به گزارش خبرگزاری صداوسیما، شاهین بحری یکی از ارزشمندترین پرندگان شکاری ایران، با طول بدن ۳۴ تا ۵۸ سانتی‌متر و بال‌هایی به گستره ۷۴ تا ۱۲۰ سانتی‌متر، از سریع‌ترین موجودات زنده جهان به شمار می‌رود و در هنگام شکار سرعتی تا ۳۸۹ کیلومتر در ساعت دارد. قدرت بینایی این پرنده هشت برابر انسان است و توانایی شکار اردک‌های مهاجر، پرندگان کنار آب‌ها، جوندگان و حتی دسته‌های کبوتر را دارد.

با وجود ارزش اکولوژیک بالا، شاهین بحری سال‌هاست که در معرض تهدید جدی زنده‌گیری و قاچاق قرار دارد. بیشترین موارد صید این گونه در استان‌های جنوبی کشور، خوزستان، بوشهر و هرمزگان رخ می‌دهد و پس از شکار، از مسیر‌های زمینی، هوایی یا مرز‌های آبی خلیج فارس به کشور‌های عربی قاچاق می‌شود. بازار اصلی این قاچاق، تقاضای بالای «بازداری» یا قوشبازی در برخی کشور‌های منطقه است؛ سنتی که تماشای مبارزه پرندگان شکاری را جذابیت اصلی خود می‌داند. همین تقاضا و قیمت‌های وسوسه‌برانگیز در بازار‌های خارجی، دام‌های بیشتری را پیش‌روی این پرنده گران‌بها گسترده است.


کارشناسان حیات‌وحش هشدار می‌دهند که بسیاری از پرندگان در جریان قاچاق جان خود را از دست می‌دهند؛ برخی در بطری یا زیر صندلی خودرو مخفی می‌شوند و به دلیل اضطراب، نبود غذا یا شرایط نامناسب حمل‌ونقل تلف می‌شوند. با وجود اینکه جمعیت شاهین بحری در کشور حدود سه هزار قطعه برآورد می‌شود، حجم بالای زنده‌گیری و تجارت غیرقانونی آینده‌ای نگران‌کننده برای این گونه رقم زده است.

هرچند جریمه‌های صید و قاچاق پرندگان شکاری در قوانین محیط‌زیست افزایش یافته، اما کارشناسان معتقدند که این مجازات‌ها همچنان بازدارندگی لازم را ندارند. بسیاری از مقررات موجود مربوط به قوانین قدیمی شکار و صید است و نیاز به اصلاح و به‌روزرسانی جدی دارد. سازمان حفاظت محیط زیست نیز بر ضرورت مشارکت جوامع محلی و حذف دام‌های صیادان تأکید می‌کند.


براساس تبصره ۲ ماده قانون شکار و صید (اصلاحی ۳۰ˏ۰۳ˏ۱۴۰۳) هر کس مبادرت به زنده گیری، شکار، خرید، فروش، حمل، نگهداری و صدور پرندگان شکاری از قبیل شاهین، بحری، بالابان و دلیجه کند علاوه بر محکومیت به حداکثر مجازات حبس مقرر در این ماده به جزای نقدی از ۴۰۸/۰۰۰/۰۰۰ ریال تا ۸۱۶/۰۰۰/۰۰۰ ریال محکوم خواهد شد.

در کنار اقدامات داخلی، ایران طی سال‌های اخیر تلاش‌های دیپلماتیک گسترده‌ای را برای حفاظت از شاهین بحری آغاز کرده است. هیئتی متشکل از کارشناسان علمی کنوانسیون سایتیس (CITES) و نماینده وزارت امور خارجه، در بیستمین نشست متعاهدین کنوانسیون تجارت بین‌المللی گونه‌های در خطر انقراض، فعالانه برای جلوگیری از تغییر وضعیت شاهین بحری از ضمیمه یک به ضمیمه دو این کنوانسیون اقدام کرده است.

این هیئت با برگزاری نشست‌های متعدد با کشور‌هایی مانند چین، روسیه، کشور‌های اتحادیه اروپا، ارمنستان، کنیا، نیوزلند و دیگر اعضا، مستندات علمی ایران درباره وضعیت شکننده شاهین بحری را ارائه و پیامد‌های منفی تغییر ضمیمه را تبیین کرده است. ایران در این گفت‌و‌گو‌ها تأکید داشته که هرگونه تسهیل در تجارت بین‌المللی این گونه، می‌تواند جمعیت محدود آن را در معرض خطر نابودی قرار دهد.

سازمان حفاظت محیط زیست اعلام کرده که این تلاش‌ها نشان‌دهنده عزم جدی جمهوری اسلامی ایران برای حفاظت از گونه‌های در معرض خطر و تقویت همکاری‌های بین‌المللی در حوزه محیط زیست است. همچنین یادآوری شده که حتی در صورت جابجایی گونه‌ها میان ضمائم کنوانسیون، اختیارات ملی ایران در کنترل و نظارت بر تجارت داخلی این گونه‌ها همچنان برقرار خواهد بود.

اگرچه رایزنی‌های دیپلماتیک ایران در کنوانسیون CITES گامی جدی برای جلوگیری از سقوط حفاظتی شاهین بحری است، اما تا زمانی که قاچاق سودآور، قوانین ناکافی و دام‌گذاری گسترده ادامه دارد، این گونه همچنان در مرز خطر باقی می‌ماند. موفقیت این تلاش‌ها زمانی محقق می‌شود که دیپلماسی بین‌المللی، اصلاح قوانین داخلی و مشارکت جوامع محلی در کنار هم قرار گیرد.