موضوع حقوق بازنشستگان برای سال ۱۴۰۵ از همین حالا به یکی از داغترین بحثها تبدیل شده؛ چون هم «افزایش سنواتی» مطرح است و هم ادامه اجرای «متناسبسازی/همسانسازی» در چارچوب برنامه هفتم. با این حال، یک نکته کلیدی را باید از ابتدا روشن کرد: تا وقتی لایحه بودجه ۱۴۰۵ تقدیم مجلس و ارقام نهایی در فرآیند بررسی و تصویب مشخص نشود، هر عددی مثل «۲۰ درصد» صرفاً پیشبینی یا گمانهزنی رسانهای است و نه حکم قطعی برای همه. بر همین اساس، این گزارش هم فرمولهای مطرحشده را توضیح میدهد، هم مرز «قطعی» و «غیرقطعی» را روشن میکند تا بازنشستگان با فرمولهای اشتباه سردرگم نشوند.
حقوق بازنشستگان و دو پایه اصلی محاسبه در ۱۴۰۵
آنچه امروز درباره حقوق بازنشستگان کشوری برای ۱۴۰۵ مطرح میشود، معمولاً روی دو پایه استوار است:
-
افزایش سنواتی (وابسته به ضریب افزایش حقوق شاغلان دولت و مصوبات بودجه)
-
ادامه متناسبسازی (همسانسازی) در مسیر رسیدن به هدف ۹۰ درصد حقوق و فوقالعادههای مستمر شاغلان همتراز
حقوق بازنشستگان و مبنای افزایش سنواتی
در بسیاری از روایتهای رسانهای گفته میشود اگر در بودجه ۱۴۰۵ ضریب افزایش حقوق کارکنان دولت مثلاً «۲۰ درصد» باشد، همین ضریب بهعنوان گام اول روی پایه حقوق بازنشستگان هم اعمال میشود. اما توجه کنید: «ضریب و نحوه اعمال» در نهایت وابسته به متن مصوبه بودجه و جداول و احکام اجرایی آن است، نه صرفاً تیترها. بحث تقدیم بودجه نیز زمانبندی خودش را دارد و اعلام شده که لایحه بودجه ۱۴۰۵ در موعد قانونی به مجلس تقدیم میشود.
حقوق بازنشستگان و مبنای ادامه متناسبسازی در برنامه هفتم
اما بخش دوم یعنی متناسبسازی، پشتوانه قانونی روشنتری دارد. طبق توضیح رسمی صندوق بازنشستگی کشوری درباره برنامه هفتم، دولت مکلف شده تا پایان سال سوم برنامه اقدام لازم را برای متناسبسازی تا سطح ۹۰ درصد حقوق و فوقالعادههای مستمر شاغلان مشابه و همتراز انجام دهد؛ و مسیر اجرا به شکل ۴۰ درصد در سال اول (۱۴۰۳) و ۳۰ درصد در سال دوم و سوم از «مابهالتفاوت تا ۹۰ درصد» تعریف شده است.
حقوق بازنشستگان در ۱۴۰۵؛ فرمولی که این روزها دستبهدست میشود
فرمولی که در متن شما آمده (و در برخی رسانهها هم منتشر شده) خلاصهاش این است:
حقوق ۱۴۰۵ = (آخرین حکم ۱۴۰۴ + افزایش سنواتی) + (مبلغ حق افزایش متناسبسازیِ درجشده در حکم × ۳۰ درصد)
این فرمول در ظاهر ساده است، اما دو حساسیت دارد:
-
افزایش سنواتی (مثلاً ۲۰٪) هنوز «عدد قطعی» نیست مگر اینکه در بودجه تصویب شود.
-
جزء متناسبسازی باید دقیق فهمیده شود: «۳۰ درصد» در برنامه هفتم به معنی «۳۰ درصد افزایش روی کل حقوق» نیست؛ بلکه «۳۰ درصدِ مابهالتفاوت تا رسیدن به ۹۰ درصد همتراز» است.
پس اگر کسی ۳۰ درصد را سادهسازی کند و بگوید «۳۰ درصد روی کل حکم اضافه میشود»، احتمال خطای محاسبه بالا میرود؛ همان نگرانیای که در پینوشت متن شما هم به آن اشاره شده است.
حقوق بازنشستگان و اشتباه رایج درباره ۳۰ درصد همسانسازی
یکی از پرتکرارترین خطاها در محاسبه حقوق بازنشستگان این است که برخی افراد «۳۰ درصد» را به شکل زیر تعبیر میکنند:
-
«۳۰ درصد از کل حقوق بازنشسته»
در حالیکه منطق برنامه هفتم (طبق توضیحات رسمی) بر «مابهالتفاوت تا سقف ۹۰ درصد همتراز» بنا شده است. یعنی ابتدا باید بدانیم ۹۰ درصد همتراز چقدر است، سپس فاصله حقوق فعلی تا آن سقف محاسبه شود، بعد درصدهای ۴۰/۳۰/۳۰ روی آن فاصله اعمال شود.
حقوق بازنشستگان؛ چگونه «گام اول» و «گام دوم» را درست جدا کنیم؟
برای اینکه محاسبه ۱۴۰۵ قابلفهمتر شود، بهتر است این دو مسیر را از هم جدا کنیم:
حقوق بازنشستگان و گام اول: افزایش سنواتی
-
مبنا: «آخرین حکم حقوقی سال ۱۴۰۴»
-
اقدام: اعمال ضریب افزایش سالانه (هر عددی که در بودجه تصویب شود)
اگر در رسانهها از «۲۰ درصد» صحبت میشود، فعلاً باید با برچسب «پیشبینی» به آن نگاه کنید، چون خودِ بودجه و احکام اجراییاش تعیینکننده است. ضمن اینکه درباره همین درصدها، اخبار و تحلیلهای متعددی منتشر میشود و تا زمان تصویب، امکان تغییر وجود دارد.
حقوق بازنشستگان و گام دوم: ادامه متناسبسازی (۳۰ درصد سال سوم/یا سال سوم اجرا)
-
مبنا: «مابهالتفاوت تا سطح ۹۰ درصد همتراز»
-
اقدام: اعمال سهم مرحله مربوطه (طبق چارچوب ۴۰/۳۰/۳۰)
نکته مهم: ابزار محاسبه همسانسازی معمولاً در «حکم» یا «فیش» با عنوانهایی مثل «حق افزایش متناسبسازی»، «مابهالتفاوت متناسبسازی»، «تفاوت تطبیق» و عناوین مشابه میآید. اما اینکه دقیقاً کدام عدد باید مبنای ۳۰ درصد قرار گیرد، باید مطابق دستورالعملهای اجرایی همان سال باشد.
حقوق بازنشستگان؛ یک مثال ساده برای جلوگیری از خطای ذهنی
فرض کنید (صرفاً برای فهم روش، نه اعلام رقم قطعی) آخرین حکم ۱۴۰۴ شما ۲۰ میلیون تومان باشد.
مرحله سنواتی (اگر فرض کنیم ۲۰٪ تصویب شود)
-
۲۰,۰۰۰,۰۰۰ × ۲۰٪ = ۴,۰۰۰,۰۰۰
-
پایه پس از سنواتی = ۲۴,۰۰۰,۰۰۰
مرحله متناسبسازی (اینجا محل اشتباه است)
اگر کسی بگوید «۳۰٪ از کل حقوق» یعنی ۲۴,۰۰۰,۰۰۰ × ۳۰٪ = ۷,۲۰۰,۰۰۰ و جمع بزند، احتمالاً مسیر برنامه هفتم را اشتباه رفته است. چون ۳۰٪ باید روی «فاصله تا ۹۰٪ همتراز» اعمال شود، نه روی کل حکم.
پس برای مثالسازی درست باید بدانیم همتراز شما چقدر میگیرد و فاصله شما تا ۹۰٪ آن رقم چیست. بدون آن داده، هر محاسبهای فقط «تقریب خام» خواهد بود.
حقوق بازنشستگان و نکته مهم درباره «همتراز»
در بحث حقوق بازنشستگان کشوری، کلمه «همتراز» تعیینکننده است: یعنی بازنشسته با کدام شغل، کدام گروه/طبقه/رتبه، کدام سنوات و کدام فوقالعادههای مستمر باید سنجیده شود. همین نقطه است که باعث میشود فرمولهای اینترنتیِ یکسان برای همه جواب ندهد.
به بیان ساده:
-
دو بازنشسته با حقوق پایه نزدیک، ممکن است به علت تفاوت در «همترازی» یا «فوقالعادههای مستمر مشمول کسور» خروجی متناسبسازی متفاوتی بگیرند.
حقوق بازنشستگان و چرا «پیش از بودجه» نباید عدد قطعی داد
در متن شما انتقاد شده که هنوز لایحه بودجه ۱۴۰۵ به مجلس نرفته اما برخی افراد «افزایش ۲۰ درصدی» را قطعی فرض میکنند. از منظر خبری هم این تذکر درست است: تا وقتی بودجه تقدیم و بررسی و تصویب نشده، عدد نهایی میتواند تغییر کند. زمان تقدیم بودجه نیز طبق خبرها در چارچوب موعد قانونی اعلام شده است.
بنابراین اگر جایی دیدید «حقوق ۱۴۰۵ دقیقاً اینقدر میشود»، با احتیاط برخورد کنید؛ درستتر این است که گفته شود:
-
«سناریوی محتمل»
-
«پیشبینی بر اساس اعداد مطرحشده»
-
«منتظر تصویب بودجه و ابلاغ احکام بمانید»
حقوق بازنشستگان و نسخه درستِ «فرمول قابل اتکا» تا این لحظه
با اتکا به چارچوب برنامه هفتم و بدون قطعی دانستن درصد سنواتی، میتوان یک قالب درستتر ارائه کرد:
-
حقوق پس از افزایش سنواتی = آخرین حکم ۱۴۰۴ × (۱ + درصد افزایش مصوب)
-
سهم متناسبسازی ۱۴۰۵ = (۹۰٪ حقوق و فوقالعادههای مستمر همتراز − حقوق مشمول مقایسه شما) × سهم مرحله ۱۴۰۵
-
حقوق نهایی ۱۴۰۵ = نتیجه ۱ + نتیجه ۲
این قالب، از نظر منطقی به متن برنامه هفتم نزدیکتر است؛ اما برای عدد دادن، نیازمند دادههای همترازی و دستورالعملهای اجرایی همان سال است.
حقوق بازنشستگان؛ چرا بعضی فرمولها «سردرگمکننده» میشوند؟
چند دلیل اصلی دارد:
-
تیترها بهجای «مابهالتفاوت تا ۹۰٪»، از «۳۰٪ افزایش» استفاده میکنند.
-
داده همتراز در دسترس عمومی نیست و هر شخص وضعیت متفاوتی دارد.
-
در فیشها و احکام، عناوین ممکن است متفاوت باشد و افراد «عدد درست برای پایه محاسبه» را اشتباه انتخاب کنند.
-
گاهی رسانهها محتوای حوزههای مختلف (کشوری/لشکری/تأمین اجتماعی) را با هم مخلوط میکنند.
نتیجه این میشود که بازنشسته یک فرمول میبیند، خودش حساب میکند، عدد در نمیآید، بعد دچار بیاعتمادی و نگرانی میشود.
حقوق بازنشستگان و مطالبه افزایشهای بالاتر؛ نقش مجلس چیست؟
در پینوشت متن شما آمده امید بازنشستگان به مجلس است تا افزایش حقوق ۱۴۰۵ «حداقل ۵۰ درصد» تصویب شود. این بخش بیشتر «مطالبهگری» است تا «خبر قطعی». واقعیت این است که تصمیم نهایی درباره درصد افزایش سنواتی، در مسیر لایحه بودجه، کمیسیونها، صحن مجلس و نهایتاً فرآیند تأیید و ابلاغ مشخص میشود.
پس اگر هدف گزارش شما اطلاعرسانی دقیق است، بهتر است این بخش را با ادبیات مطالبهمحور نگه دارید:
-
«بازنشستگان خواستار… هستند»
-
«برخی کارشناسان پیشنهاد میدهند…»
-
«تصمیم نهایی در بودجه مشخص میشود»
حقوق بازنشستگان؛ چه چیزهایی را همین حالا باید پیگیری کرد؟
برای اینکه بازنشستگان قربانی عددسازی نشوند، این چند مورد ارزش پیگیری دارد:
-
تقدیم لایحه بودجه ۱۴۰۵ و احکام مربوط به حقوق
-
ضریب افزایش سنواتی مصوب (و اینکه پلکانی است یا یکسان)
-
دستورالعمل اجرایی متناسبسازی در ۱۴۰۵ (تعریف دقیق مبنای محاسبه)
-
نحوه درج آیتمهای متناسبسازی در احکام و فیشها
-
زمانبندی صدور احکام جدید
جمعبندی حقوق بازنشستگان در ۱۴۰۵
-
محاسبه حقوق بازنشستگان در ۱۴۰۵ معمولاً بر دو محور میچرخد: افزایش سنواتی و ادامه متناسبسازی.
-
بخش متناسبسازی در برنامه هفتم با هدف رساندن دریافتی به ۹۰ درصد همتراز تعریف شده و مسیر ۴۰/۳۰/۳۰ برای «مابهالتفاوت» توضیح داده شده است.
-
درصد افزایش سنواتی (مثل ۲۰ درصد) تا زمان تصویب بودجه قطعی نیست و باید با ادبیات «پیشبینی» از آن یاد کرد.
-
خطای رایج این است که ۳۰ درصد را روی «کل حقوق» اعمال کنند، در حالیکه منطق برنامه روی «فاصله تا ۹۰ درصد همتراز» است.
-
فرمولهای دقیق و قابل استناد، بعد از تصویب بودجه و ابلاغ دستورالعملهای اجرایی روشن میشود.
منابع خبری
خبرگزاری تسنیم
اقتصادآنلاین
آوای جنوب