به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم، تحولات نظامی اخیر، جهانی را که طی سه دهه پس از جنگ سرد در چارچوب‌های سنتی بازدارندگی تعریف می‌شد، وارد مرحله‌ای تازه کرده است. روسیه با آزمایش یک موشک کروز پیشران هسته‌ای با برد بسیار طولانی، پیام آشکاری درباره ظرفیت‌های راهبردی خود ارسال کرده است؛ هم‌زمان اوکراین با اتکا به سلاح‌های دوربرد آمریکایی همچون سامانه موشک‌های بالستیک تاکتیکی (اتکامز) ATACMS، خاک روسیه را هدف قرار داده و این اقدام، مفهوم «خطوط قرمز» را در منازعه اوکراین وارد مرحله‌ای حساس کرده است.
تحلیل حاضر، نشان می‌دهد که چگونه این دو رخداد مکمل یکدیگرند؛ یکی بیانگر تغییر موازنه قدرت به سود روسیه و دیگری افزایش نقش مستقیم آمریکا در جنگ است.
مجموعه این تحولات، چشم‌اندازی از تقابل مستقیم قدرت‌های بزرگ را ترسیم می‌کند؛ تقابلی که هرچند آمریکا و روسیه مدعی پرهیز از آن‌اند، اما روند میدانی و محاسبات راهبردی، مسیر متفاوتی را نشان می‌دهد.
بوروستنیک؛ نمایش قدرت راهبردی نوین مسکو
رونمایی روسیه از «بوروستنیک» موشک کروز با پیشران هسته‌ای تنها یک آزمایش فنی نیست؛ این اقدام پیام عمیقی درباره توان تکنولوژیک مستقل و پیشرفته روسیه دارد. موتور هسته‌ای این موشک، برخلاف پیشران‌های متعارف غربی، محدودیتی در زمان پرواز ایجاد نمی‌کند؛ به همین دلیل روسیه از «برد نامحدود» سخن می‌گوید. این قابلیت، ساختار سنتی دفاع موشکی ناتو را به چالش می‌کشد، زیرا چنین سامانه‌ای می‌تواند از مسیرهای غیرقابل‌پیش‌بینی و مدت‌های طولانی در ارتفاع کم حرکت کند؛ مسئله‌ای که عملاً تشخیص، رهگیری و انهدام آن را بسیار دشوار می‌سازد.
سامانه‌های دفاعی غرب عمدتاً برای مقابله با موشک‌های بالستیک یا کروز کلاسیک طراحی شده‌اند؛ اما موشکی با توان پرواز طولانی، مسیرهای متغیر و امضای راداری متفاوت، گلوگاه دفاعی ناتو را آشکار می‌کند.
این همان پیامی است که مسکو خواست به غرب برساند؛ اگر آمریکا بر ادامه جنگ نیابتی و تجهیز اوکراین اصرار دارد، روسیه ابزارهای راهبردیِ متناسب و حتی برتر را آماده کرده است. ورود این نوع سلاح‌ها، رژیم بازدارندگی هسته‌ای را که بر توازن سه‌گانه آمریکا – روسیه – ناتو استوار بوده، وارد مرحله‌ای جدید کرده است.
بوروستنیک به روسیه امکان می‌دهد اهداف دوردست در آمریکا و اروپا را از مسیرهای غیرقابل‌پیش‌بینی هدف قرار دهد، سامانه‌های دفاعی لایه‌ای غرب را دور بزند، فشار روانی و سیاسی بر تصمیم‌گیران غربی ایجاد کند. این تحول نشان‌دهنده برتری فناورانه روسیه در حوزه‌ای است که غرب سال‌ها به آن دست نیافته است.
حمله اوکراین با موشک‌های بالستیک تاکتیکی به خاک روسیه؛ عبور از خط قرمز مسکو
اگرچه مقامات آمریکایی معمولاً تلاش می‌کنند نقش خود را در حملات داخل روسیه مبهم نشان دهند، اما واقعیت آن است که بدون آموزش، داده‌های اطلاعاتی، قفل‌گشایی نرم‌افزاری و پشتیبانی عملیاتی آمریکا، اوکراین قادر به استفاده از اتکامز ATACMS علیه خاک روسیه نیست. این حمله نه یک اقدام مستقل از سوی کی‌یف، بلکه بخشی از استراتژی واشنگتن برای فشار تدریجی بر روسیه است.
روسیه بارها نسبت به حمله به عمق سرزمینی خود هشدار داده است. حملات ATACMS می‌تواند روسیه را به تشدید حملات علیه زیرساخت‌های حیاتی اوکراین سوق دهد، واکنش‌های نظامی فراتر از جبهه اوکراین ایجاد کند یا موجب اقدامات نامتقارن علیه منافع آمریکا شود. در ماتریس امنیتی روسیه، حمله به خاک این کشور با تسلیحات غربی، معادل پایین آمدن آستانه واکنش‌های سخت است.
استفاده از سلاح آمریکایی برای حمله به خاک روسیه، به‌ویژه زمانی که با رونمایی‌های راهبردی جدید مسکو هم‌زمان می‌شود، چند پیامد دارد؛گسترش میدان نبرد فراتر از مرزهای اوکراین، افزایش پیچیدگی کنترل بحران، خطر ورود ناتو به واکنش‌های نمادین یا عملی و در نهایت افزایش احتمال تقابل مستقیم واشنگتن – مسکو است.
پیوند دو رویداد؛ پیام راهبردی مسکو به واشنگتن و اروپا
ترکیب دو رخداد آزمایش بوروستنیک و حملات با موشک‌های تاکتیکی آمریکایی نشان می‌دهد که:
الف) روسیه در سطح راهبردی به غرب گوشزد می‌کند که ظرفیتِ اعمال قدرت بلندمدت و متنوع را دارد.
ب) آمریکا با تشویق اوکراین به حمله به داخل روسیه، عملاً جنگ را از سطح «نیابتی» به سطح «درگیری مستقیم با واسطه» منتقل کرده است.
ج) موازنه بازدارندگی در اروپا دستخوش تغییر بنیادین شده است.
سناریوهای پیش رو
روسیه با ادامه آزمایش‌های راهبردی خود و پاسخ محدود اما محاسبه شده به حملات اوکراین، سعی می‌کند پیام «هزینه تقابل» را به غرب منتقل کند.
سناریوی گسترش جنگ در جغرافیا؛ اگر حملات با اتکامز ATACMS ادامه یابد، احتمال واکنش شدیدتر مسکو افزایش می‌یابد؛ این می‌تواند جنگ را به مناطقی خارج از خطوط فعلی گسترش دهد.
سناریوی رویارویی ساختاری آمریکا – روسیه؛ ترکیب فشار نظامی آمریکا و بازدارندگی پیشرفته روسیه، امکان لغزش به‌سوی رویارویی مستقیم را افزایش می‌دهد حتی اگر طرفین ظاهراً خواهان آن نباشند.
در پایان و به عنوان کلام آخر چنین می‌توان بیان کرد روسیه نشان داده توانایی ایجاد تغییر در قواعد بازی راهبردی را دارد و آمریکا نیز با رفتار سیاسی خود نشان داده است در مسیر تشدید جنگ گام برمی‌دارد اگرچه این روند ظاهراً انکار می‌شود.
اکنون، موازنه در اروپا در حال دگرگونی است و غرب با انتخابی مهم روبه‌روست؛ یا مسیر تشدید کنترل‌نشده را ادامه دهد، یا با پذیرش نقش جدید روسیه در نظام امنیتی جهانی، به سمت معماری جدیدی از ثبات و معادله بازدارندگی حرکت کند.
نویسنده: معصومه محمدی، کارشناس مسائل روسیه
انتهای پیام/