همشهری آنلاین - یکتا فراهانی: سالهاست دانشمندان تلاش میکنند متوجه اسرار مغز انسان شوند. اما این بار مسیر متفاوتی را انتخاب کردهاند: ساختن نسخههای کوچک و سادهای از مغز در آزمایشگاه. این ساختارهای خیلی کوچک که ارگانوئید مغزی نام دارند از سلولهای بنیادی انسان ساخته میشوند و میتوانند مثل مغز واقعی فعالیتهای عصبی داشته باشند.
توان یادگیری مینی مغزها
اخیراً دانشمندان یکی از شگفتانگیزترین آزمایشهای دوران مدرن را انجام دادهاند: آنها این مینی مغزها را به تراشههای الکترونیکی وصل کردند و برای اولینبار دیدند که این سلولها توان یادگیری لگوهای ساده را دارند. این کشف، دروازهای جدید بهسوی درمان بیماریها، ساخت داروهای بهتر و حتی نوع تازهای از کامپیوترها باز میکند.
بیشتر بخوانید:
- کشف معمای مغز دومی که زیر دندهها زندگی میکند | رودهها فکر میکنند و تصمیم میگیرند؟
-
نسل جدید ارتباط مغز و کامپیوتر، اسرار تراشهای که ذهن انسان را میخواند
مغزهای مصنوعی کوچک
این مغزهای کوچک از سلولهای بنیادی انسان ساخته میشوند؛ سلولهایی که میتوانند تبدیل به هر نوع بافتی شوند.
پژوهشگران آنها را طوری پرورش میدهند که شکل و عملکردی بسیار سادهشده از مغز داشته باشند نه فکر دارند، نه احساس، نه حافظه. فقط چند هزار نورون کوچک هستند که میتوانند پیامهای عصبی ارسال کنند. این یعنی یک نسخه کوچک و ابتدایی از مغز که برای آزمایشها بسیار مناسب است.
این مغز کوچک چطور یاد میگیرد؟
دانشمندان این تکه مغز را به یک تراشه وصل کردند. تراشه مثل یک «معلم» کار میکرد و الگوهای نوری تکراری به آن نشان میداد—مثلاً: روشن، خاموش، روشن، خاموش.
ابتدا مغز کوچک واکنش منظم نداشت. اما بعد از کمی آموزش، فعالیتهای عصبی داخل این توده کوچک شروع به پیروی از همان الگو کرد.
کاربردهای مهم این مغزهای کوچک
درمان و شناخت بیماریها
دانشمندان میتوانند نسخههایی از این مغز کوچک بسازند که ژنهای خاص مثل آلزایمر یا اوتیسم داشته باشند. بهاینترتیب میتوانند ببینند بیماری از کجا شروع میشود و چطور پیشرفت میکند.
آزمایش دارو بدون خطر برای انسان بهجای آزمایشهای طولانی روی حیوانات یا انسانها.
دارو را میتوان روی این مغزهای کوچک امتحان کرد و اثر دقیقش را دید.
امکان ساخت کامپیوترهای زنده
شاید در آینده کامپیوترهایی داشته باشیم که از نورونهای زنده ساخته شدهاند؛ کاملاً کممصرف و بسیار هوشمند.
این مغزهای کوچک هیچ آگاهی حافظه انسانی و احساس یا تصوری ندارند؛ اما چون از سلولهای زنده ساخته شدهاند، دانشمندان میگویند باید مراقب باشیم و قوانین اخلاقی روشنی برای آینده داشته باشیم.
آیندهای متفاوت و شگفتانگیز
ساخت مغزهای کوچک که توان یادگیری دارند، یکی از جذابترین و مهمترین کشفهای علمی سالهای اخیر است.
این مغزهای مینیاتوری میتوانند به ما کمک کنند بیماریها را بهتر بشناسیم، داروهای تازه بسازیم و حتی نسل تازهای از رایانههای زنده را طراحی کنیم.
با اینکه هنوز راه زیادی در پیش است، اما این کشف نقطه آغازی برای آیندهای کاملاً متفاوت و شگفتانگیز است.