محمد علایی روز سه‌شنبه در نشست بررسی مدیریت منابع آب، ریشه های پدیده فرونشست و پیامدهای آن در محل اتاق بازرگانی مشهد با تأکید بر بحرانی بودن وضعیت منابع آبی استان افزود: دشت مشهد یکی از بحرانی‌ترین دشت‌های کشور است و این شهر باید از توسعه جمعیتی باز ایستد، زیرا توان اکولوژیکی آن به پایان رسیده است.
وی اظهار کرد: در شهری زندگی می‌کنیم که ظرفیت جمعیتی آن باید بین ۶۰۰ تا ۷۰۰ هزار نفر باشد حال آنکه اکنون چهار میلیون نفر در آن زیست می کنند. ۷۵ درصد صنعت استان به مشهد منتقل شده و تمامی این واحدها با مجوز شرکت آب منطقه‌ای فعالیت خود را انجام می دهند و در واقع همه ما امروز در شکل‌گیری این شرایط مقصریم.
این کارشناس حوزه آب و مدیرعامل اسبق شرکت آب منطقه‌ای خراسان رضوی گفت: بحران آب بزرگ‌ترین تهدید پیش روی استان است. تدوین سند سازگاری با کم‌آبی که در دولت سیزدهم انجام شد، با وجود نواقص، آغاز خوبی بود و باید کاستی‌های آن را اصلاح کرد.
علایی با اشاره به وضعیت نگران‌کننده سدهای استان گفت: تا پایان ماه جاری چهار سد اصلی ما خشک می‌شوند و چاه‌ها شور یا بی‌آب خواهند شد. این وضعیت نشست زمین را تشدید کرده است و فرونشست تا میدان قائم و بیمارستان رضوی رفته و حتی فرودگاه مشهد تحت تأثیر فرونشست قرار گرفته است.
رئیس کمیسیون آب و محیط زیست اتاق بازرگانی خراسان رضوی افزود: آب، مسأله حاکمیتی نیست بلکه بحرانی است که خودمان ایجاد کرده‌ایم. مشهد باید از توسعه بازایستد و دو تا سه میلیون نفر از جمعیت آن کاهش یابد.
چاره ای جز انتقال جمعیت به جنوب کشور و حرکت به سمت تمدن دریامحور نیست
او با تأکید بر ضرورت توجه به توسعه دریامحور گفت: پس از دوران شاه عباس دریا از مسیر توسعه ایران خارج شد. در حالی که کشورهای خشک اطراف ما با اتکاء به سواحل، چندین برابر جمعیت خود را در مناطق ساحلی مستقر کرده‌اند. ایران چاره‌ای جز انتقال ۶۰ درصد جمعیت خود به جنوب و توسعه زیرساخت‌های صنعتی و کشاورزی در مناطق ساحلی ندارد.
علایی خواستار برنامه‌ریزی زمان‌بندی‌شده برای انتقال صنایع و جمعیت به جنوب کشور شد و افزود: باید شهرک‌های گلخانه‌ای بزرگ در حاشیه دریا ساخته شوند تا محصولات کشاورزی از آنجا تأمین شود.
وی همچنین به اهمیت همکاری با افغانستان اشاره کرد و گفت: ولایت هرات برای تأمین نیازهای غذایی استان اعلام آمادگی کرده است و قصد دارد یک میلیون تن چغندرقند به خراسان رضوی اختصاص دهد. برای بهره‌برداری از این فرصت باید طرح مشخص و مسئولیت‌های اجرایی تعیین شود.
رئیس کمیسیون آب و محیط زیست اتاق بازرگانی خراسان رضوی همچنین بر پیگیری مجدانه حق‌آبه ایران از افغانستان تاکید کرد.
لزوم بازچرخانی ۲۲ میلیون مترمکعب پساب مشهد
علایی با تأکید بر لزوم استفاده بهینه از منابع موجود تصریح کرد: از ۲۸۰ میلیون مترمکعب آب مصرفی شهر مشهد در صورت تصفیه درست فاضلاب می‌توان ۲۲۰ میلیون مترمکعب پساب شهری برای مصرف کشاورزی به دست آورد. متأسفانه فاضلاب تبدیل به یک بحران در کشف‌رود شده است.
این کارشناس حوزه آب خراسان رضوی گفت: برای بازچرخانی ۲۲۰ میلیون مترمکعب فاضلاب در مشهد حدود ۱۵۰ هزار میلیارد ریال اعتبار نیاز است که می‌تواند بخش بزرگی از مشکلات آبی را حل کند.
به گفته علایی، مکانیزه کردن کشاورزی سنتی و کاهش ضایعات محصولات کشاورزی از دیگر راهکارهای نجات منابع آبی و استان است.
وی گفت: در آمریکا کمتر از یک درصد محصولات کشاورزی به ضایعات تبدیل می‌شود اما در ایران این رقم بیش از ۳۰ درصد است. باید تولید کشاورزی را ثابت نگه داریم و با کاهش برداشت آب، بهره‌وری را افزایش دهیم.
رئیس کمیسیون آب و محیط زیست اتاق بازرگانی خراسان رضوی با اشاره به مصوبه اخیر کارگروه سازگاری با کم‌آبی استان گفت: برای نخستین بار مصوب شد که در مشهد دیگر چاهی حفر نشود و قیمت آب به شکل منطقی تعیین شود. هرکس در مشهد چاهی حفر کند در واقع به منابع طبیعی خیانت می‌کند.
او در پایان تأکید کرد: تمدن دریامحور، بهره‌گیری از حق‌آبه ایران از افغانستان، جلوگیری از توسعه مشهد و استفاده بهینه از هر قطره آب باید به‌عنوان اصول نجات استان و کشور در دستور کار قرار گیرد.