به گزارش خبرگزاری تسنیم از مشهد، نشست تخصصی «مکانیزم ماشه و تأثیر آن بر تعاملات سیاسی، حقوقی، مالی و اجتماعی ایران» با حضور اساتید هیئت علمی در دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه فردوسی برگزار شد در این نشست اساتید هیئت علمی دانشگاه فردوسی مشهد با هشدار نسبت به «پیامدهای نامرئی اما راهبردی» بازگشت تحریمها اعلام کردند که اسنپبک، علاوه بر اقتصاد، میتواند جایگاه بینالمللی ایران را در سطح مشروعیتی و هویتی با چالشهای جدی مواجه کند و حتی الگوی جدیدی از رانتسالاری و نابرابری پایدار در کشور ایجاد کند.
بازگشت تحریمها؛ ایران در معرض محدودیتهای تازه سیاسی و هویتی
سیداحمد فاطمینژاد، عضو هیئت علمی گروه روابط بینالملل دانشگاه فردوسی مشهد، با اشاره به اینکه تحریمها تنها یک ابزار اقتصادی نیستند، اعلام کرد پیامدهای بازگشت محدودیتها را باید در سه حوزه عینی، مشروعیتی و هویتی بازخوانی کرد.
به گفته وی، اگرچه آثار ملموس تحریمها عمدتاً در حوزههای بانکی، مالی و کشتیرانی قابل مشاهده است، اما دامنه تحریمها بهگونهای طراحی شده که بتواند مسیر اعمال فشارهای جدید را نیز باز نگه دارد و ایران را در حوزههای سیاسی، امنیتی و دفاعی در معرض محدودیتهای تازه قرار دهد.
فاطمینژاد تأکید کرد:حتی اگر برخی اثرات اقتصادی تحریمها به دلیل فشارهای موجود چندان جدید به نظر نرسند، پیامدهای مشروعیتی و هویتی بازگشت تحریمها میتواند هزینههای بلندمدت برای کشور ایجاد کند.
عضو هیئت علمی گروه روابط بینالملل دانشگاه فردوسی مشهد،با بیان اینکه حقوق بینالملل نسبت به حقوق داخلی در محیطی متفاوت و غیرمتمرکز اعمال میشود، توضیح داد: مجموعه گزارشها، قطعنامهها و بیانیههای نهادهای بینالمللی، حتی اگر الزامآور نباشند، در بلندمدت میتوانند تصویر یک کشور را در نظام بینالملل شکل دهند.
به گفته وی، چنین اسنادی ممکن است ایران را در جایگاه «بازیگر خاطی» یا «بازیگر غیرنرمال» معرفی کند؛ تصویری که هزینه تعاملات اقتصادی و سیاسی ایران را افزایش میدهد.
این استاد دانشگاه با اشاره به پیامدهای هویتی فعال شدن مکانیزم ماشه گفت : بخش قابل توجهی از آثار تحریمها، خارج از سازوکار رسمی سازمانهای بینالمللی شکل میگیرد و رسانهها، گروههای اپوزیسیون و سیاستمداران خارجی در بازتولید هویت تهدیدآمیز از ایران نقش دارند.
فاطمینژاد تصریح کرد : در سالهای گذشته دستکم سه تصویر از ایران در سطح بینالمللی تثبیت شده است: ایران بهعنوان تهدید امنیتی، ایران بهعنوان بازیگر ستیزهجو و ایران در معرض دوگانه دشوار «تسلیم یا مقاومت».
عضو هیئت علمی گروه روابط بینالملل دانشگاه فردوسی مشهد افزود: همین تصویریسازیها میتواند در بلندمدت محدودیتهای نرم و نامرئی برای ایران تولید کند؛ محدودیتهایی که حتی روابط مطابق قواعد بینالمللی را هم دشوار میکند.
اسنپبک تحریمها؛ تهدیدی برای اقتصاد، اجتماع و نسلهای آینده ایران
مجید فولادیان، عضو هیئت علمی گروه علوم اجتماعی دانشگاه فردوسی با بیان اینکه جامعه ایران آمادگی روانی کافی برای مواجهه با اسنپبک ندارد، تحریمها را عامل شکلگیری موجهای جدیدی از آسیبهای اجتماعی دانست.
وی تأکیدکرد: رشد اقتصادی کشور در سالهای اخیر به مرز صفر رسیده و در برخی گزارشها حتی منفی اعلام شده است، در حالی که براساس سند چشمانداز باید رشد اقتصادی 8 درصدی داشته باشیم.
به گفته فولادیان، کاهش هر یک درصد رشد اقتصادی، میتواند دستیابی به سطح مطلوب زندگی را دههها به تعویق بیندازد و این یعنی نهتنها نسل حاضر بلکه نسلهای آینده نیز تحتتأثیر قرار میگیرند.
عضو هیئت علمی گروه علوم اجتماعی دانشگاه فردوسی،با اشاره به گسترش فقر پایدار شهری گفت: بخش بزرگی از جامعه در معرض سقوط به زیر خط فقر قرار گرفته و طبقه متوسط با سرعت در حال تحلیل است.
وی توضیح داد: افزایش مداوم قیمت ارز، کاهش ارزش درآمد واقعی خانوار و گسترش بازارهای غیررسمی، زمینه را برای رشد اقتصاد سایه و شبکههای رانتآلود فراهم کرده است و این وضعیت زمینهساز ظهور «طبقه رانتسالاری نخبهزدا»، طبقهای که دسترسی به شبکههای غیررسمی واردات و رانت ارزی دارد، در حالی که نخبگان واقعی جامعه هیچ سهمی از این چرخه ندارند و به حاشیه رانده میشوند.
این استاد علوم اجتماعی ادامه داد: پیامدهای اجتماعی تحریمها تنها به حوزه اقتصاد محدود نمیشود و بر الگوهای جمعیتی نیز تأثیر گذاشته است.
فولادیان گفت:کاهش نرخ ازدواج، رشد همخانگی و افزایش ازدواج سفید محصول مستقیم فشارهای اقتصادی است و موج مهاجرت نخبگان، افزایش دورکاری برای شرکتهای خارجی و رشد بیسابقه درخواستهای ویزای تحصیلی و کاری نشان میدهد که تحریمها ساختار نیروی انسانی کشور را دچار تغییر کرده است.
عضو هیئت علمی گروه علوم اجتماعی دانشگاه فردوسی،بحران سلامت را یکی از چالشهای آینده دانست و هشدار داد: کاهش منابع ارزی، دسترسی به دارو و خدمات درمانی را محدود میکند و در شرایطی که جمعیت در حال پیر شدن است و این مسئله میتواند یک بحران گسترده در حوزه سلامت ایجاد کند.
وی گفت: در سالهای آینده احتمالاً شاهد صفهای طولانی برای دارو و کمبودهای درمانی خواهیم بود و در عرصه سیاسی، فقر گسترده معمولاً به امنیتیسازی جامعه منجر میشود و دولتها به جای سیاستگذاری فعال، به مدیریت پیامدها روی میآورند؛ مسیری که نارضایتی را افزایش میدهد.
مکانیزم ماشه؛ بازگشت تحریمها در سایه برجام و اشتباهات رسانهای
محسن مولائیفرد، پژوهشگر حقوق بینالملل، با تشریح فرایند حلوفصل اختلاف در برجام و قطعنامه 2231 توضیح داد: مکانیزم ماشه اگرچه در متن برجام نیامده، اما به عنوان سازوکاری برای بازگشت تحریمها طراحی شده است.
وی یادآور شد: بین سالهای 2006 تا 2010 ، شش قطعنامه علیه ایران صادر شد که بعد از توافق برجام تعلیق یا لغو شد، اما فعال شدن مکانیزم ماشه میتواند بخشی از همان محدودیتها را بازگرداند.
به گفته مولائیفرد اشتباه رایجی در فضای رسانهای وجود دارد که حقوق بینالملل با حقوق داخلی یکسان دیده میشود، در حالی که این دو نظام حقوقی با منطق متفاوتی عمل میکنند.
بازگشت تحریمها، فشار مالی و کسری بودجه؛ اقتصاد ایران زیر سنگینترین آزمون
محمدحسین ودیعی، دانشیار حسابداری دانشگاه فردوسی، با اشاره به ابعاد مالی سه قطعنامه بازگشته گفت: محدودیتهای بانکی، بیمهای و مالی میتواند اقتصاد ایران را با فشارهای تازهای مواجه کند.
وی با اشاره به مقایسه درآمد سرانه ایران با کشورهای منطقه اظهار کرد: ایران با وجود منابع گسترده نفت و گاز، نتوانسته جایگاه مطلوب خود را در اقتصاد جهانی تثبیت کند.
ودیعی تأکید کرد: بخش مهمی از این فاصله ناشی از تحریمهاست و خسارات چند ده میلیارد دلاری تنها بخشی از هزینههایی است که کشور پرداخته است.
وی با اشاره به کسری بودجه سنگین دولت و کاهش درآمدهای نفتی گفت: تخفیفهای اجباری برای فروش نفت به چین و محدودیتهای ناشی از تحریمها باعث شده درآمد ارزی کشور کاهش یابد و دولت برای تأمین هزینههای خود به استقراض بیشتر از شبکه بانکی روی بیاورد؛ مسئلهای که به تورم مزمن و فشار بیشتر بر اقشار مختلف جامعه منجر میشود.
انتهای پیام/282