به نظر مي‌رسد كه گذر يوكيو آمانو، رئيس آژانس بين‌المللي انرژي اتمي به كميسيون برجام مجلس شوراي اسلامي بيفتد. وي قرار است امروز به برخي ابهامات موجود در خصوص عملكرد آژانس بين‌المللي انرژي اتمي و به خصوص نقش آن در اجراي برجام پاسخ دهد.
البته از مدت‌ها پيش بحث حضور آمانو در كميسيون برجام مطرح بود و برخي از نمايندگان مجلس آن را به عنوان خواسته‌اي مشروع از وزارت امورخارجه طلب مي‌كردند تا نقش مجلس شوراي اسلامي همانند همتاي امريكايي خود از بعد بين‌المللي پر رنگ‌تر شود. اولين درخواست‌ها درباره حضور آمانو از طريق برخي نمايندگان مجلس شوراي اسلامي بيان شد، تا اينكه عليرضا زاكاني، رئيس كميسيون برجام خواستار حضور رسمي آمانو در مجلس شوراي اسلامي شد.
از تقاضاي زاكاني تا پاسخي كه دولت به رئيس كميسيون برجام داد
عليرضا زاكاني، رئيس كميسيون ويژه بررسي برجام مجلس شوراي اسلامي در پايان يكي از جلسات كميسيون برجام را اعلام كرد: با توجه به خبر روز گذشته آقاي دكتر صالحي مبني بر آمدن آقاي آمانو به تهران طي چند روز آينده، كميسيون ويژه برجام مجلس آمادگي دارد با صلاحديد دولت و هماهنگي و دعوت وزارت امورخارجه و سازمان انرژي اتمي در يكي از جلسات خود ميزبان آقاي «يوكيو آمانو» دبيركل آژانس بين‌المللي انرژي اتمي باشد تا حساسيت نمايندگان ملت غيور ايران اسلامي درباره نحوه بازرسي‌ها و به اصطلاح راستي‌آزمايي‌هاي بازرسان آژانس مستقيماً به وي مطرح شود. وي درباره موضوعاتي كه نمايندگان تمايل دارند آنها را با آمانو در ميان بگذارند، اظهار داشت: سابقه بازرسي آژانس در ايران منفي است و بسياري از اطلاعات محرمانه فني و دانشمندان ما از سرويس‌هاي جاسوسي بيگانه سر درآورده است. رئيس كميسيون ويژه برجام مجلس شوراي اسلامي همچنين تأكيد كرد: از آنجا كه آقاي «آمانو» دبيركل يك نهاد بين‌المللي مدعي بي‌طرفي و كار غيرسياسي است، خوب است براي اثبات اين ادعا علاوه بر حضور در كنگره امريكا، به مجلس ايران هم بيايد و پاسخگوي سؤالات نمايندگان مردم ايران نيز باشد.
دولت در پاسخ به اين تقاضاي زاكاني خواستار ارائه درخواست رسمي براي حضور آمانو در مجلس از طريق وزارت امورخارجه شد كه اندكي بعد نقوي حسيني، رئيس اين كميسيون در سخناني از ارسال رسمي اين تقاضا به وزارت امورخارجه خبر داد كه به نظر مي‌رسد، وزارت امورخارجه نيز اين درخواست مجلس را اجابت كرده است.
وظايف آژانس در برجام چيست
در اين ميان شايد حساسيت‌ها نسبت به عملكرد آژانس بين‌المللي انرژي اتمي چه از طرف نمايندگان مجلس شوراي اسلامي و چه از طرف كنگره امريكا كاملاً بجا است. در حقيقت بخش مهمي از اجراي برجام بر عهده آژانس بين‌المللي انرژي اتمي قرار دارد و عملاً داور اين توافق آژانس است.
تا روز 23 مهرماه سال جاري و با ختم مهلت بررسي توافق توسط كنگره عملاً بايد احكام لغو تحريم‌ها توسط باراك اوباما رئيس‌جمهور امريكا صادر شود تا بتوان اجرايي شدن برجام را عملي كرد.
در عين حال هيچ‌كدام از اين احكام لغو نمي‌شود، مگر آنكه آژانس بين‌المللي انرژي اتمي اجراي تمام تعهدات ايران را تضمين كند؛ تعهدات گسترده‌اي كه شامل كاهش سانتريفيوژ‌هاي ايران به 6 هزار عدد و همچنين خارج كردن قلب رآكتور اراك و پر شدن حفره‌هاي آن با بتون مي‌شود. از سوي ديگر آژانس بين‌المللي انرژي اتمي بايد به بحث فعاليت‌هاي گذشته ايران رسيدگي كند، چراكه يكي از شرايط خاتمه بحث تحريم‌ها حل شدن اين مسئله است. حالا يكي از سؤالات اصلي نمايندگان مجلس چگونگي ايفاي نقش آژانس در اين مسئله است.
سناتورهاي امريكايي از آمانو چه مي‌خواستند
البته در اين ميان آمانو در كنگره امريكا نيز براي اداي برخي توضيحات حضور يافت؛ توضيحاتي كه محور اصلي آن توافقنامه محرمانه بين ايران و آژانس درباره مسائل بازرسي دوجانبه است، بازرسي كه شامل دسترسي به پايگاه‌هاي حساس نظامي ايران مي‌شود كه ايران طبق پروتكل الحاقي بايد اجازه آن را بدهد. كنگره اين موافقتنامه‌هاي جانبي را «موافقتنامه‌هاي فني» ناميده و معتقد است شامل موافقتنامه‌اي در خصوص ارائه اسناد ايران درباره ابعاد نظامي احتمالي برنامه هسته‌اي خود است.
آمانو در كنگره امريكا به گونه‌اي حفظ ظاهر كرد و بر محرمانه ماندن توافق بين ايران و آژانس بر اساس اسلوب گذشته آن تأكيد كرد.
در همين زمينه باب كروكر، رئيس كميته روابط خارجي سناي امريكا روز چهارشنبه پس از نشست با مديركل آژانس بين‌المللي انرژي اتمي كه بيش از يك ساعت طول كشيد به خبرنگاران گفت: قانونگذاران امريكايي اين نشست را در حالي ترك كردند كه نتوانستند در مورد موافقتنامه هسته‌اي با ايران اطمينان خاطر پيدا كنند. وي افزود: اكثر اعضاي كميته روابط خارجي سناي امريكا نشست با آمانو را با سؤال‌هايي بسيار بيشتر از زماني كه چنين نشستي برگزار نشده بود، ترك كردند.
آنان با انتقاد از دولت باراك اوباما مي‌گويند كنگره به اين سند دسترسي پيدا نكرده است. آنها مي‌گويند براي تصميم‌گيري در مورد تصويب يا رد موافقتنامه هسته‌اي به دست آمده با ايران در رأي‌گيري ماه سپتامبر كنگره، دسترسي به اين سند ( بين ايران و آژانس بين‌المللي انرژي اتمي) ضروري است.
سناتور بن كاردين دموكرات برجسته در كميته روابط خارجي سناي امريكا نيز در اين زمينه گفت: مشاهده دست‌كم بخشي از موافقتنامه‌هاي ايران و آژانس بين‌المللي انرژي اتمي براي اعضاي كنگره مهم است و ما فكر مي‌كرديم نشست با آمانو مفيد خواهد بود اما ما نتوانستيم راهي را براي مشاهده اين سند پيدا كنيم.
آمانو با معاونان خود به كميسيون برجام مي‌رود
حضور آمانو براي بررسي نحوه بازرسي‌ها و بحث اجراي برجام فرصتي بود تا وي در كميسيون بررسي برجام نيز حضور پيدا كند؛ كميسيوني كه از مهم‌ترين سؤالات آن پيرامون برجام درباره نحوه نقش‌آفريني آژانس به عنوان داور و همچنين جلوگيري از نشت احتمالي اطلاعات ايران در جريان بررسي‌هاي آژانس است.
طبق برنامه اعلامي، مديركل آژانس بين‌المللي انرژي اتمي ساعت 14 امروز به كميسيون برجام مجلس شوراي اسلامي مي‌رود و از مقامات ايراني حسن قشقاوي معاون كنسولي وزير امورخارجه و نجفي نماينده ايران در آژانس بين‌المللي انرژي اتمي وي را همراهي مي‌كنند.
همچنين پنج تن از معاونان آمانو و كارشناسان آژانس بين‌المللي انرژي اتمي وي را همراهي خواهند كرد. صرف نظر از پاسخ‌هايي كه آمانو به نمايندگان خواهد داد، نفس حضور وي در مجلس مي‌تواند نشانه جدي بودن نقش دستگاه قانونگذاري كشور در بررسي برجام باشد.
مطلبي كه مورد تأكيد مقام معظم رهبري نيز در ديدار با مجلس خبرگان قرار گرفت و اين پيام را به طرفين غربي ارسال خواهد كرد كه دستگاه‌هاي نظارتي بر نحوه اجراي برجام و همچنين بررسي تبعات آن بر امنيت ملي كشور جدي هستند؛ نكته‌اي كه به طور حتم از چشمان نمايندگان كنگره امريكا كه با هر بهانه‌اي به دنبال برگرداندن تحريم‌ها عليه ايران هستند، دور نخواهد ماند.