پژوهشگران در این مطالعه گسترده نشان دادهاند که بدن، حتی در خصوصیترین عاداتش، الگوهای مشخصی از سلامت ارائه میدهد؛ الگوهایی که در لایههای ژنتیک، ترکیب میکروبی روده و حتی متابولیتهای خون بازتاب پیدا میکنند. تصور کنید تنها «دفعات رفتن به سرویس بهداشتی» بتواند سرنخی درباره سلامت کبد، خطر التهاب، عملکرد کلیه یا حتی تعادل میکروبی روده ارائه دهد. این تصویر ذهنی، که شاید در ابتدا عجیب بهنظر برسد، اکنون بر پایه دادههای واقعی و دقیق ایستاده است. یافتههای این مطالعه تنها چراغی بر مسیر فهم بهتر دستگاه گوارش نیست؛ بلکه دعوتی است برای بازنگری در عادات روزمره، از نوشیدن آب کافی و خوردن فیبر بیشتر تا توجه به نشانههایی که بدن هر روز بیصدا به ما ارسال میکند.
«نقطه طلایی» دفع: چه زمانی تعداد دفعات، سالم است؟
یک مطالعه که در ژوئیه ۲۰۲۴ منتشر شد، بررسی کرد که ۱٬۴۲۵ نفر چند بار اجابت مزاج داشتند و این آمار را با دادههای جمعیتی، ژنتیکی و سلامت آنها مقایسه کرد. نتایج نشان داد سالمترین شرکتکنندگان معمولاً یک تا دو بار در روز دفع داشتند. محدودهای که پژوهشگران آن را «نقطه طلایی» دفعات اجابت مزاج نامیدند.
پژوهشگران «مؤسسه زیستشناسی سامانهها» (Institute for Systems Biology) دریافتند که دفع بیش از حد یا کمتر از حد طبیعی، هر دو با مشکلات پنهان سلامت مرتبط هستند.
«شان گیبونز» (Sean Gibbons) میکروبیولوژیست و نویسنده مسئول مقاله میگوید: «این مطالعه نشان میدهد که دفعات اجابت مزاج چگونه میتواند بر تمام سیستمهای بدن اثر بگذارد و اینکه اختلال در این دفعات میتواند یک عامل خطر مهم در بروز بیماریهای مزمن باشد.»
او ادامه میدهد: «این بینشها میتوانند به تدوین راهبردهایی برای مدیریت دفعات اجابت مزاج حتی در افراد سالم برای بهینهسازی سلامت و تندرستی کمک کنند.»
یبوست و اسهال: فقط ناراحتی گذرا نیستند
پژوهش، عادات دفع افرادی را بررسی کرد که بهطور کلی سالم بودند؛ یعنی کسانی که سابقه مشکلات کلیوی یا گوارشی، مانند بیماری کلیوی، سندرم روده تحریکپذیر یا بیماری کرون نداشتند.
شرکتکنندگان بهصورت خوداظهاری گزارش کردند که چند وقت یکبار به سرویس بهداشتی میروند و پژوهشگران آنها را در چهار دسته قرار دادند: افرادی که هفتهای یک تا دو بار اجابت مزاج داشتند در گروه یبوست؛ سه تا شش بار در هفته در گروه «نسبتا نرمال»؛ یک تا سه بار در روز در گروه «نرمال»؛ و چهار بار یا بیشتر مدفوع آبکی در روز در گروه اسهال. پژوهشگران همچنین متابولیتها و ویژگیهای شیمیایی خون، ژنتیک، و میکروبهای موجود در نمونههای مدفوع را تحلیل کردند. آنها به دنبال ارتباط احتمالی میان دفعات اجابت مزاج و شاخصهای سلامت بودند، و همینطور عواملی مانند سن و جنسیت.
بهطور کلی، افرادی که دفعات دفع کمتری داشتند، بیشتر زن، جوانتر و دارای شاخص توده بدنی (BMI) پایینتر بودند. اما حتی پس از درنظرگرفتن این عوامل نیز، افراد دچار یبوست یا اسهال ارتباطهای مشخصی با مشکلات زیربنایی سلامت نشان دادند.
تخمیر پروتئین در روده: زمانی که فیبر تمام میشود
باکتریهایی که معمولاً در بخش فوقانی دستگاه گوارش یافت میشوند، در نمونههای مدفوع افراد مبتلا به اسهال بیشتر دیده شدند. در مقابل، نمونههای خون آنها نشانگرهایی را نشان داد که با آسیب کبد مرتبط است. در حالت طبیعی، «کبد» اسیدهای صفراوی را بازیافت میکند تا در هضم و جذب چربیها نقش داشته باشد.
در نمونههای مدفوع افرادی که کمتر اجابت مزاج داشتند، سطح بالاتری از باکتریهای مرتبط با «تخمیر پروتئین» دیده شد؛ پدیدهای که از پیامدهای شناختهشده یبوست است.
«یوهانس جانسون-مارتینز» (Johannes Johnson-Martinez)، مهندس زیستی توضیح میدهد: «اگر مدفوع بیش از اندازه در روده بماند، میکروبها تمام فیبر غذایی موجود را مصرف میکنند و آن را به اسیدهای چرب کوتاهزنجیر مفید تبدیل میکنند.»
او ادامه میدهد: «پس از این مرحله، اکوسیستم میکروبی بهسمت تخمیر پروتئین میرود که چندین سم تولید میکند و این سموم میتوانند وارد جریان خون شوند.»
دقیقاً همینطور هم بود؛ برخی از این محصولات جانبی در نمونههای خون شرکتکنندگان دیده شد. یکی از این متابولیتها، «ایندوکسیلسولفات» بود، محصول شناختهشده تخمیر پروتئین که میتواند به کلیهها آسیب بزند.
تیم پژوهشی میگوید این یافتهها شواهدی از یک پیوند علتدار احتمالی میان دفعات اجابت مزاج و سلامت کلی ارائه میکنند. با این حال، امیدهایی وجود دارد مبنی بر اینکه افراد با تغییر عادات روزمره، بتوانند وضعیت سلامت خود را بهبود دهند. پژوهشهای جدید نشان میدهد «میکروبیوم روده» میتواند بسیار سریعتر از آنچه تصور میکنیم تغییر کند.
برای نمونه، سال ۲۰۲۵ یک مطالعه در آلمان، افراد کمتحرکی را بررسی کرد که شروع به تمرینات مقاومتی دو تا سه بار در هفته کردند. افرادی که بیشترین افزایش قدرت را داشتند، تنها در مدت هشت هفته تغییراتی در ترکیب باکتریهای رودهشان نشان دادند. این نوع تغییرات میتواند به برخی افراد کمک کند تا از دسته یبوست یا اسهال خارج شده و وارد محدوده سالمتر دفعات اجابت مزاج شوند.
«نرمال» چیست؟ پاسخی فردی، نه همگانی
افرادی که در «نقطه طلایی» قرار داشتند، معمولاً فیبر بیشتری میخوردند، آب بیشتری مینوشیدند و بیشتر ورزش میکردند. نمونههای مدفوع آنها نیز سطح بالاتری از باکتریهای مرتبط با تخمیر فیبر را نشان میداد. یک رژیم غذایی غالباً گیاهی نیز میتواند مزایای سلامت بیشتری به همراه داشته باشد.
یک کارآزمایی بالینی که در ۲۰۲۵ توسط پژوهشگران آمریکایی منتشر شد، نشان داد افرادی که مقدار زیادی میکروبهای تولیدکننده متان در روده دارند، در تبدیل فیبر غذایی به اسیدهای چرب کوتاهزنجیر بسیار کارآمدترند.
این یافته نشان میدهد که هم میزان فیبر مصرفی و هم ترکیب خاص میکروبهای روده هر فرد مهم است و این توضیح میدهد که چرا دو نفر با رژیمهای غذایی یکسان، میتوانند نتایج سلامت متفاوتی را تجربه کنند.
البته همه ما گاهی در یکی از دو سرِ طیف قرار گرفتهایم؛ مثلاً پس از یک عفونت معده یا خوردن مقدار زیاد پنیر. اما این مطالعه بر «روال روزمره» مردم تمرکز داشت و نشان میدهد نسخه فردی ما از «نرمال» چگونه میتواند سرنخهایی از مشکلات پنهان سلامت ارائه کند.
انتهای پیام/