علیرضا ایزدی در گفت و گو یا خبرنگار میراثآریا، با تشریح وضعیت ثبت جهانی نگارگری بهزاد، اظهار کرد: به نظر میرسد، اعتراضات که در خصوص ثبت جهانی «سبک نگارگری بهزاد» از سوی افغانستان در یونسکو مطرح شده، ناشی از عدم اطلاع کافی از کنوانسیون ۲۰۰۳ و برداشت اشتباه از ماهیت ثبتهای یونسکو، و نگرانی از تصاحب هویت فرهنگی است.
مدیرکل دفتر ثبت آثار و حفظ و احیای میراث معنوی و طبیعی وزارت میراثفرهنگی، افزود: در سال ۲۰۲۰، «هنر مینیاتور (نگارگری)» با مشارکت چهار کشور ایران، آذربایجان، ترکیه و ازبکستان به صورت پروندهای چندملیتی در فهرست میراث فرهنگی ناملموس یونسکو ثبت شد. محتوای این پرونده، هنر مینیاتور را به طور کلی در بر می گیرد. به عبارتی، ثبت ایران، یک ثبت فراگیر و کلی از «هنر نگارگری/مینیاتور» در یک جغرافیای فرهنگی مشترک و با تکیه بر ویژگیهای عمومی این هنر بوده است.
او افزود: در اجلاس اخیر، «سبک نگارگری بهزاد» از سوی افغانستان به صورت پروندهای تکملیتی در فهرست میراث فرهنگی ناملموس یونسکو ثبت شد. این ثبت بر یک سبک خاص و متمایز از نگارگری، که نام خود را از کمالالدین بهزاد، گرفته است، تمرکز دارد.
ایزدی ادامه داد: این سبک که ریشه در مکتب هرات دارد، به دلیل تکنیکها، نوع استفاده از پرسپکتیو و رنگآمیزی متمایز بهزاد شناخته شده است. لذا ثبت افغانستان، یک ثبت جزئی و تخصصی از «مکتب یا سبک هنری خاص» است که به نام یک استاد برجسته و مکتب شناخته شده هرات که اکنون در افغانستان است گره خورده است. بنابراین ماهیت ثبت، متفاوت است. این دو ثبت با یکدیگر تناقضی ندارند، بلکه مکمل یکدیگر هستند.
این مقاممسئول در ادامه صحبتهای خود گفت: یونسکو بارها عناصر میراثفرهنگی ناملموس را بر اساس سبکها، مکاتب و زیرمجموعههای مختلف، حتی در یک منطقه فرهنگی مشترک، به ثبت رسانده است. همانطور که « ردیف موسیقی سنتی ایرانی» ثبت شده، ثبت یک «سبک خاص» موسیقی در یک کشور همسایه امکانپذیر است.
مدیرکل دفتر ثبت آثار و حفظ و احیای میراث معنوی و طبیعی وزارت میراثفرهنگی، گفت: میراث ناملموس، مرز نمیشناسد، طبق کنوانسیون ۲۰۰۳ یونسکو، میراثفرهنگی ناملموس به معنای «سنتها و دانش زندهای» است که توسط جوامع مختلف در طول زمان منتقل میشود. هنر نگارگری، مانند نوروز، موسیقی یا نان لواش، یک پدیده فراسرزمینی و فرامرزی در منطقه فرهنگی بزرگ ایران است. لذا اشتراک یک افتخار است، نه سرقت، این هنر در دوران طلایی خود، از جمله در مکتب هرات (زادگاه بهزاد)، در بستر یک تمدن واحد و در جغرافیایی که امروز بین چند کشور تقسیم شده، رشد کرده است. ثبت یک جزء از این میراث توسط یکی از وارثان، به معنای سلب مالکیت از دیگران نیست، بلکه به رسمیت شناختن نقش آن وارث در حفظ و ترویج آن بخش خاص است.
او گفت: بهزاد یک هنرمند کلیدی و تأثیرگذار در تاریخ هنر نگارگری ایرانی/اسلامی است که در شهر هرات (که اکنون در افغانستان است) فعالیت میکرد. مکتب هرات یک نقطه عطف تاریخی در تکامل این هنر است. ثبت این سبک به نام افغانستان، به رسمیت شناختن میراث مکتب هرات و نقش آن در حفظ و تداوم این سنت در آن کشور است. این موضوع به هیچ وجه به معنای انکار خاستگاههای اولیه نگارگری در ایران یا نقش مکاتب مهم دیگر (مانند تبریز، اصفهان یا شیراز) نیست. بنابراین ثبت «سبک نگارگری بهزاد» از سوی افغانستان یک فرصت برای تقویت گفتوگوی فرهنگی و همکاریهای مشترک است.
ایزدی افزود: این اقدام نه تنها ضربهای به اعتبار پرونده ایران نیست، بلکه اعتبار و غنای کلی «هنر نگارگری» در منطقه را در سطح جهانی افزایش میدهد. به جای اعتراض، باید از این فرصت برای همکاریهای آینده در زمینه میراث مشترک فرهنگی استفاده کرد.
او در ادامه یادآور شد: در ثبت جهانی پروندهها، تاکید بر این است که موضوعات ثبت جهانی باید مبتنی ارزشهای اخلاقی و انسانی باشند و موجبات وحدت را فراهم کنند و مواردی مثل خاستگاه را قویا رد میکند مثلا نان لواش را ما ثبت کردیم کشورهای دیگر میتوانند به این پرونده بپیوندند. بنابراین مالکیت و خاستگاه در کنوانسیون مطرح نیست.
او افزود: در سال ۲۰۲۳ تذهیب به ثبت جهانی رسید و به دنبال آن نگارگری ایرانی ثبت جهانی شده است. هنرنگارگری با محوریت ایران مطرح شده و در آن تمامی سبکها و تمامی مکاتب به نام ایران ثبت جهانی شده است. برخی از افراد در اعتراض به ثبت جهانی سبک بهزاد میگویند افغانستان وجود نداشته درحالی که این حرف درستی نیست.
ایزدی ادامه داد: پرونده نگارگری پرونده قطور و متنوع است یکی از سبکها که سبک هرات است یکی از افرادی که یکی از شاخصترین افراد مرحوم کمالالدین بهزاد است اما این استاد یک جز از کل مکتب است. افغانستان در حقیقت سبکی را ثبت جهانی کرده که در افغانستان فعال است و ذیل پرونده بزرگی به نام نگارگری ثبت جهانی شده است. در حقیقت بنگارگری بهزاد بخشی از سبک هرات است که افغانستان آن بخش را این سبک را به واسطه این ثبت کرده که این ثبت زنده است کما این که ایران نیز میتواند با وجود ثبت جهانی نگارگری ایرانی، میتواند سبک خاصی را از نکارگریهای استاد فرشچیان ثبت کند.
مدیرکل دفتر ثبت آثار و حفظ و احیای میراث معنوی و طبیعی وزارت میراثفرهنگی، خاطرنشان کرد: در پروندهها تعاریفی مانند این که فلان کشور فلان اثر را به نامخودش ثبت کرده و خاستگاه آن در یک کشور خاص است وجود ندارد.
انتهای پیام/