زلیخا ، از پرآوازه‌ترین شخصیت‌های روایات تاریخی و مذهبی است که نقش مهمی در داستان حضرت یوسف (ع) دارد. اما نکته جالب اینجاست که در کتاب‌های مقدس، نامی از او برده نشده و فقط به عنوان «همسر عزیز مصر» یا «همسر پوتیفار» از او یاد شده است. پس چگونه این نام بر سر زبان‌ها افتاد؟ پاسخ در روایت‌های تاریخی و فرهنگی نهفته است که در طول قرن‌ها نام زلیخا را جاودانه کردند.

زلیخا؛ شخصیت خیالی یا تاریخی؟

داستان زلیخا از دل روایات بیرون آمده و در طول تاریخ، همواره مورد توجه شاعران، نویسندگان و داستان‌پردازان قرار گرفته است. اما یکی از مهم‌ترین عوامل ماندگاری این شخصیت، بازسازی آن در فیلم‌ها و سریال‌های تاریخی است. سینما و تلویزیون نقش عمده‌ای در افزودن جذابیت و عمق به چهره زلیخا داشته‌اند.

کدام بازیگران در نقش زلیخا ماندگار شدند؟

شاید این سوال برای شما جذاب باشد که تاکنون چه بازیگرانی در قالب نقش زلیخا ظاهر شده‌اند؟ در طول سال‌ها، کارگردان‌های مختلف، تفاسیر خودشان از شخصیت زلیخا را بر روی صحنه و صفحه نمایش آورده‌اند. برخی از بازیگران با هنرنمایی حیرت‌انگیز خود، این نقش را به یکی از به‌یادماندنی‌ترین چهره‌های سینما و تلویزیون تبدیل کرده‌اند.

زلیخا در تولیدات ایرانی و خارجی

نقش زلیخا نه تنها در آثار ایرانی بلکه در تولیدات خارجی هم مورد توجه قرار گرفته است. از بازیگرانی که در پروژه‌های داخلی این شخصیت را زنده کرده‌اند تا بازیگرانی از سینمای بین‌المللی که این نقش را با تفاسیر خود اجرا کرده‌اند، همگی در تلاش بوده‌اند تا تصویری نو و انسانی‌تر از زلیخا ارائه دهند.

اکنون این سوال مطرح است: آیا بازیگری توانسته حس واقعی زلیخا را درک و به مخاطب منتقل کند؟ قضاوت با شماست!

کتایون ریاحی در نقش زلیخا | سریال یوسف پیامبر

سریال تلویزیونی «یوسف پیامبر» که ساخت آن از سال ۱۳۸۲ تا ۱۳۸۷ به کارگردانی مرحوم فرج‌الله سلحشور به انجام رسید، از منظر تعهد به آموزه‌های اخلاقی و ارزش‌های دینی، به‌عنوان یک اثر بی‌بدیل در میان اقتباس‌های سینمایی و تلویزیونی از داستان حضرت یوسف(ع) شناخته می‌شود. در این مجموعه موفق، کتایون ریاحی نقش محوری زلیخا را برعهده داشت؛ نقشی که شاید بیش از هر اثر دیگری، نام و چهره این بازیگر را در حافظه عمومی مردم ایران حک کرد.

این سریال نه تنها در ایران، بلکه در سراسر جهان اسلام از مالزی و کشورهای عربی گرفته تا ترکیه، طرفداران پرشماری پیدا کرد. همزمان با بازپخش سریال، گفتگوی قدیمی کتایون ریاحی مورد توجه مخاطبان قرار گرفت. او در این مصاحبه گفت:

«من تقریبا هیچکدام از کارهایم را نمی‌بینم مگر اینکه زمان اکران‌های خصوصی دیده باشم و به خاطر مشغله فرصت تماشای کارهایمان را نداشته باشم… سریال یوسف پیامبر را حتی یک بار هم ندیدم.»

این گفتگو در سال ۱۴۰۰ و تقریباً ۱۳ سال پس از پخش سریال انجام شد، و جالب است که حتی پس از سال‌ها، این مجموعه همچنان بارها و بارها بازپخش می‌شود و مخاطب دارد.

لزلی اَن وارن در نقش زلیخا | مینی‌سریال یوسف (۱۹۹۵)

در مینی‌سریال «یوسف (The Bible: Joseph)» محصول سال ۱۹۹۵ که با همکاری سه کشور آمریکا، ایتالیا و آلمان ساخته شد، لزلی اَن وارن نقش زلیخا را ایفا کرد. این مینی‌سریال پرستاره در زمان پخش خود با استقبال گسترده‌ای روبه‌رو شد و جوایز متعددی را نیز کسب کرد. لزلی اَن وارن، بازیگر و خواننده شناخته‌شده آمریکایی، توانست یکی از به‌یادماندنی‌ترین تصویرها از شخصیت زلیخا را رقم بزند.

فروزان (پروین خیربخش) در نقش زلیخا | فیلم یوسف و زلیخا (۱۳۴۷)

فیلم ایرانی «یوسف و زلیخا» به کارگردانی مهدی رئیس‌فیروز در سال ۱۳۴۷ ساخته شد. این اثر که پس از «سلطان قلب‌ها» دومین فیلم پرفروش همان سال بود، با حضور پروین خیربخش (فروزان) در نقش زلیخا به‌نمایش درآمد. جنید آرکین، بازیگر مشهور ترکیه‌ای، نقش حضرت یوسف(ع) را ایفا می‌کرد. با وجود فروش چشمگیر، فیلم بیشتر بر جنبه‌های تجاری و جذابیت‌های گیشه‌ای تمرکز داشت و از نگاه بسیاری از منتقدان، نتوانست به ژرفای معنوی و روحانی داستان یوسف و زلیخا نزدیک شود.

بلیندا لی در نقش زلیخا | فیلم یوسف و برادرانش (۱۹۶۱)

قدیمی‌ترین اثر در این فهرست، فیلم «یوسف و برادرانش (Joseph and His Brethren)» است که در سال ۱۹۶۱ به‌صورت مشترک توسط کشورهای یوگسلاوی و ایتالیا تولید شد. در این فیلم، هنرمند فقید انگلیسی بلیندا لی نقش همسر پوتیفار را بر عهده داشت. متأسفانه، بلیندا لی در همان سال ساخت فیلم، بر اثر یک سانحه رانندگی درگذشت.

لاریسا ماسیل در نقش همسر پوتیفار | سریال برزیلی یوسف مصری (۲۰۱۳)

سریال «یوسف مصری (José do Egito)» در سال ۲۰۱۳ ساخته شد و یکی از بازآفرینی‌های جذاب داستان حضرت یوسف(ع) به شمار می‌رود. در این مجموعه، بازیگر ۴۸ ساله برزیلی لاریسا ماسیل نقش همسر پوتیفار را ایفا کرد؛ شخصیتی که در این سریال با نام «ساتی» شناخته می‌شود. ماسیل با اجرای چشمگیر خود توانست بُعدی تازه از این کاراکتر را به تصویر بکشد.

نکته جالب درباره انتخاب بازیگران

شاید برایتان جالب باشد بدانید لیلا بلوکات درباره نقش زلیخای جوان توضیح داده است:

«در ابتدا قرار بود من نقش جوانی زلیخا را بازی کنم و از آنجایی که صورت من برای گریم پیری مناسب نبود، خانم آهو خردمند نقش پیری زلیخا را بازی کنند. اما پس از یک تصادف که برای من اتفاق افتاد، گروه تصمیم گرفت بازیگری انتخاب شود که بتواند به صورت همزمان قابلیت پیر شدن و جوان شدن داشته باشد. سپس خانم ریاحی وارد پروژه شدند و نقش زلیخا را بازی کردند و در آن بسیار خوب ظاهر شدند.»

کدام بازیگر زلیخای بهتری بود؟

کتایون ریاحی با عمق و باورپذیری بی‌نظیرش، زلیخا را برای مخاطب ایرانی جاودانه کرد، در حالی که لزلی اَن وارن در مینی‌سریال جهانی، تصویری فراملی و ماندگار ارائه داد. فروزان و لاریسا ماسیل هم هر کدام با سبک خاص خود، بعدی متفاوت و جذاب به این شخصیت بخشیدند.

برای ایرانی‌ها کتایون ریاحی و در سطح جهانی لزلی اَن وارن بهترین زلیخا بودند.