به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، آرسنی ویدرین، پژوهشگر مؤسسۀ مطالعات زبان‌شناختی آکادمی علوم روسیه و سردبیر نشریه زبان‌های هندوایرانی، روز شنبه، هجدهم آبان‌ماه ۱۴۰۴، در سخنرانی‌ای که در فرهنگستان زبان و ادب فارسی ایراد کرد به تشریح مطالعات زبان‌های ایرانی در روسیه و معرفی محققان این حوزه در روسیه پرداخت. وی سرپرست طرح پیکره‌های زبان‌شناختی زبان‌های ایرانی در روسیه است که در قالب این طرح تاکنون برای زبان‌های تاجیکی، آسی، آسی دیگوری، آسی شفاهی و یغنابی شفاهی پیکره‌هایی تهیه شده‌است.

ازجمله محققان روسی که در این سخنرانی از آن‌ها و آثار ارزشمندشان یاد شد ایوانف بود که درباره زبان فارسی و برخی دیگر از زبان‌های ایرانی نو غربی آثار ارزشمندی نوشته است. همچنین، از اِدِلمان نام برده شد که فرهنگ ریشه‌شناختی زبان‌های ایرانی را در دست تهیه دارد که تاکنون شش جلد از آن منتشر شده است.

در ادامه، ویدرین مطالعات محققان روس دربارۀ زبان‌های آسی، تاجیکی، پامیری، تاتی، و یغنابی را به‌طور مفصل شرح داد. گذشته از ویدرین که سرپرست تهیه پیکره‌های زبان‌شناختی آسی است اُلگا بالیایف نیز در این طرح همکاری دارد. این پیکره‌ها داده‌هایی از هر دو گویش ایرونی و دیگوری آسی را شامل می‌شود و استفاده از آن‌ها به صورت برخط در این نشانی‌ها (http://corpus.ossetic-studies.org/ و http://corpus-digor.ossetic-studies.org/) برای عموم در دسترس است.

مطالعات ویدرین و همکارانش دربارۀ ویژگی‌های متفاوت زبان آسی مانند وجوه و نمود افعال، افعال کمکی، افعال اسنادی، حالت‌نمایی، شمار، رنگ‌واژه‌ها و جز آن منتشر شده یا در دست انتشار است.

درباره تاجیکی نیز ویدرین و همکارانش پیکره زبان‌شناختی‌ای را از سال ۲۰۱۹ در دست تهیه دارند که اطلاعات مربوط به این پیکره در این نشانی (https://tajik-corpus.org/index_en.html) در دسترس است. ویدرین و همکارانش در نظر دارند در آینده این پیکره را گسترش دهند و علاوه‌بر منابع کلاسیک فارسی، داده‌های گونه‌های گفتاری و گویشی تاجیکی را نیز به آن بیفزایند.

زبان‌های پامیری به گروهی از زبان‌های ایرانی نو شرقی اطلاق می‌شود که در مناطقی از تاجیکستان، پاکستان و افغانستان تا مرزهای چین رایج‌اند. از جمله این زبان‌ها وَخی، شُغنی، بَرتنگی، خوفی، و روشانی است. درباره این زبان‌ها نیز محققان روس در حال مطالعه و تهیه پیکره‌های زبانی هستند که رئوس فعالیت‌های آن‌ها را می‌توان در این نشانی (https://pamiri.online/about) مشاهده کرد.

زبان تاتیِ رایج در داغستان و جمهوری آذربایجان که جزء زبان‌های ایرانی نو غربی جنوبی به شمار می‌آید شامل دو گونه است. گونه نخست مشهور به تاتی یهودی بیشتر در داغستان و گونه دیگر در میان مسلمانان و در جمهوری آذربایجان رواج دارد. مطالعه درباره این دو گونۀ تاتی از سدۀ بیستم در روسیه سابقه دارد، اما از سال ۲۰۲۲ مستندسازی گونۀ تاتی یهودی داغستان به طور جدی در حال پیگیری است.

درباره یغنابی که از زبان‌های ایرانی نو شرقی به شمار می‌آید محققان روس از سده نوزدهم میلادی مشغول به مطالعه بوده‌اند. مطالعات پیشین درباره یغنابی عمدتاً محدود به واژگان و ارتباط آن با زبان سُغدی بود و به ویژگی‌های دستوری این زبان توجه نمی‌شد. ویدرین در حال مستندسازی این زبان و تهیۀ پیکره و بررسی ویژگی‌های دستوری و مقایسۀ آن با دیگر زبان‌های ایرانی است.

در پایان سخنرانی، ویدرین به ارائه توضیحاتی درباره همایش‌های زبان‌شناسی برگزارشده در روسیه و کتاب‌ها و منابع ایران‌شناسی موجود در کتابخانه مسکو (https://inion.ru/ru/english/) پرداخت و اطلاعاتی درباره نشریه زبان‌های هندوایرانی (https://indo-iranian.org/) را طرح و فرایند ارائه مقاله در این نشریه را تشریح کرد.