به گزارش خبرگزاری بین‌المللی اهل‌بیت(ع) ـ ابنا ـ نامه ۳۱ نهج‌البلاغه در هنگام بازگشت از جنگ صفین و در هنگام استقرار موقت در منطقه «حاضرین» توسط ایشان نگاشته شده است. سید رضی بخش‌هایی از این وصیت‌نامه بلند را در نامه ۲۴ و بخش دیگر را در نامه ۳۱ نهج‌البلاغه نقل کرده است. این بخش از نامه که به‌عنوان «وصیت‌نامه امام علی(ع) به فرزندش امام حسن(ع)» شهرت یافته، از طولانی‌ترین نامه‌های نهج‌البلاغه، بعد از عهدنامه مالک اشتر، شناخته می‌شود. از دیگر ویژگی‌های این وصیت‌نامه، نقل آن در بسیاری از منابع حدیثی و روایی است که به‌عنوان نمونه می‌توان به «اصول کافی»، «توحید صدوق» در منابع شیعی همچنین «مسند احمد بن حنبل» از منابع اهل سنت اشاره کرد.
اگر کلمات محبت‌آمیز و جملات پدرانه بیان شده در این وصیت‌نامه که با کلمات «أَیْ بُنَیَّ، ای فرزندم» بیان شده را در کنار روایت مشهور که رسول خدا (ص) فرمود: «أَنَا وَ عَلِیٌّ أَبَوَا هَذِهِ اَلْأُمَّةِ، من و علی، پدران این امت هستیم» قرار دهیم، این متن را می‌توان وصیت‌نامه امام علی(ع) برای همه فرزندان معنوی ایشان، به‌ویژه شیعیان، در طول تاریخ دانست و هرکسی می‌تواند خود را مخاطب آن دانسته و آن را وصیت‌نامه «پدری خویش» بداند و بخواند، به‌ویژه اینکه برخی از مضامین این وصیت‌نامه، توصیه‌هایی بنیادین است که هر پدری با محبت و دغدغه‌مند، نسبت به فرزند خویش دارد.
اگرچه امکان بررسی همه ابعاد این نامه در این نوشته ممکن نیست، اما اگر بخواهیم محورهای این وصیت‌نامه را به صورت اجمالی بررسی کنیم، می‌توان گفت این نوشته، دوره کاملی از توحید، دین‌شناسی، اخلاق، قیامت‌شناسی و سیر و سلوک الی‌الله است. مطالعه تاریخ پیشینیان، تفقه در دین و لزوم صبر و شکیبایی در برابر مشکلات همراه با توکل بر خداوند و سپردن کارها به دست او از موضوعاتی است که در این وصیت‌نامه به آن تاکید شده است.
لزوم آشنایی مستمر با کتاب خدا و حلال و حرام الهی، اقتدا به سنت مومنین و دوری از شبهات همراه با هشدار درباره هرگونه انحراف از حق و تأکید بر پیروی از پیامبر اسلام(ص) با تاکید بر جایگاه برجسته رسول خدا(ص) در هدایت انسان‌ها به‌گونه‌ای که «هیچ کس بدون تأسی به او به جایی نمی‌رسد» از دیگر موضوعات این نامه است.
توصیه‌های اخلاقی با محور قراردادن «وجدان فردی» در «روابط اجتماعی» با عبارت‌های مانند «خود را میزان داوری قرار دادن» و «آنچه برای خود می‌پسندد برای دیگران پسندیدن» و دوری از «خودبینی» و تاکید بر «خدمت به خلق» به‌عنوان «زاد و توشه‌ای مهم برای آخرت» نیز بخش‌های دیگر این وصیت‌نامه پدرانه است.
اهمیت بر دعا از وصیت‌های دیگر امام علی(ع) است که با این عبارت بیان شده است:
«وَ سَأَلْتَهُ مِنْ خَزَائِنِ رَحْمَتِهِ مَا لَا یَقْدِرُ عَلَی إِعْطَائِهِ غَیْرُهُ، مِنْ زِیَادَةِ الْأَعْمَارِ وَ صِحَّةِ الْأَبْدَانِ وَ سَعَةِ الْأَرْزَاقِ ثُمَّ جَعَلَ فِی یَدَیْکَ مَفَاتِیحَ خَزَائِنِهِ بِمَا أَذِنَ لَکَ فِیهِ مِنْ مَسْأَلَتِهِ، فَمَتَی شِئْتَ اسْتَفْتَحْتَ بِالدُّعَاءِ أَبْوَابَ نِعَمِهِ، از خزائن رحمتش چیزهایی را می‌خواهی که غیر او را بر عطاکـردنش قـدرت نیست، از قبیل زیـاد شـدن عمـرها، سـلامت بدن‌ها و گشـایش روزی‌ها، خداوند کلیدهای خزائن خود را در اختیار تو گذاشته، به‌دلیل آنکه به تو اجازه درخواست از خودش را داده، پس هرگاه بخواهی می‌توانی درهای نعمتش را با دعا باز کنی».
در ادامه نیز به حفظ حقوق مردم و نیکی به برادران مسلمان تأکید می‌کند. سپس اندرزهای مهمی درباره حریص نبودن برای به دست آوردن روزی، حفظ حرمت زنان و رفتار صحیح با آن‌ها همچنین درباره مدیریت زندگی و تقسیم کار در میان افراد در خانه و جامعه سخن گفته می‌شود و آخرین سخن نیز «توصیه به سپردن خویشتن به خدا و درخواست خیر دنیا و آخرت از او» است.
سید علی‌اصغر حسینی/ ابنا
.....................
پایان پیام