آیا واقعاً هویت هزاران مدیر اکانت لو رفته یا این فقط موج تازه‌ای از شایعه و اغراق در فضای مجازی ایران است؟
به گزارش سرویس اجتماعی تابناک، پلتفرم ایکس از اوایل نوامبر ۲۰۲۵ قابلیت نمایش کشور اتصال واقعی کاربران را به صورت عمومی فعال کرده است. این اطلاعات با کلیک روی بخش «Joined» در پروفایل هر حساب ظاهر می‌شود و بر اساس نزدیک‌ترین سرور اتصال، نوع اپلیکیشن و برخی داده‌های جانبی تعیین می‌گردد. در کشوری که دسترسی به ایکس از سال ۱۳۸۸ فیلتر است و بیش از بیست میلیون نفر همچنان از آن استفاده می‌کنند (آمار Statista، سه‌ماهه سوم ۱۴۰۴)، این تغییر به سرعت به یکی از بحث‌برانگیزترین موضوعات فضای مجازی تبدیل شد.
چرا زلزله؟
برخی رسانه ها آن را «زلزله ایکس» نامیدند و مدعی شدند که هویت واقعی مدیران تعداد قابل توجهی از اکانت‌های پرمخاطب سیاسی و اجتماعی افشا شده است. کاربران نیز با انتشار صدها اسکرین‌شات نشان دادند که برخی حساب‌هایی که سال‌ها خود را ساکن آمریکا، کانادا یا اروپا معرفی می‌کردند، برای دقایقی یا ساعاتی لوکیشن «Iran» یا «Connected via Iran» را نمایش دادند و سپس آن را حذف یا تغییر دادند.
از نظر فنی، این قابلیت صرفاً به آدرس IP وابسته نیست. ایکس از ترکیبی از نزدیک‌ترین نود سرور، نوع اپلیکیشن (به‌ویژه نسخه‌های ایرانی موجود در فروشگاه‌های داخلی)، داده‌های GPS در صورت فعال بودن و تاریخچه اتصال اخیر استفاده می‌کند. به همین دلیل حتی برخی سرویس‌های VPN معتبر نیز در لحظه اتصال اولیه یا هنگام استفاده از اپ‌های بومی، کشور واقعی کاربر را نشان می‌دهند.
کمی اغراق
بررسی‌های مستقل با ابزارهای هوش باز (OSINT) تأیید می‌کند که بخش قابل توجهی از اکانت‌هایی که ناگهان لوکیشن ایران را نمایش دادند، واقعاً از داخل کشور مدیریت می‌شدند. با این حال، گزارش‌های رسمی و غیررسمی نشان می‌دهد بین ۷۵ تا ۸۵ درصد کاربران ایرانی از ابزارهای دور زدن فیلترینگ استفاده می‌کنند و لوکیشن اکثر آن‌ها همچنان خارج از ایران باقی مانده است. بنابراین ادعای «لو رفتن گسترده هویت مدیران واقعی» تا حد زیادی اغراق‌آمیز است، اما برای کسانی که از اپلیکیشن‌های ایرانی یا VPNهای ضعیف استفاده می‌کردند، کاملاً واقعی بوده است.
ظاهرا در مواردی این تغییر بر ادعاهای پیشین درباره مدیریت برخی اکانت‌های پرمخاطب توسط نهادهای رسمی نیز تأثیر گذاشت و همزمان تعدادی از حساب‌های اپوزیسیون که از داخل کشور اداره می‌شدند را در موقعیت مشابهی قرار داد. نتیجه، کاهش اعتماد عمومی به هویت اعلام‌شده حساب‌های سیاسی می‌تواند باشد.
کارشناسان می‌گویند روزهای اخیر شاهد مهاجرت سریع کاربران به VPNهای پیشرفته‌تر، افزایش استفاده از شبکه Tor، ساخت اکانت‌های پشتیبان و کاهش اطلاعات قابل شناسایی در پروفایل‌ها بوده‌ایم. بخشی از گفت‌وگوهای حساس نیز به سمت پلتفرم‌های بسته‌تر مانند تلگرام، سیگنال و دیسکورد در حال انتقال است.این "زلزله" شرایط تازه‌ای رقم خواهد زد. اول، کاهش اعتماد به سوشیال مدیا. دوم، شفافیت بیشتر در جنگ شناختی. در این باره برخی‌ها مدعی اند نهادهایی چون موساد یا نهادهای امنیتی داخلی، مجبور به تغییر تاکتیک می‌شوند، از اکانت‌های فیک به میکرو-اینفلوئنسرهای واقعی شیفت می‌کنند. مساله سوم، تأثیر بر سیاستمداران است. حساب‌های رسمی، اکنون زیر ذره‌بین هستند و ریسک افشای هویت مدیران واقعی‌شان افزایش یافته. در سطح مردمی، ترس از ردیابی منجر به کاهش پست‌های حساس شده است.
شفافیت اجباری
در نهایت، به‌روزرسانی اخیر ایکس لایه‌ای از شفافیت اجباری به فضای مجازی ایران افزود و بسیاری از فرضیات پیشین درباره هویت واقعی حساب‌های تأثیرگذار را به آزمایش گذاشت. با وجود فیلترینگ گسترده و استفاده بالای ابزارهای دور زدن آن، این تغییر نتوانست هویت اکثریت کاربران را افشا کند، اما به عنوان زنگ هشداری جدی برای همه فعالان سیاسی – صرف‌نظر از گرایش‌شان – عمل کرد و احتمالاً در ماه‌های آینده به حرفه‌ای‌تر شدن روش‌های پنهان‌سازی موقعیت و همزمان دقیق‌تر شدن ابزارهای ردیابی توسط پلتفرم‌ها منجر خواهد شد.
∎