به گزارش خبرگزاری بین‌المللی اهل‌بیت(ع) ـ ابنا ـ همایش ملی «فلسفه منطق فهم دین»، به مناسبت سالروز جهانی فلسفه و با هدف تبیین مبانی و ضرورت‌های مقابله با نسبیت معرفت در حوزه دین‌پژوهی، چهارشنبه ۲۸ آبان ماه از ساعت ۱۸ تا ۲۱ در پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی برگزار خواهد شد. حجت‌الاسلام و المسلمین دکتر محمد عرب صالحی، رئیس پژوهشکده حکمت و دین‌پژوهی پژوهشگاه، در نشست خبری این همایش، ضمن تبیین اهداف و ضرورت‌های شکل‌گیری گروه تخصصی منطق فهم دین، به ریشه‌های فلسفی چالش‌های معرفتی معاصر پرداخت.
به گزارش خبرنگار ابنا، دکتر عرب صالحی در ابتدای سخنان خود، ضمن عرض تسلیت ایام شهادت حضرت فاطمه زهرا (سلام الله علیها)، به سابقه طولانی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی در برگزاری همایش‌های «فلسفه‌های مضاف» اشاره کرد. وی اظهار داشت: این یک سنت دیرینه است که قریب به سه دهه ادامه داشته و هر سال در سالروز جهانی فلسفه همایشی تحت عناوین فلسفه مضاف برگزار شده است؛ مانند فلسفه کلام، فلسفه فقه، فلسفه اصول فقه و فلسفه فقه نظام‌ساز که امسال نوبت به مقوله منطق فهم دین رسیده است.
تغییر مسیر فلسفه غرب و ظهور نسبیت معرفت
رئیس پژوهشکده حکمت و دین‌پژوهی، ریشه تحولات معاصر در فهم دین را در تغییرات بنیادین فلسفه غرب دانست و تصریح کرد: فلسفه غرب از زمان کانت به بعد، به کلی از عقل منقطع شد. موضوع فلسفه غرب از وجودشناسی به معرفت‌شناسی تبدیل گشت. کانت اکنون به عنوان پدر مدرنیسم و پیامبر مدرنیسم، بنیان‌گذار این تغییر بسیار بزرگ در فلسفه غرب است. این مقوله همچنان ادامه دارد؛ حتی در بحث‌های هرمنوتیک و فلسفه‌های تحلیل، مسائل حول محور کانت و بحث معرفت‌شناسی می‌چرخند.
دکتر عرب صالحی افزود: حتی هایدگر نیز که خواست موضوع را به وجودشناسی بازگرداند، آن را به انسان‌شناسی تبدیل کرد و دوباره به بحث معرفت‌شناسی بازگشت. دنیای غرب که معرفت‌شناسی را شروع کرد، اکنون به نسبیت فهم و نسبیت معرفت رسیده است. وی تأکید کرد: این دیدگاه بیان می‌کند که فهم انسان تاریخی است و به تبع شرایط تاریخی، انسان به یک صورت می‌فهمد و با گذر زمان فهمش عوض می‌شود. حتی بعضاً به نسبیت محض رسیده‌اند، چنان‌که در هرمنوتیک فلسفی به این نقطه رسیده‌اند که همه فهم‌ها نسبی هستند.
واکنش جهان اسلام و تأسیس گروه منطق فهم دین
وی توضیح داد: این بحث‌ها سرازیر کشورهای اسلامی شد و دو جریان در مقابل آن شکل گرفت: یک بخش که «طبقه متأخر اعتزال نو» یا روشنفکران سکولار نامیده می‌شوند، تقریباً تسلیم این بحث شده و قائل به نسبیت معرفت شدند. اما بخش دیگر در مقابل آنان ایستادند و اعلام کردند که معرفت نسبی یا مطلقاً تاریخی نیست.
دکتر عرب صالحی اعلام کرد: برای اولین بار در ایران و حتی در جهان اسلام، با ادله عقلی و با استفاده از همان ادله‌ای که آنان مطرح کرده بودند، در پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، گروه علمی «منطق فهم دین» برای نقد فلسفه غرب و پاسخ به این جریان شکل گرفت. وی ادامه داد: ادامه تلاش‌های این گروه باعث شد که در کشور و در دانشگاه‌ها، رشته‌ای به نام منطق فهم دین تأسیس شود که اکنون در برخی دانشگاه‌ها دایر بوده و دانشجو می‌پذیرد. همچنین در حوزه علمیه نیز این بحث به‌خوبی در حال پیشرفت است. گروه منطق فهم دین در پژوهشگاه ما جزو گروه‌های تثبیت‌شده محسوب می‌شود و از شش عضو آن، چهار عضو استاد تمام هستند.
خطر سرایت نسبیت به فهم پیامبران و ائمه
رئیس پژوهشکده حکمت و دین‌پژوهی هشدار داد: اهمیت این موضوع فراتر از صرف فهم دین توسط ما است. در ابتدا هدف صرفاً ابداع دستگاهی برای فهم درست دین بود تا به اشکالاتی که سراغ معرفت دینی می‌آید، پاسخ داده شود. اما متأسفانه، سوگمندانه، این نسبیت معرفت را تقریباً به فهم خود پیامبر و ائمه نیز سرایت دادند.
وی توضیح داد: آنان می‌گویند خود پیغمبر هم به اندازه ظرفیت و پیش‌فرض‌های خودش فهمید. اشخاصی مانند عبدالکریم سروش، نصر حامد ابوزید و محمد مجتهد شبستری، قرآن را حاصل «قرائت پیغمبر» می‌دانند؛ در نتیجه، فهم پیغمبر را نسبی می‌دانند و قرآن به کتابی تاریخی تبدیل می‌شود که اساس دین را متزلزل می‌سازد.
دکتر عرب صالحی تأکید کرد: وقتی نسبیت به فهم آن‌ها سرایت داده شود، به‌راحتی می‌گویند قرآن کتاب بشری است و قابل نقد است؛ روایات نیز به طریق اولی قابل نقد خواهند بود. وی افزود: گروه منطق فهم دین اساساً به پیشنهاد مرحوم علامه آیت‌الله مصباح تشکیل شد، زیرا اگر پلورالیسم معرفت‌شناختی جا بیفتد و ادله آنان نفی نشود، به دنبال آن پلورالیسم دینی، فرهنگی و رفتاری نیز می‌آید. این افراد ابتدا در کشورهای اسلامی از پلورالیسم معرفت‌شناختی شروع کردند، سپس ادیان را نسبی دانستند و در نهایت با مطرح کردن پلورالیسم فرهنگی گفتند هر رفتاری باید به رسمیت شناخته شود. وی تأکید کرد: رشته منطق فهم دین و گروه منطق فهم دین تأسیس شد تا به این شبهه بنیان‌برانداز پاسخ دهد.
پیشتازی در مباحث فلسفه‌های مضاف
دکتر عرب صالحی، همایش «فلسفه منطق فهم دین» را ذیل مباحث فلسفه‌های مضاف دانست و گفت: در دنیای غرب برای هر علمی که تأسیس کردند، فلسفه آن علم را نوشتند. در کشور ما، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی پیشتاز طرح مباحث فلسفه‌های مضاف است و به حمدالله این بحث اکنون در کل حوزه‌ها نیز فراگیر شده است.
وی با اشاره به اهمیت این مباحث، اظهار داشت: اگر حوزه‌ها جدی به فلسفه‌های مضاف بپردازند، حدود ۷۰ شبهه در حوزه دین جواب داده می‌شود. ثانیاً، موضوعات زمین‌مانده‌ای که حتی در علوم سنتی ما وجود دارد، بسیار زیاد است. وی خاطرنشان کرد: قبلاً در جلسه‌ای به معاونت پژوهش حوزه گفتم می‌توانم در یک جلسه یک ساعته، ۳۰ هزار موضوع زمین‌مانده که اکثراً در فلسفه‌های مضاف هستند، معرفی کنم.
دکتر عرب صالحی همچنین به موفقیت‌های پژوهشگاه در این زمینه اشاره کرد و گفت: پژوهشگاه در زمینه فلسفه‌های مضاف بسیار موفق بوده و نزدیک به حدود ۱۰۰ جلد کتاب فقط در یکی از فلسفه‌های مضاف مانند فلسفه دین نوشته و منتشر کرده است. وی ابراز امیدواری کرد که این همایش که به دبیری دکتر رمضان علی تبار و ذیل گروه منطق فهم دین برگزار می‌شود، بتواند نکات علمی نابی را مطرح کرده و صدای آن به گوش اهالی اندیشه و نخبگان برسد.
........
پایان پیام/