مهار آتش‌سوزی گسترده جنگل‌های هیرکانی با ورود هواپیماهای آب‌پاش، پیشرفت قابل ملاحظه‌ای یافته و تقریباً مهار شده است. به گفته استاندار مازندران، با تلاش بی‌وقفه ۴۰۰ نیرو و همدلی مردمی، گسترش آتش در جنگل الیت تا حد زیادی کنترل شده و عملیات لکه‌گیری در حال انجام است؛ گرچه هنوز هم لکه‌های آتش ممکن است در جاهایی وجود داشته باشد و سبب شعله‌ور شدن جنگل شود. امری که به گفته رئیس سازمان جنگل‌ها طی دو هفته گذشته با وجود چندین بار عملیات اطفا موجب شعله‌ور شدن چند باره آتش شده است.
گرمای هوا و انباشت شاخ و برگ خشک درختان در منطقه‌ای سخت‌گذر موجب شده جنگل‌های چالوس در روزهای گذشته در چندین نوبت دچار آتش‌سوزی وسیع شوند.
از سکوت خبری تا بسیج افکار عمومی
آتش الیت طی دو هفته گذشته در سکوت خبری شعله کشید و به‌تدریج بخش‌هایی از جنگل هیرکانی را به خاکستر تبدیل کرد. چنین آتش‌سوزی‌هایی معمولاً ابتدا عرصه کوچکی را درگیر می‌کند و بعضاً خود به خود یا با دخالت عوامل محلی به خاموشی می‌گراید؛ اما کم‌توجهی اولیه ممکن است دامنگیر شود و عرصه بزرگ‌تری را دربرگیرد. این کم‌توجهی حتی تا دو روز پیش هم در بعضی سطوح ادامه داشت؛ جایی که محمدجعفر قائم‌پناه، معاون اجرایی رئیس‌جمهور جنگل‌های چند هزار ساله هیرکانی در ارتفاعات الیت را «علفزار» خواند و بعد هم در توجیه اشتباهش این اصطلاح را به یک مقام دیگر دولتی، یعنی استاندار مازندران نسبت داد.
اما حساس شدن افکار عمومی طی چند روز اخیر سبب معطوف شدن توجهات به این حادثه و مطالبه تلاش بیشتر برای مهار آتش شد. تا جایی که دولت علاوه بر امکانات نیروهای نظامی، کمک‌های خارجی را نیز به خدمت حفظ منابع طبیعی درآورد. به نظر می‌رسد این توجه رسانه‌ای و مطالبه مردمی باید در راستای افزایش بودجه و به‌روزرسانی تجهیزات نوین اطفای حریق نیز به کار گرفته شود.
مهار آتش از آسمان
وقوع آتش‌سوزی در مناطق سخت‌گذر، استفاده از تجهیزات هوابرد اطفای حریق را اجتناب‌ناپذیر می‌کند، از این رو هواپیماها و بالگردهای مخصوص نیز به یاری گرفته شدند.
شینا انصاری، معاون رئیس‌جمهور و رئیس سازمان حفاظت محیط زیست ایران می‌گوید: دو فروند هواپیمای ایلیوشین سپاه پاسداران در منطقه فعال بوده‌اند که هر کدام با توان حمل ۴۰تن آب در هر پرواز، چهار نوبت پرواز انجام داده‌اند و در کنار آن‌ها، ۶بالگرد برای مهار آتش‌های لکه‌ای در شیب‌های جنگل به کار گرفته شده و ۴۰۰نیروی محلی، محیط‌بان، جنگل‌بان، هلال احمر و نیروهای ستاد بحران نیز در منطقه مستقر بوده‌اند.
روز گذشته دو فروند هواپیمای اطفای حریق و یک بالگرد از سوی دولت ترکیه نیز به منطقه اعزام شدند تا در کنار هواپیماها و بالگردهای داخلی به نیروهای آتش‌نشانی کمک کنند. به گفته رئیس سازمان حفاظت محیط زیست، هواپیماهای ترکیه به دلیل کوچک‌تر بودن قابلیت پرواز در ارتفاعات پایین‌تر را دارند و می‌توانند نقاطی را هدف بگیرند که شاید برای هواپیماهای سنگین‌تر ایرانی دسترسی به آن‌ها دشوارتر باشد.
روسیه و بلاروس نیز آمادگی خود را برای کمک اعلام کرده‌اند تا در صورت نیاز توان هوایی خود را در اختیار کشورمان قرار دهند.
جنگل همسایه آتش نمی‌گیرد!
برخی رسانه‌های فارسی‌زبان خارجی با ضریب دادن عجیب به وقوع این آتش‌سوزی، چنین حوادثی را مختص ایران دانسته و آن را به توسعه‌نیافتگی و ناکارآمدی‌ها در کشور مربوط کرده‌اند. این در حالی است که آتش‌سوزی‌هایی به مراتب گسترده‌تر در بسیاری از کشورهای پیشرفته نیز تاکنون جنگل‌های بسیاری را به کام خود کشیده است.
فاجعه‌بارترین آتش‌سوزی‌های جنگلی در دهه اخیر مربوط به استرالیا (۲۰۲۰)، کالیفرنیا در آمریکا (۲۰۱۸) و آمازون در برزیل (۲۰۱۹) بودند که میلیون‌ها هکتار از منابع طبیعی را از بین برده و حتی بر اکوسیستم و تنوع زیستی منطقه تأثیر گذاشته و بسیاری از گونه‌های جانوری و گیاهی را دستخوش نابودی کردند. روسیه، یونان، ترکیه، اسپانیا و بسیاری از کشورهای دیگر هم تاکنون چنین حریق‌های فاجعه‌باری را تجربه کرده‌اند.
گرچه سوءمدیریت و کم‌توجهی در کیفیت مهار این حوادث اهمیت دارد، اما آتش‌سوزی گسترده جنگل‌ها معمولاً به سختی قابل کنترل است؛ چراکه با توجه به مواد قابل اشتعال، سرعت گسترش بالایی داشته و با توجه به وضعیت آب و هوایی و میزان دسترسی به محل و وجود تجهیزات، ممکن است تداوم داشته باشد.
چرا کمک خارجی؟
همکاری کشورها در مهار بحران‌های گسترده از جمله آتش‌سوزی موضوع عجیبی نیست و سابقه زیادی به ویژه در سال‌های اخیر دارد؛ چراکه تقریباً هیچ کشوری به‌تنهایی توان و تجهیزات کافی برای مهار سریع آتش‌سوزی‌های گسترده و مناطق صعب را ندارد.
برای نمونه چهار سال پیش هم ایران و ترکیه برای مهار آتش‌سوزی همکاری کرده بودند؛ اما این بار ترکیه درگیر آتش‌سوزی‌های وسیع جنگل‌های مناطق جنوبی و غربی خود شده بود.
آتشی که مرداد ماه ۱۴۰۰ از ماناوگات آنتالیا آغاز شد و طی یک ماه ۱۷ استان ترکیه را درگیر خود کرد تا دو بالگرد و یک هواپیمای اطفای حریق ایرانی را به همراه تجهیزات ۱۲کشور دیگر به یاری بطلبد.
این اقدام اتفاقاً بازتاب فراوانی در رسانه‌های آن روز جهان داشت؛ از این جهت که کشوری تحت شدیدترین تحریم‌ها و به ویژه تحریم‌های هوانوردی، بالگردها و هواپیماهایش را برای اطفای حریق یکی از کشورهای عضو ناتو گسیل داشته تا رجب طیب اردوغان رئیس‌جمهورش شخصاً از کمک ایران برای اعزام هواپیماهای آتش‌نشان و موفقیت در مهار آتش قدردانی کند.
آن روز رسانه‌های ترکیه تصاویر هواپیمای غول‌پیکر آتش‌نشان ایلیوشین ۷۶ ایران را در پایگاه آکساز منتشر کردند. هواپیمایی که به دست متخصصان ایرانی به هواپیمای آتش‌نشان تبدیل شده تا با هر بار پرواز ۴۰تن آب و مواد اطفای حریق را روی جنگل‌های آتش گرفته رها کند.
خبرنگار: محمد ولائی