به گزارش خبرگزاری حوزه، اسماعیل راهنورد در آیین رونمایی از کتاب «فرهنگ‌یاران» که امروز با حضور معاون پژوهش حوزه‌های علمیه در سالن اجتماعات کتابخانه آیت‌الله‌العظمی بروجردی(ره) در مسجد اعظم قم برگزار شد، به تشریح روند تدوین این اثر پرداخت.
شروع پروژه ثبت تاریخ شفاهی کتابخانه
راهنورد با بیان اینکه این کتاب حاصل پروژه‌ای سه‌ساله در حوزه تاریخ شفاهی کتابخانه آیت‌الله‌العظمی بروجردی(ره) است، گفت: تدوین این پروژه با همکاری همکاران کتابخانه آغاز شد و طی آن، خاطرات و روایت‌های شفاهی کارمندان فعلی و نیز افرادی که در گذشته در این کتابخانه فعالیت داشته‌اند، گردآوری و ضبط شد.
وی افزود: پیش از این نیز مجموعه‌ای از مصاحبه‌ها درباره کتابخانه مسجد اعظم قم تهیه کرده بودم که در این پروژه مورد استفاده و تکمیل قرار گرفت که بخشی از این اسناد در اختیار من بود و اکنون به شکل کامل‌تری تدوین شده است.
راهنورد همچنین به مصاحبه خود با شیخ محمدتقی دانش آشتیانی اشاره کرد و گفت: ایشان لطف فراوانی داشتند و چند جلسه توفیق حضور در محضرشان حاصل شد. علاوه بر این، گفت‌وگوی مستقلی نیز با استاد علوی بروجردی، تولیت کتابخانه و مسجد اعظم انجام شد که در چند محور پیاده‌سازی گردید.
وی توضیح داد: بخش نخست این گفت‌وگو درباره شخصیت مرحوم آیت‌الله‌العظمی بروجردی در حوزه کتاب، کتاب‌شناسی و نقش برجسته ایشان در نهضت کتاب بود؛ شخصیتی که حتی پیش از مرحوم آیت‌الله مرعشی نجفی، خدمات مهم و اثرگذاری در این عرصه داشت. در بخش دیگری از مصاحبه، استاد علوی بروجردی به‌عنوان تولیت مسجد اعظم، دیدگاه‌ها و راهبردهای خود را درباره توسعه کتابخانه بیان کردند که می‌تواند برای آینده این مجموعه، راهگشا و اثرگذار باشد.
مصاحبه با مسئولان و پیشکسوتان کتابخانه
راهنورد گفت: گفت‌وگوهایی نیز با دیگر بزرگان و مسئولان کتابخانه انجام شد؛ از جمله آیت‌الله استادی که خاطرات و دیدگاه‌های ایشان درباره کتابخانه ثبت شد. همچنین زندگینامه و دیدگاه‌های آیت‌الله مقتدایی و آیت‌الله حسینی‌بوشهری، که دوره‌هایی مسئولیت نظارت بر کتابخانه را بر عهده داشتند، در این مجموعه آورده شده است.
وی همچنین به قسمت‌هایی از گفت‌وگوی انجام‌شده با حجت‌الاسلام والمسلمین عماد اشاره کرد و افزود: بخش مربوط به کتابخانه مسجد اعظم در این اثر منتشر شده و بخش‌های دیگر این مصاحبه مفصل که شامل مباحثی درباره کتابخانه‌های حوزه‌های علمیه همچون کتابخانه فیضیه، کتابخانه آیت‌الله گلپایگانی، کتابخانه مجلس شورای اسلامی و دیگر مراکز است، در قالب مجموعه تاریخ شفاهی کتابخانه‌های حوزوی منتشر خواهد شد.
ثبت تاریخ مراکز علمی و دینی ضرورتی برای آینده‌پژوهی حوزه است
راهنورد با تأکید بر اهمیت ثبت و مستندسازی تاریخ مراکز علمی و دینی حوزه گفت: مدارس علمیه قدیم، کتابخانه‌ها و مساجدی که توسط بزرگان حوزه ساخته شده‌اند، از نظر تاریخی ارزش فراوانی دارند. تغییر و تحولاتی که در آینده قرار است در این مجموعه‌ها رخ دهد، نیازمند آن است که گذشته این مراکز در اختیار نسل جدید و پژوهشگران آینده قرار گیرد.
مدیر کتابخانه آیت‌الله‌العظمی بروجردی(ره) افزود: زیرساخت‌هایی که به دست علمای گذشته شکل گرفته، باید منتقل شود. امروز در برخی کتابخانه‌ها تصمیماتی گرفته می‌شود که نگرانی‌هایی ایجاد کرده است.
نگرانی درباره سرنوشت نسخه‌های کهن مسجد اعظم
مولف کتاب فرهنگ یاران با اشاره به وضعیت نگهداری منابع قدیمی گفت: یکی از معضلات امروز، موضوع فرسودگی و آسیب‌پذیری نسخه‌های خطی و چاپ سنگی موجود در کتابخانه مسجد اعظم است. بسیاری از این آثار، منابع بسیار کهن هستند و ضرورت دارد به شکل اصولی نگهداری و حفاظت شوند. ممکن است سالانه تنها یک یا دو پژوهشگر به آنها مراجعه کنند، اما همین آثار، تاریخ شیعه و تاریخ ایران‌اند و باید با جدیت برای حفظ آنها تلاش کرد.
کتابخانه‌ای که در حوزه اساسنامه و آیین‌نامه بی‌همتاست
وی با اشاره به غنای منابع موجود در مجموعه تحت مدیریت خود اظهار کرد: ما تنها در بخش اسناد سازمانی، حدود ۱۳۰۰ عنوان اساسنامه، مرام‌نامه و آیین‌نامه داریم. تا جایی که من اطلاع دارم، در ایران کتابخانه‌ای با چنین گستره‌ای در این حوزه وجود ندارد. با این حال ممکن است افرادی ارزش واقعی این اسناد را درک نکنند و آنها را جزوات کم‌اهمیت تلقی کنند.
انتقال تجربه‌های کتابخانه‌ای، یک ضرورت مدیریتی
راهنورد هدف اصلی گردآوری و انتشار کتاب جدید را «انتقال تجربه‌ها» عنوان کرد و توضیح داد: اهمیت این اسناد و تجربیات باید در قالب گزارش‌ها و گفتارهایی که همکاران کتابخانه طی سال‌ها به دست آورده‌اند، ثبت و منتقل شود. بسیاری از اتفاقات از مسائل امنیتی گرفته تا مواردی مثل مفقود شدن کتاب تجربه‌های ارزشمندی در اختیار مدیران و کتابداران قرار داده است.
این پژوهشگر ادامه داد: مطالعه این تجربیات برای کسی که با چنین منابعی سروکار دارد، مانند خواندن تاریخ شفاهی کتابخانه است؛ فرد می‌تواند نقاط قوت و ضعف مدیریت را ارزیابی و برای تصمیم‌گیری در مجموعه خود استفاده کند.
هدف از انتشار کتاب؛ جلوگیری از گسست تجربه‌ها
راهنورد در ادامه گفت: مجموعه این نکات ما را بر آن داشت تا اسناد، گفتارها و تجربه‌های همکاران را گردآوری و منتشر کنیم تا این میراث حرفه‌ای به نسل‌های بعد منتقل شود.
کتابخانه‌های حوزه قم در مسیر نوآوری و مرجعیت علمی قرار دارند
مدیر کتابخانه آیت‌الله‌العظمی بروجردی(ره) با اشاره به فعالیت‌های گسترده در کتابخانه‌های حوزوی اظهار کرد: در سال‌های اخیر، اقدامات بسیار ارزشمندی در کتابخانه‌های حوزه‌های علمیه انجام شده است. کتابخانه مدرسه فیضیه و کتابخانه آیت‌الله‌العظمی بروجردی(ره)، از برجسته‌ترین و معتبرترین کتابخانه‌های کشور به شمار می‌روند و امروز در میان مراکز بزرگ علمی زبانزد هستند.
پیشرفت چشمگیر کتابخانه‌های حوزوی
وی افزود: غنای منابع این کتابخانه‌ها به حدی است که نهادهایی همچون کتابخانه ملی، مجلس شورای اسلامی و کتابخانه آستان قدس رضوی توجه ویژه‌ای به آنها دارند. همین پشتوانه علمی، زمینه‌ساز شکل‌گیری فعالیت‌های نوآورانه و پیشرفت چشمگیر در این مراکز شده است.
برگزاری نشست‌ها و کارگاه‌های تخصصی
راهنورد یکی از این اقدامات نوآورانه را توسعه فعالیت‌های تاریخ شفاهی و تقویت برنامه‌های علمی دانست و توضیح داد: تا امروز ۲۶۰ جلسه کارگاه دورهمی علمی کتابداران در این کتابخانه‌ها برگزار شده است. بهترین اساتید علم اطلاعات و دانش‌شناسی در این نشست‌ها حضور یافته و به تدریس پرداخته‌اند.
وی اضافه کرد: در حوزه منابع کهن نیز جلسات متعددی برگزار شده و از فهرست‌نگاران برجسته تجلیل به عمل آمده است. همچنین نشست‌های علمی در موضوعات فقهی، اصولی و رجالی به صورت منظم در کتابخانه‌های حوزوی برگزار می‌شود.
نقش‌آفرینی کتابخانه‌ها در تولید و معرفی آثار علمی
مولف کتاب فرهنگ یاران با اشاره به جایگاه این مراکز در تولید دانش افزود: کارهای مهمی درباره معرفی و بررسی کتاب‌های شاخص در این کتابخانه‌ها انجام شده و مجموعه این اقدامات می‌تواند در آینده به صورت اخبار ویژه و گزارش‌های تخصصی منتشر شود.
کتابخانه مسجد اعظم؛ دبیرخانه مجمع کتابخانه‌های تخصصی قم
وی در بخش پایانی سخنان خود اعلام کرد: خوشبختانه در یک سال اخیر، کتابخانه مسجد اعظم به عنوان دبیرخانه مجمع کتابخانه‌های تخصصی استان قم انتخاب شده است. این انتخاب موجب گسترش ارتباطات میان کتابخانه‌های بزرگ کشور و مراکز تخصصی استان شده است.
راهنورد تأکید کرد: طلاب، دانش‌پژوهان، دانشجویان و پژوهشگران می‌توانند از خدمات این مجمع که با عنوان اختصاری مکتا فعالیت می‌کند، بهره‌مند شوند.
انتهای پیام/
کتابخانه‌های حوزه قم در مسیر نوآوری و مرجعیت علمی قرار دارند
مدارس علمیه قدیم، کتابخانه‌ها و مساجدی که توسط بزرگان حوزه ساخته شده‌اند، از نظر تاریخی ارزش فراوانی دارند.
صاحب‌خبر -
∎