به گزارش خبرنگار خبرگزاری آنا؛ در روزگاری که هجمه فرهنگی دشمن با ابزارهای رسانهای، موسیقی تجاری و روایتهای تحریفشده از تاریخ تلاش میکند هویت دینی و انقلابی جامعه را کمرنگ سازد، هنر مداحی بیش از هر زمان دیگر نقشی بنیادین در حفظ جبهه فرهنگی کشور پیدا کرده است. به تعبیر رهبر معظم انقلاب حضرت آیتالله خامنهای مداحی سنگری برای برانگیختن دل، بیدارسازی عقل و تثبیت باور مخاطب است تا ایمان، معرفت و احساس در کنار هم به سازندگی اجتماعی منجر شوند.
در این میان، احمد نیکبختیان از مداحان شناختهشده و صاحبسبک کشور با نگاهی عمیق به فرمایشات رهبر معظم انقلاب درباره «ابعاد راهبردی مداحی» معتقد است که هیأت و نوحه امروز باید به عرصه حمله فرهنگی هوشمندانه وارد شود.
گفتوگوی پیشرو، نگاهی تازه به مداحی دارد، آنگونه که احمد نیکبختیان میگوید: «مداحی امروز باید روایت مقاومت باشد؛ هم دفاع از حقیقت و هم حمله به دروغ. در واقع ما در هیأتها سنگر میسازیم» که در ادامه میخوانیم:
مداحی؛ پدیدهای چندلایه و تأثیرگذار در جامعه
رهبر انقلاب مداحی را «پدیدهای بسیار تأثیرگذار» میدانند؛ این تأثیرگذاری دقیقاً در کدام لایهها (هویتی، فرهنگی، سیاسی، عاطفی) بیشترین نقش را ایفا میکند؟
رهبر معظم انقلاب مداحی را «پدیدهای بسیار تأثیرگذار» توصیف کردهاند؛ تعبیری که نشان میدهد این هنر آیینی تنها یک آیین احساسی یا مناسکی نیست، بلکه دارای کارکردهای عمیق و چندلایه در جامعه است. بررسی بیانات و تأکیدات معظمله نشان میدهد اثرگذاری مداحی در لایههای مختلف اجتماعی یکسان نیست و هر لایه، نقش و وزن متفاوتی دارد.
ـ لایه عاطفی؛ نقطه آغاز اثرگذاری
نخستین و قویترین میدان تأثیر مداحی لایه عاطفی است. مداحی مستقیماً با احساسات جمعی مخاطبان ارتباط برقرار میکند؛ از اندوه و حماسه گرفته تا محبت و خشم مقدس. این ارتباط بیواسطه، مخاطب را بدون نیاز به تحلیل عقلانی درگیر میسازد و زمینه شکلگیری موجهای اجتماعی را فراهم میکند. با این حال، توقف در این سطح میتواند باعث مصرفشدن احساسات و کاهش اثر ماندگار شود.
ـ لایه هویتی؛ عمق راهبردی مداحی
اثرگذاری پایدار مداحی در لایه هویتی شکل میگیرد. در این سطح، مداحی به بازتعریف «ما کیستیم» میپردازد؛ هویت شیعی، حسینی و مقاومتمحور را بازتولید و درونیسازی میکند. تکرار مفاهیم هویتی در قالب شعر و نوحه، نقش آموزشی غیرمستقیم، اما ماندگار دارد. از همین رو، هرگونه سطحینگری یا تحریف در محتوا میتواند به تولید هویت نادرست منجر شود.
ـ لایه فرهنگی؛ جهتدهی غیرمستقیم
مداحی بهصورت غیرمستقیم بر فرهنگ عمومی اثر میگذارد. زبان، ذوق، ارزشها و الگوهای قهرمانی که در مداحی بازتاب مییابد، میتواند فرهنگ مقاومت و تعهد اجتماعی را تقویت کند یا در صورت ضعف محتوا، به سطحیگرایی و مناسکزدگی دامن بزند. این لایه بهطور کامل وابسته به عمق و کیفیت دو لایه عاطفی و هویتی است.
ـ لایه سیاسی؛ برونداد طبیعی، نه نقطه شروع
برخلاف برخی برداشتها، لایه سیاسی قویترین عرصه اثرگذاری مداحی نیست. مداحی بهتنهایی سیاستساز نیست، بلکه احساس و هویت سیاسیشده را فعال میکند. در صورتی که لایههای عاطفی و هویتی بهدرستی شکل نگرفته باشند، ورود مستقیم به سیاست میتواند به شعارزدگی یا دافعه اجتماعی منجر شود. از همین رو، تأکید رهبر معظم انقلاب بر «بصیرت مداح» ناظر به همین حساسیت است؛ بنابراین اثرگذاری مداحی را میتوان چنین رتبهبندی کرد:
۱ ـ لایه عاطفی بهعنوان سریعترین و قویترین اثر
۲ ـ لایه هویتی بهعنوان ماندگارترین و راهبردیترین نقش
۳ ـ لایه فرهنگی که تابع عمق دو لایه پیشین است.
۴ ـ لایه سیاسی که بیشتر نتیجه و برونداد این فرآیند محسوب میشود، نه نقطه آغاز آن.
در این اثنا این نگاه چندلایه نشان میدهد مداحی، در صورت برخورداری از محتوا و جهت صحیح، میتواند نقشی تعیینکننده در شکلدهی به احساس، هویت و فرهنگ جامعه ایفا کند.
مداحی؛ پایگاهی برای ادبیات مقاومت
چرا از نگاه رهبر انقلاب، مداحی یکی از «پایگاههای ادبیات مقاومت» به شمار میآید و این ادبیات چه نقشی در ماندگاری یک جریان فکری دارد؟
رهبر معظم انقلاب مداحی را یکی از «پایگاههای ادبیات مقاومت» میدانند؛ تعبیری که نشان میدهد این هنر آیینی نقشی بنیادین در حفظ و بازتولید گفتمان مقاومت ایفا میکند. مرور بیانات و تأکیدات ایشان نشان میدهد که مداحی بهدلیل ویژگیهای خاص خود، به یکی از اصلیترین بسترهای شکلگیری و تثبیت این ادبیات تبدیل شده است.
مداحی بهطور مستقیم با روایت عاشورا و مفاهیم برخاسته از آن پیوند دارد؛ مفاهیمی همچون ایستادگی در برابر ظلم، فداکاری، ترجیح حق بر مصلحت و آمادگی برای پرداخت هزینه. این مفاهیم در مداحی به صورت روایتهای زنده و تکرارشونده بازگو میشوند و همین امر، آنها را در حافظه جمعی جامعه ماندگار میسازد.
یکی دیگر از دلایل جایگاه مداحی در ادبیات مقاومت، زبان مردمی و فراگیر آن است. مداحی با بهرهگیری از زبانی ساده، تصویری و قابلفهم برای عموم، مفاهیم مقاومت را از سطح نخبگانی فراتر میبرد و به متن زندگی اجتماعی وارد میکند. این ویژگی باعث میشود پیام مقاومت محدود به گروهی خاص نباشد و در لایههای مختلف جامعه نفوذ کند.
از سویی دیگر، مداحی پیوندی مؤثر میان احساس و معنا برقرار میکند. ادبیات مقاومت اگر تنها عقلانی یا شعاری باقی بماند، توان ماندگاری نخواهد داشت. مداحی با درگیرکردن عواطف مخاطب، مفاهیم مقاومت را به تجربهای درونی و زیسته تبدیل میکند و از این مسیر، اثرگذاری عمیقتری بر مخاطب میگذارد.
تداوم تاریخی مداحی نیز نقشی تعیینکننده در تبدیل آن به پایگاه ادبیات مقاومت دارد. این آیین محدود به یک مقطع یا مناسبت خاص نیست، بلکه در طول سال و بهصورت نسل به نسل تکرار میشود. چنین استمرار و تکراری، ادبیات مقاومت را از فراموشی و تبدیل شدن به یک پدیده موزهای مصون میدارد و آن را همواره زنده و جاری نگه میدارد.
در سطحی کلانتر، ادبیات مقاومت نقش اساسی در ماندگاری یک جریان فکری ایفا میکند. این ادبیات با ایجاد حافظه جمعی، روایت مشترکی از گذشته، دشمن، قهرمان و مسیر پیشرو میسازد. همچنین با تبدیل اندیشه به فرهنگ و ورود آن به زبان، نمادها و آیینهای اجتماعی، زمینه تداوم آن جریان فکری را فراهم میآورد.
افزون بر این، ادبیات مقاومت با برجستهکردن الگوهای ایثار و ایستادگی، انگیزه کنش و عمل را در پیروان آن جریان حفظ میکند. بر این اساس، مداحی از منظر رهبر معظم انقلاب علاوه بر هنر آیینی، یکی از ستونهای اصلی ادبیات مقاومت است؛ ادبیاتی که با حفظ حافظه تاریخی، تقویت هویت جمعی و ایجاد انگیزه اجتماعی، نقش مهمی در تداوم و پویایی جریانهای فکری ایفا میکند.
آرایش دفاعی و هجومی مداحان در جنگ تبلیغاتی و رسانهای
منظور رهبر انقلاب از «آرایش دفاعی و هجومی» مداحان در جنگ تبلیغاتی و رسانهای دشمن چیست و این آرایش چگونه باید در هیأتها نمود پیدا کند؟
رهبر معظم انقلاب با بهکارگیری تعبیر «آرایش دفاعی و هجومی» درباره نقش مداحان، به یک راهبرد روشن در مواجهه با جنگ تبلیغاتی و رسانهای دشمن اشاره میکنند؛ راهبردی که ناظر به کنش فعال، هوشمند و مسئولانه هیأتها در میدان نبرد روایتهاست. از نگاه ایشان این تعبیر چارچوبی عملی برای ایفای نقش فرهنگی مداحان است.
در این چارچوب، «آرایش دفاعی» به معنای انفعال یا عقبنشینی نیست، بلکه صیانت از ذهن، ایمان و هویت مخاطبان در برابر موج تحریفها، شبههافکنیها و عملیات روانی دشمن است. هیأتها در این وضعیت وظیفه دارند با ارائه محتوای صحیح و عمیق، مانع تحریف مفاهیم بنیادینی، چون عاشورا، مقاومت، شهادت و انتظار شوند و قدرت تشخیص و تحلیل را در مخاطب تقویت کنند.
هیأتی که تنها به ایجاد شورعاطفی بسنده کند، اما توان ایمنسازی فکری مخاطب را نداشته باشد، در این میدان دچار ضعف دفاعی خواهد بود. در کنار آن، «آرایش هجومی» به معنای تهاجم هوشمندانه و پیشدستانه در عرصه روایتسازی است. مقصود از این هجمه، تولید روایت اصیل و اثرگذار پیش از آن است که روایتهای جعلی دشمن بر افکار عمومی غلبه یابد.
در این رویکرد، مداحی با بهرهگیری از زبان هنر و احساس، مفاهیم کلان همچون عدالتخواهی، ظلمستیزی و مقاومت را به روایتهای ملموس و قابلدرک برای جامعه تبدیل میکند و دستور کار ذهنی مخاطب را خود تعیین میسازد.
نمود عملی این آرایش دفاعی و هجومی در هیأتها باید همزمان در چند سطح دیده شود. در سطح محتوا، شعر و نوحه باید دقیق، آگاهانه و منطبق با معارف اصیل دینی و انقلابی باشد. در سطح اجرا، مداح نیازمند بصیرت، زمانهشناسی و آگاهی از فضای رسانهای است؛ چراکه صدای خوش، بدون فهم صحنه میتواند به خطا و حتی آسیب منجر شود.
در سطح مخاطب نیز، هیأت باید به تربیت مخاطب آگاه و تحلیلگر توجه داشته باشد. بر این اساس، «آرایش دفاعی و هجومی» مداحان به معنای حضور مؤثر هیأتها در نبرد روایتها است؛ حضوری که از یکسو از ایمان و هویت جامعه دفاع میکند و از سوی دیگر، با روایتسازی فعال و امیدآفرین، ابتکار عمل فرهنگی را در دست میگیرد. چنین نگاهی، هیأت را از انزوا یا هیجانزدگی دور کرده و آن را به یکی از بازیگران جدی در عرصه جنگ رسانهای تبدیل میکند.
مداحی در خط مقدم مقابله با پروژه تغییر هویت
رهبر انقلاب خطر «تغییر هویت دینی، تاریخی و فرهنگی» را پررنگ میدانند؛ مداحی چگونه میتواند در خط مقدم مقابله با این پروژه هویتی قرار گیرد؟
رهبر معظم انقلاب بارها نسبت به خطر «تغییر هویت دینی، تاریخی و فرهنگی» جامعه هشدار دادهاند؛ خطری که از مسیر جنگ نرم، تحریف روایتها و دستکاری حافظه جمعی دنبال میشود. در این میان، از نگاه معظمله، مداحی میتواند در خط مقدم مقابله با این پروژه هویتی قرار گیرد؛ چراکه مستقیماً با ذهن، احساس و حافظه تاریخی جامعه ارتباط برقرار میکند.
مداحی به دلیل پیوند عمیق با آیینهای دینی و تاریخی، ظرفیتی کمنظیر در بازتولید هویت جمعی دارد. مفاهیمی مانند عاشورا، امامت، شهادت، ظلمستیزی و انتظار در مداحی از طریق روایت، احساس و تکرار منتقل میشوند. همین ویژگی موجب میشود هویت دینی و تاریخی به شکلی درونی و ماندگار در ذهن مخاطبان شکل بگیرد و در برابر تلاشهای هویتزدا مقاوم شود.
در پروژه تغییر هویت یکی از راهبردهای اصلی، تحریف گذشته و بیاعتبارسازی الگوهای تاریخی و دینی است. مداح و مداحی میتواند با روایت دقیق و مسئولانه تاریخ اسلام و تشیع بهویژه واقعه عاشورا در برابر این تحریف ایستادگی کند. بازنمایی صحیح قهرمانان دینی و تاریخی و پرهیز از سطحینگری، خرافهپردازی یا روایتهای تحریفشده، از الزامات این نقشآفرینی است.
از سویی دیگر، مداحی نقشی مهم در پیوند هویت دینی با فرهنگ معاصر ایفا میکند. زمانی که مفاهیم دینی با زبانی قابل فهم، شعر فاخر و بیان هنرمندانه عرضه میشوند، هویت دینی از حالت ایستا و موزهای خارج شده و به عنصری زنده و مؤثر در زندگی اجتماعی تبدیل میشود. این پیوند، بهویژه در ارتباط با نسل جوان مانع از گسست هویتی و فاصلهگرفتن از ریشههای فرهنگی میشود.
نقشآفرینی مؤثر مداحی در این میدان، مستلزم آگاهی و مسئولیتپذیری مداحان است. مداحی که فاقد شناخت تاریخی و درک صحیح از جنگ رسانهای باشد، ممکن است ناخواسته به تضعیف هویت دینی و فرهنگی کمک کند؛ در مقابل، مداح آگاه و زمانهشناس میتواند هیأت را به سنگری فعال در دفاع از هویت جامعه بدل سازد. بر این اساس، مداحی از منظر رهبر معظم انقلاب صرفاً یک آیین مناسکی نیست، بلکه ابزاری راهبردی برای صیانت از هویت دینی، تاریخی و فرهنگی جامعه به شمار میآید؛ ابزاری که با حفظ حافظه تاریخی، تقویت هویت جمعی و مقابله با تحریف روایتها، نقشی تعیینکننده در برابر پروژه تغییر هویت ایفا میکند.
زینبی بودن مداحی؛ پیوند با جهاد تبیین و روایتگری مقاومت
تأکید ایشان بر «زینبی بودن مداحی» چه نسبتی با جهاد تبیین و روایتگری درست از شهدا و مقاومت دارد؟
رهبر معظم انقلاب بر ضرورت «زینبی بودن مداحی» تأکید ویژه دارند؛ مفهومی که فراتر از سبک اجرا یا سوگواری است و به یک چارچوب اخلاقی، فکری و راهبردی در هیأت تبدیل میشود. از نگاه ایشان، مداح زینبی همانند حضرت زینب (س) در برابر ظلم، صبوری، بصیرت و شجاعت دارد و پیام خود را با صداقت و استقامت منتقل میکند، بدون آنکه به هیجانزدگی یا تحریف واقعیتها تن دهد.
این ویژگی ارتباط مستقیم با جهاد تبیین دارد؛ یعنی روایت درست، روشن و صادقانه از واقعیتها، دستاوردهای مقاومت و شخصیت شهدا، بهگونهای که مخاطب بتواند تهدیدات فرهنگی و رسانهای دشمن را تشخیص دهد. مداح زینبی با ارائه مفاهیم مقاومت در قالبی قابل فهم و الهامبخش، هیأتها را به سنگری برای تبیین حقیقت و حفظ هویت جمعی بدل میکند.
همچنین، مداحی زینبی نقشی حیاتی در روایت صحیح از شهدا و مقاومت ایفا میکند. شهدا در این روایت تنها قهرمانان احساسی نیستند، بلکه الگوهای اخلاقی، فکری و عملی آنها به نسل جوان منتقل میشود. مقاومت نیز تنها به میدان نبرد محدود نمیماند و ابعاد فرهنگی، اجتماعی و اعتقادی آن برای مخاطب روشن میشود. پیام مداح زینبی الهامبخش کنش و مشارکت فعال جامعه است.
بدین ترتیب «زینبی بودن مداحی» تضمین میکند که هیأتها سنگری فعال در جهاد تبیین، حفظ هویت دینی و روایت درست مقاومت باشند و نقش مؤثری در مقابله با جنگ فرهنگی و رسانهای دشمن ایفا کنند.
اهمیت ادبیات متناسب در حفظ جریانهای فکری از نگاه رهبر انقلاب
چرا رهبر انقلاب، نبود «ادبیات متناسب» را عامل از بین رفتن هر فکر و جریان میدانند و مداحی چه مسئولیتی در تولید این ادبیات بر عهده دارد؟
رهبر معظم انقلاب بارها بر اهمیت وجود ادبیات متناسب برای حفظ هر جریان فکری تأکید کردهاند و نبود چنین ادبیاتی را یکی از عوامل اصلی فرسایش و فراموشی ایدهها دانستهاند. منظور از ادبیات متناسب، مجموعهای از روایتها، شعرها و بیانهایی است که با اهداف، ارزشها و عمق یک جریان فکری هماهنگ باشد و آن را در ذهن و ضمیر جامعه زنده نگه دارد. بدون این ادبیات، حتی جریانهای قوی و مؤثر به مرور دچار تحریف، سطحیگرایی یا فراموشی میشوند.
در این چارچوب، مداحی نقش راهبردی و کلیدی دارد. مداحان با بهرهگیری از شعر، نوحه و روایتهای آیینی، میتوانند ادبیاتی متناسب با ارزشها و اهداف انقلاب و مقاومت تولید کنند که هم دقیق و مستند به تاریخ و مفاهیم دینی باشد و هم عاطفی و تأثیرگذار تا در ذهن و قلب مخاطب ماندگار شود. این ادبیات متناسب، هم جریان فکری را از تحریف و انحراف حفظ میکند و هم به انتقال ارزشها و هویت جمعی کمک میکند.
همچنین مداحی، ادبیات متناسب را از سطح شعار فراتر برده و آن را به فرهنگ و تجربه زیسته مخاطب تبدیل میکند. بدین ترتیب، مداحی از یک هنر آیینی به ابزاری راهبردی برای حفظ جریان فکری، تبیین ارزشها و صیانت از هویت جمعی بدل میشود. این نقش حیاتی تضمین میکند که جریان مقاومت و ارزشهای دینی و انقلابی در ذهن و قلب نسلهای آینده زنده و پویا باقی بماند.
مداحی؛ فراتر از احساس، پیوند عقل، دل و باور
مداحی از نگاه رهبر انقلاب چه تفاوتی با یک آیین احساسی دارد و چگونه میتواند همزمان عقل، دل و باور مخاطب را درگیر کند؟
رهبر فرزانه انقلاب همواره تأکید دارند که مداحی یک ابزار جامع فرهنگی، هویتی و تربیتی است که میتواند همزمان عقل، دل و باور مخاطب را درگیر کند. این نگاه تفاوت اساسی مداحی را با یک مراسم عاطفی مشخص میکند و آن را به یک پدیده اثرگذار در تربیت و جریانسازی فکری و اجتماعی تبدیل میکند. در آیینهای تنها احساسی، مخاطب تنها با احساس خود درگیر میشود؛ ممکن است شور، گریه یا هیجان ایجاد شود، اما اثر ماندگار فکری یا هویتی ندارد.
در مقابل، مداحی از نگاه رهبر عزیز انقلاب، علاوه بر تحریک احساس، هویت دینی، تاریخی و فرهنگی مخاطب را تقویت کرده و با ارائه روایت درست و محتواهای متناسب، باورها و تفکر او را نیز شکل میدهد. این مداحی نه تنها دل مخاطب را به حرکت درمیآورد، بلکه ذهن و قوه تشخیص او را نیز فعال نگه میدارد.
مداحی مؤثر سه مؤلفه را همزمان فعال میکند:
ـ دل (عاطفه): با موسیقی، شعر و نوحه، احساسات مخاطب را برمیانگیزد و شور و انگیزه ایجاد میکند.
ـ عقل (فکر و تحلیل): از طریق روایت دقیق تاریخ، عاشورا، مقاومت و شهدا، مخاطب را به فهم و تحلیل موضوعات و ارزشها سوق میدهد.
ـ باور (اعتقاد و هویت): ترکیب دل و عقل، هویت دینی و ارزشهای اخلاقی را درونیسازی میکند و مخاطب را آماده عمل و مشارکت اجتماعی میسازد. بدین ترتیب، مداحی به سنگری مؤثر در حفظ ارزشها، هویت و جریان مقاومت تبدیل میشود؛ ابزاری که همزمان مخاطب را احساسمند، اندیشمند و باورمند میسازد.
هشدار نسبت به نفوذ آهنگها و فرهنگ دوران طاغوت در مداحی
رهبر انقلاب نسبت به نفوذ «آهنگها و فرهنگ دوران طاغوت» در مجالس مداحی هشدار دادند؛ این هشدار ناظر به چه آسیبهای فرهنگی و هویتی است؟
این هشدار ناظر به آسیبهای فرهنگی و هویتی است و ضرورت حفظ اصالت مداحی و هیأت را یادآوری میکند. از نظر ایشان، استفاده از سبکها و آهنگهای غیرمتناسب با فرهنگ اسلامی و انقلابی میتواند زبان و ذائقه مخاطب را تغییر دهد و تجربه معنوی هیأت را به شور و هیجان ظاهری محدود کند. همچنین تمرکز بر ریتم یا جذابیتهای موسیقی غربی، خطر سطحیسازی مفاهیم عاشورا، شهادت و مقاومت را به همراه دارد و پیامهای عمیق دینی و اخلاقی را کمرنگ میکند.
در ابعاد هویتی، این نفوذ میتواند نسل جوان را از ریشههای دینی و تاریخی خود دور کند و احساس تعلق به جریان مقاومت و هویت اسلامی را تضعیف کند. همچنین، ترکیب سبکهای بیگانه با نوحهها و روایتهای مداحی ممکن است معنای واقعی وقایع تاریخی و ارزشهای اخلاقی را منتقل نکند و هیأتها را در برابر جنگ فرهنگی و نفوذ دشمن آسیبپذیر سازد. حضرت آقا با این هشدار ضرورت انتخاب محتوا، سبک موسیقی و روایتهای متناسب با ارزشها و اهداف انقلاب را یادآور شدهاند. مداحان و هیأتها با رعایت این اصول میتوانند سنگری مستحکم در برابر تحریف هویت و تهاجم فرهنگی ایجاد کنند و از تبدیل مداحی به تجربهای سطحی و صرفاً سرگرمکننده جلوگیری کنند.
حمله به نقاط ضعف دشمن؛ راهبرد فرهنگی در هیأتها
چرا ایشان تأکید دارند که مداحان در کنار دفاع، «به نقاط ضعف دشمن حمله کنند» و این حمله در عرصه مداحی چه مصادیقی میتواند داشته باشد؟
رهبر عزیز انقلاب تأکید دارند که مداحان نباید تنها در موضع دفاعی باشند، بلکه لازم است به نقاط ضعف دشمن حمله کنند. این رویکرد یک راهبرد فرهنگی و رسانهای دقیق در مقابله با جنگ نرم و تبلیغاتی دشمن به شمار میآید. مداحانی که صرفاً دفاع میکنند، اجازه میدهند دشمن روایت خود را غالب کند و حقیقت وقایع، ارزشها و هویت جمعی تحریف شود.
اما حمله هوشمندانه باعث میشود هیأتها ابتکار عمل فرهنگی را در دست گرفته و مخاطب نسبت به دشمن، هوشیار و آماده عمل کند. در عرصه مداحی حمله به نقاط ضعف دشمن به معنای روایت درست و اثرگذار است که برخی مصادیق آن عبارتند از:
ـ نمایش نقاط ضعف اخلاقی و معنوی دشمن؛ برجسته کردن فساد، ظلم و بیعدالتی و مقایسه آن با ارزشها و الگوهای دینی و انقلابی.
ـ روایت مقاومت و شکست دشمن؛ بازخوانی تاریخ انقلاب و مقاومت و نشان دادن ناکامی دشمنان در برابر جریان حق.
ـ تبیین تهدیدات فرهنگی و رسانهای؛ هشدار به مخاطب درباره تلاش دشمن برای تحریف تاریخ و تغییر هویت. ـ ایجاد امید و انگیزه برای اقدام؛ معرفی دستاوردهای جریان مقاومت و عملکرد مؤثر جبهه حق برای تقویت اعتماد به نفس و مشارکت اجتماعی.
به این ترتیب مداحی ترکیبی از دفاع و حمله هوشمندانه است؛ دفاع، مخاطب را در برابر تحریف حفظ میکند و حمله، بصیرت، هویت و انگیزه عمل در جامعه را تقویت میکند. این رویکرد، مداحی را به ابزاری مؤثر در جنگ فرهنگی و رسانهای دشمن تبدیل میکند.
مسئولیت سنگین شاعر، آهنگساز و مداح در ساخت نوحه
رهبر انقلاب تأثیر یک نوحه خوشساخت را گاهی بیش از چند منبر دانستند؛ این نگاه چه مسئولیت سنگینی بر دوش شاعر، آهنگساز و مداح میگذارد؟
رهبر انقلاب اسلامی تأکید کردهاند که یک نوحه خوشساخت گاهی تأثیری بیش از چند منبر دارد. این نگاه اهمیت قدرت ادبیات، موسیقی و روایت در شکلدهی باور و احساس جامعه را نشان میدهد و مسئولیت سنگینی را بر دوش فعالان عرصه مداحی میگذارد. در این چارچوب، هر یک از عناصر نوحه، نقش حیاتی دارند:
ـ شاعر: باید نوحهای با عمق تاریخی، مفهومی و اخلاقی خلق کند؛ اشعار سطحی یا غیر مستند نمیتوانند اثرگذاری ماندگار داشته باشد و کوچکترین خطا در محتوا میتواند اثر معکوس ایجاد کند.
ـ آهنگساز: ملودی و ریتم نوحه باید با پیام و فرهنگ دینی همخوانی داشته باشد و همزمان دل و ذهن مخاطب را درگیر کند. آهنگی که صرفاً هیجان ایجاد کند ولی پیام اصلی را منتقل نکند، نوحه را به تجربهای سطحی و گذرا تبدیل میکند.
ـ مداح: اجرای نوحه مستلزم آگاهی، بصیرت و توانمندی هنری است؛ مداح باید پیام شعر و موسیقی را درست منتقل کند و همزمان دل، عقل و باور مخاطب را درگیر سازد. رهبر عزیزمان نوحه را ابزاری تربیتی و فرهنگی میدانند که میتواند نسلها را شکل دهد، هویت جمعی را تقویت کند و جریان مقاومت و ارزشها را زنده نگه دارد. هر اثر مداحی، هم فرصت و هم مسئولیتی بزرگ است و اثرگذاری آن نیازمند دقت، تعهد و هوشمندی است؛ بنابراین نوحه خوشساخت ابزاری راهبردی در شکلدهی باور، هویت و انگیزه عمل مخاطب است و شاعر، آهنگساز و مداح در این مسیر، مسئولیت سنگینی بر عهده دارند.
از مناسک تا سبک زندگی انقلابی؛ تبیین معارف قرآنی در مداحی
با توجه به تأکید رهبر انقلاب بر تبیین معارف قرآنی در عرصههای شخصی، اجتماعی و سیاسی، مداحی چگونه میتواند از سطح مناسک عبور کرده و به «سبک زندگی انقلابی» تبدیل شود؟
رهبر معظم انقلاب بر اهمیت تبیین معارف قرآنی در عرصههای شخصی، اجتماعی و سیاسی تأکید دارند و مداحی را ابزاری برای شکلدهی سبک زندگی انقلابی میدانند. این نگاه، مسیر مداحی را از سطح مناسک عبور داده و آن را به یک راهبرد تربیتی و فرهنگی عملیاتی تبدیل میکند.
مداحی سنتی معمولاً محدود به لحظات مراسم و سوگواری است، اما از منظر رهبر فرزانه انقلاب میتواند پیامهای قرآنی و دینی را در زندگی روزمره منتقل کرده و مخاطب را از مرحله احساس به تحلیل، فهم و عمل هدایت کند. در این فرآیند، هویت دینی و انقلابی در دل مخاطب درونیسازی میشود و به رفتارهای فردی و اجتماعی او سرایت میکند.
مداحی به سبک زندگی انقلابی متصل میشود وقتی که:
ـ معارف قرآنی و ارزشهای اخلاقی و اجتماعی مانند عدالتخواهی، ایثار، مقاومت و مسئولیت اجتماعی را تبیین کند.
ـ الهامبخش عمل فردی و جمعی باشد و مخاطب پس از شنیدن نوحه، الگوهای عملی برای زندگی روزمره دریافت کند.
ـ نسل جوان را با فرهنگ انقلابی و هویت دینی آشنا کند و آنان را برای مشارکت در جامعه آماده سازد.
ـ دل، عقل و باور مخاطب را همزمان درگیر کند تا تأثیر نوحه فراتر از مراسم، به سبک زندگی تبدیل شود. وقتی مداحی به این شکل اجرا شود، ارزشها و معارف دینی در زندگی روزمره جاری میشوند، نسلها به هویت انقلابی پایبند میشوند و هیأتها به سنگرهای تربیتی و فرهنگی فعال بدل میشوند. بدین ترتیب، مداحی به یک ابزار اثرگذار در تربیت نسل، تقویت هویت و تداوم جریان انقلاب تبدیل میشود.
انتهای پیام/