است. بهروز كمالوندي با اعلام اين خبر گفت: يوكيا آمانو در اين بازديد، از برخي نقاط كارگاهي اين مجموعه كه ادعاهاي واهي در خصوص آنها مطرح بود، به ويژه روند تعمير و بازسازي جاده دسترسي به سد ماملو در جوار پارچين كه در اثر بارندگي‌هاي اخير نشست كرده است نيز ديدن كرد.
ايران و انتظار ختم اتهام‌هاي بي‌پايان
«اميدواريم با پايان مذاكرات پرونده طولاني اتهامات عليه ايران مختومه شود.» اين جملات شاه‌كليد سخنان محمدجواد ظريف در ديدار صبحگاهي با مهمان خود از آژانس بين‌المللي انرژي اتمي بود؛ جملاتي كه هم انتظار ايران از اين حضور را بيان مي‌كند و هم گوياي روند سياسي است كه پرونده هسته‌اي ايران در 13 سال گذشته در آژانس بين‌المللي انرژي اتمي پشت سرگذاشته است. نقشه راه مورد توافق ميان ايران و 1+5 در نيمه تيرماه سال جاري هنوز به سرمنزل مقصود نرسيده است. ايران و آژانس بين‌المللي انرژي اتمي تا 15 دسامبر فرصت دارند كه با همكاري‌هاي فشرده و رايزني‌هاي پينگ‌پونگ‌گونه به اختلاف‌هايي كه منجر به ارجاع پرونده ايران از شوراي حكام آژانس به شوراي امنيت بين‌المللي انرژي اتمي شد، پايان دهند. گفت‌وگو در خصوص ابعاد و روند اجرايي شدن نقشه راه مورد توافق اصلي‌ترين سوژه گفت‌وگوهاي رييس دستگاه ديپلماسي ايران با آمانو بود. بنا بر اخبار كوتاهي كه از اين ديدار به بيرون درز پيدا كرده، ظريف خطاب به آمانو گفته است: ايران طي سال‌هاي گذشته همكاري خوب و فعالي در مسير شفاف‌سازي برنامه هسته‌اي خود داشته و انتظار مي‌رود با پايان مذاكرات پرونده طولاني اتهامات بي‌اساس در خصوص ابعاد غيرصلح‌آميز برنامه هسته‌اي ايران مختومه شود. وزير امور خارجه كشورمان در اين ديدار با تاكيد بر اراده جدي ايران براي تداوم همكاري‌هاي في مابين ابراز اميدواري كرد روند همكاري‌هاي آتي ايران و آژانس برخي گمانه‌زني‌هاي منفي در افكار عمومي كشورمان نسبت به اين نهاد تخصصي بين‌المللي و جايگاه حرفه‌اي آن را به طور كامل مرتفع سازد. آمانو نيز ضمن توصيف برجام به عنوان آزموني براي ديپلماسي جهاني سفر خود به تهران را در مسير تقويت همكاري فيمابين توصيف كرد.
مديركل آژانس بين‌المللي انرژي اتمي با ابراز اميدواري نسبت به اينكه اين سفر در چارچوب تعامل فيمابين مفيد و كمك‌كننده باشد، برنامه و تقويم كاري آژانس در جهت اجرايي شدن برجام را تشريح كرد. دوطرف در اين مذاكرات برخي تحولات متعاقب پايان مذاكرات هسته‌اي و حصول برجام در صحنه بين‌المللي را مرور كردند.
روحاني: اميدواريم منصف باشيد
«ايران به لحاظ اعتقادات ديني و مذهبي و در چارچوب دكترين نظامي خود هرگز در پي دستيابي به هيچ يك از سلاح‌هاي كشتار جمعي نبوده و نخواهد بود.» حجت‌الاسلام والمسلمين حسن روحاني، رييس‌جمهور در ديدار با يوكيا آمانو براي چندمين بار در دو سال گذشته با بيان اين جمله، دكترين هسته‌اي ايران پس از انقلاب اسلامي را يادآوري كرد. روحاني با اشاره به همكاري گسترده كشورمان با آژانس بين‌المللي انرژي اتمي، گفت: همه ما به دنبال يك هدف جهاني هستيم و آن «استقرار صلح، امنيت و اعتماد ملت‌ها و كشورها به يكديگر» است. ما علاقه‌مند هستيم افكار عمومي جهان به آژانس بين‌المللي انرژي اتمي اعتماد كنند، زيرا اعتماد به اين نهاد مهم به مردم جهان آرامش مي‌دهد. وي با بيان اينكه ايران در 12 سال گذشته روابط گسترده‌اي با آژانس بين‌المللي انرژي اتمي داشته و همواره تلاش كرده اين مناسبات، خوب، منظم و قانوني باشد، گفت: توقع ما از آژانس بيش از آن چيزي نيست كه در اساسنامه آن آمده است و ما به دنبال خواسته‌اي بيش از قرارداد پادمان فيمابين ايران و آژانس نيستيم. آژانس بين‌المللي انرژي اتمي از يك طرف بر فعاليت هسته‌اي كشورها نظارت مي‌كند تا انحرافي در مسير برنامه‌هاي صلح‌آميز آنها ايجاد نشود و از طرف ديگر تلاش مي‌كند تا كشورها از فناوري‌هاي پيشرفته صلح‌آميز در عرصه هسته‌اي بهره‌مند شوند و ما اميدواريم اين نهاد با انجام وظايف خود، حركتش را در ماه‌هاي آينده در زمينه كمك به پيشرفت علمي كشورها از جمله ايران افزايش دهد. روحاني با تاكيد بر اينكه ايران به لحاظ اعتقادات ديني و مذهبي و در چارچوب دكترين نظامي خود هرگز در پي دستيابي به هيچ يك از سلاح‌هاي كشتار جمعي نبوده و نخواهد بود، گفت: خوشبختانه حقانيت فعاليت‌هاي صلح‌آميز هسته‌اي ايران در طول ساليان گذشته و نظارت‌ها و بازرسي‌هاي سرزده آژانس بين‌المللي انرژي اتمي، اثبات و بر اين نكته تاكيد شده است كه ايران هرگز انحرافي از برنامه صلح‌آميز خود نداشته است. رييس‌جمهوري با ابراز خرسندي از اينكه ايران در مذاكرات با 1+5 در نهايت در زمينه مطالعات ادعايي به يك مداليته براي توافق دست يافت و سندي نيز ميان آژانس بين‌المللي انرژي اتمي و سازمان انرژي اتمي ايران امضا شد، نحوه همكاري دستگاه‌هاي مربوطه در ايران با آژانس براي حل برخي مسائل باقيمانده را ارزشمند دانست و گفت: ما در اجراي برجام به طور داوطلبانه پروتكل الحاقي را اجرا مي‌كنيم و اميدواريم شما نيز منصفانه بر اجراي توافق برجام نظارت داشته باشيد. «يوكيا آمانو» نيز در اين ديدار، رفت و آمد و مذاكرات در خصوص توافق وين و نحوه اجراي برجام را مهم ارزيابي كرد و گفت: آژانس علاقه‌مند است تا همه مسائل را در چارچوب گفت‌وگو و مذاكرات به نتيجه برساند. مديركل آژانس بين‌المللي انرژي اتمي با ابراز خرسندي از گسترش همكاري ميان ايران و آژانس پس از انتخاب دكتر روحاني به رياست‌جمهوري ايران و انجام توافق برجام و امضاي نقشه راه ميان ايران و آژانس پس از ديدار اخير با رياست‌جمهوري كشورمان اظهار داشت: آژانس به دنبال شفاف‌سازي در مسائل و اجراي وظايف محوله است كه مي‌تواند پايه‌هاي خوبي براي همكاري بلندمدت باشد. وي با قدرداني از ترتيبات فراهم شده در جريان اين سفر براي انجام ماموريت‌هاي آژانس اظهار اميدواري كرد، گزارش كارشناسان آژانس در زمينه PMD هرچه سريع‌تر در چارچوب برجام، پس از توافق با اعضاي كشورهاي مذاكره‌كننده در شوراي حكام ارايه شود. آمانو در ادامه افزود: آژانس بين‌المللي انرژي اتمي حركت گام به گام، منظم و رو به جلويي در بررسي برنامه‌هاي مرتبط با ايران در نظر گرفته است و تلاش مي‌كند، با بي‌طرفي و تاكيد بر حقايق گزارش خود را منعكس كند.
دوربين‌هايي كه پشت در ماندند
پس از كنگره امريكا نوبت به مجلس شوراي اسلامي ايران رسيد كه ميزبان يوكيا آمانو، مديركل تنها نهاد فني ناظر بر اجراي برجام باشد. آمانو در دو ماه گذشته و پس از توافق هسته‌اي به دست آمده ميان ايران و 1+5 بيش از آنكه گرفتار بحث و تبادل‌نظرها در خصوص اجراي برجام باشد در حال دست و پنجه نرم كردن با پرسش‌ها و اما و اگرها در خصوص توافق ميان نهاد تحت رياست خود و ايران بوده است. در جريان سفر 11 تير آمانو به ايران دو طرف براي حل مساله پي‌ام دي يا همان ادعاي غرب در خصوص ابعاد احتمالي نظامي برنامه هسته‌اي ايران به توافقي دست يافتند كه جزييات آن هرگز علني نشد. آژانس بين‌المللي انرژي اتمي و مذاكره‌كنندگان ايران و امريكا مي‌گويند كه مفاد اين توافق مانند هر توافقي ميان اين نهاد و هركشور هدفي محرمانه است و دليلي براي افشاي جزييات آن چه در كنگره امريكا و چه در پارلمان‌هاي هيچ‌كدام از كشورهاي 1+5 و همچنين مجلس شوراي اسلامي ايران وجود ندارد. با اين همه سوال‌هاي بي‌شمار در خصوص توافقي كه مخالفان برجام از آن به عنوان توافق محرمانه ايران و آژانس ياد مي‌كنند يك بار آمانو را به سناي امريكا كشاند و به تبع آن حضور آمانو در تهران هم به فرصتي براي پاسخگويي وي به سوال‌هاي اعضاي كميسيون ويژه بررسي برجام در مجلس شوراي اسلامي هم تبديل شد. آمانو پس از حضور در كميسيون بررسي برجام در قالب تعيين پروتكل رسانه‌اي اين نشست درخواست كرده بود كه در جريان گفت‌وگوي وي با اعضاي كميسيون هيچ خبرنگار يا دوربين رسانه‌اي در اتاق محل برگزاري نشست وجود نداشته باشد. اين رويه رسانه‌اي پيش از اين در زمان حضور آمانو در كنگره امريكا هم لحاظ شده بود.
گلايه‌هاي زاكاني از آمانو
در شرايطي كه تيم مذاكره‌كننده هسته‌اي كشورمان از پس از حصول توافق هسته‌اي ميان ايران و 1+5 در چهاردهمين روز از ماه جولاي تا به امروز بارها براي رفع ابهام‌هاي نمايندگان مجلس شوراي اسلامي در كميسيون امنيت ملي و كميسيون ويژه رسيدگي به برجام شركت كرده‌اند، حضور آمانو در كميسيون ويژه فرصتي بود تا اعضاي اين كميسيون پاسخ به برخي ابهام‌هاي فني خود را مستقيما از زبان آقاي مديركل بشنوند. با توجه به عدم حضور خبرنگاران در اين جلسه تنها سرفصل‌هايي از گفت‌وگوهاي رد و بدل شده در اختيار رسانه‌ها قرار گرفت. زاكاني سخنان خود را با گلايه از آژانس بين‌المللي انرژي اتمي آغاز كرد و ضمن بيان اينكه ملت ايران اعتقاد دارند آژانس به وظايف ذاتي خود عمل نكرده است، گفت: مهم‌ترين پايه همكاري متقابل اعتماد دوجانبه است.
به گزارش خانه ملت، عليرضا زاكاني در نشست ديروز كميسيون ويژه برجام با حضور يوكيا آمانو با بيان خوشامدگويي گفت: تشكر مي‌كنم از قبول دعوت كميسيون، همچنين از وزارت امور خارجه كشور به اين جهت كه زمينه نشست را فراهم كرد سپاسگزاري مي‌كنم. امروز آغاز دهه دفاع مقدس است و لازم است ياد و خاطره شهداي دفاع مقدس و به خصوص شهداي هسته‌اي را گرامي بداريم. بيانات ما بخشي از درياي دلنگراني ملت رشيد ايران است. ملت ايران و نمايندگان آنان بر اين باورند كه آژانس بين‌المللي به وظايف ذاتي خود تاكنون عمل نكرده است. زاكاني با بيان اينكه آژانس متكلف شده خدماتي را به اعضا ارايه كند، تاكيدكرد: اما ايران از حداقل خدمات آژانس محروم بود، مصداق فاجعه‌آميز اين موضوع زماني رخ داد كه بيماران ايران نياز به راديو دارو داشتند. در سال 1386 در حالي كه بيماران ايران نياز به راديو دارو داشتند، كشور بلژيك راديو دارو را قطع كرد، من به عنوان متخصص پزشك هسته‌اي مي‌دانم كه مدت‌هاي مديدي 130 مركز هسته‌اي كشور تعطيل شده بود. زماني سوخت 20 درصد رآكتور تهران رو به پايان بود و وضعيت نامطلوبي داشت اما آژانس در آن زمان به ما كمكي نكرد و مجبور شديم خودمان سوخت را تامين كنيم.
آمانو از تعهدهاي آژانس گفت
پروتكل الحاقي، حفاظت از اطلاعات محرمانه، همكاري‌هاي ايران و آژانس بين‌المللي انرژي اتمي و رسالت آژانس در 10 سال آينده براي اجراي برنامه جامع اقدام مشترك در زمره محورهاي اصلي سخنان آمانو در جمع اعضاي كميسيون ويژه برجام بود. آمانو در بخش‌هايي از سخنان خود به سوالات و گلايه‌هاي برخي اعضا پاسخ داد. با توجه به گزارش خانه ملت از محتواي سخنان آمانو به نظر مي‌رسد كه اعضاي كميسيون از بيشتر وقت خود براي بيان نگراني‌ها در مورد محرمانه ماندن اطلاعات ايران در آژانس استفاده كرده‌اند. آمانو در اين نشست به تعهد آژانس به حفظ اطلاعات اشاره كرده و گفت: آژانس به مسائل محرمانه احترام مي‌گذارد چرا كه آن را جدي تلقي مي‌كند. ما رژيمي براي حفاظت از اطلاعات محرمانه داريم كه به آن پايبند هستيم و آن را جدي مي‌دانيم. يوكيا آمانو با حضور در مجلس شوراي اسلامي در نشستي با اعضاي كميسيون ويژه بررسي برجام گفت: خوشحالم چنين فرصتي در اختيار من قرار گرفت تا در خدمت نمايندگان مجلس ايران باشم. فرصت پيش‌آمده براي تعامل در مساله مهم هسته‌اي بسيار مهم است چرا كه ما نيازمند گفت‌وگو با هم هستيم. قبل از اينكه افتخار حضور در مجلس ايران را داشته باشم در سه ماه گذشته دو بار با حسن روحاني، رييس‌جمهور و محمدجواد ظريف وزير امور خارجه ملاقات‌هاي متعددي داشته‌ام همچنين با علي‌اكبر صالحي ظرف مدت يك هفته دو بار ملاقات كردم. وي با بيان اينكه تمام اين ملاقات‌ها را در مسير گفت‌وگوي سازنده مي‌داند، گفت: شخصا استقبال مي‌كنم تا اين تعاملات بين ما باشد. از سال 2009 بنده سمت مديركلي را بر عهده گرفته‌ام و اولويت اول خود را حل مساله هسته‌اي ايران از طريق ديپلماسي قرار دادم چرا كه به اين روش اعتقاد دارم. از شش سال گذشته اكنون بهترين فرصت پيش آمده تا بتوانيم مساله هسته‌اي ايران را حل و فصل كنيم. با همكاري كامل ايران مي‌توان اعتماد جامعه بين‌الملل را نسبت به مقاصد صلح‌آميز برنامه هسته‌اي ايران جلب كرد.
نقشه راه، يك پروسه بي‌پايان نيست
مديركل آژانس بين‌المللي انرژي اتمي با تاكيد بر اينكه آژانس يك سازمان مستقل و فني است، اظهار كرد: آژانس نقش حياتي در چالش پيش رو ايفا خواهد كرد چرا كه ما از نيروهاي متخصص برخورداريم و مي‌توانيم وظايف خود را به درستي انجام دهيم. تاريخچه فعاليت‌هاي سازماني و همكاري ايران و آژانس به دهه 70 ميلادي برمي‌گردد.
آمانو با بيان اينكه از برجام استقبال مي‌كند، گفت: در ماه جولاي بين ايران و گروه 1+5 توافق حاصل شد و ماه گذشته شوراي حكام بنده را مسوول انجام فعاليت‌هاي مرتبط با آن انتخاب كرد. مسووليت من در زمينه راستي‌آزمايي خواهد بود كه مطمئنم با همكاري ايران مي‌توان اين وظيفه را به درستي انجام داد و توافقي كه 20 ماه بر سر آن گفت‌وگو شد را به سرانجام رساند. ما با ايران بر سر يك نقشه راه توافق كرديم؛ نقشه راهي كه تا الان قدم‌هاي چشمگيري در آن برداشته شده است. اين نقشه راه بسيار محكم است و برنامه زمان‌بندي خود را دارد و قرار است در آن مسائل باقيمانده بين ايران و آژانس را تا پايان سال ميلادي به اتمام برسانند. اين پروسه بي‌پايان نيست و قرار است اين پرونده تا پايان سال ميلادي بسته شود. مديركل آژانس بين‌المللي انرژي اتمي اظهار داشت: آژانس به مسائل محرمانه احترام مي‌گذارد چرا كه آن را جدي تلقي مي‌كند. ما رژيمي براي حفاظت از اطلاعات محرمانه داريم كه به آن پايبند هستيم و آن را جدي مي‌دانيم. آمانو با بيان اينكه طبق برجام ايران به صورت داوطلبانه پروتكل الحاقي را اجرا خواهد كرد، گفت: اين اقدام از طرف ما مثبت تلقي خواهد شد و كمك مي‌كند تا اثبات ماهيت صلح‌آميز برنامه هسته‌اي ايران محقق شود. بايد متذكر شوم كه بيش از 120 كشور در حال حاضر پروتكل الحاقي را اجرا مي‌كنند و ما اين موضوع را در قبال ايران بدون هيچ تبعيض يا مورد ويژه و استثنايي اجرا خواهيم كرد. آمانو با بيان اينكه آژانس يك نهاد مستقل، فني و بي‌طرف است، گفت: ما به اساسنامه توافق پادماني متعهد هستيم و شخصا به همكاري با ايران در راستاي ايجاد اعتماد بين‌المللي در خصوص برنامه هسته‌اي پايبنديم. مديركل آژانس بين‌المللي انرژي اتمي در خصوص سوخت 20 درصد رآكتور تهران گفت: آژانس در آن سال تلاش خود را براي تسهيل اين موضوع انجام داد اما متاسفانه اين توافق به موقع حاصل نشد و نتوانستيم از اين طريق با كمك كشورهاي ديگر موضوع را حل و فصل كنيم. بايد تاكيد كنم كه كشورهاي ديگر موافقت نكردند و اين موضوع ارتباطي با آژانس ندارد. اميدوار هستم بعد از توافق، اجراي اين كار در راستاي همكاري‌هاي فني صورت بگيرد.
∎