به گزارش خبرگزاری تسنیم از ساری، استان مازندران با تاریخچه فرهنگی غنی و جمعیتی علاقه‌مند به مطالعه، همواره جایگاه ویژه‌ای در ترویج فرهنگ کتابخوانی در کشور داشته است. از شمالی‌ترین روستاها تا شهرهای بزرگ، کتابخانه‌ها به‌عنوان مراکز علمی و فرهنگی، نقشی فراتر از امانت دادن کتاب ایفا کرده‌اند؛ فضاهایی که برای آموزش، پرورش مهارت‌ها، تعامل اجتماعی و ارتقای سواد اطلاعاتی جامعه اهمیت دارند. با این حال، واقعیت‌های موجود در دهه‌های اخیر نشان می‌دهد که کتابخانه‌های استان با مجموعه‌ای از چالش‌ها و محدودیت‌ها مواجه هستند: کمبود منابع و کتاب‌های به‌روز، تجهیزات فرسوده، محدودیت فضای فیزیکی، و نیاز به بازطراحی خدمات و فعالیت‌ها به‌گونه‌ای که بتواند نسل جوان را جذب کند.
در سالهای اخیر، اداره کل کتابخانه‌های عمومی مازندران با درک این ضرورت، تلاش کرده است کتابخانه‌ها را از محیط‌هایی صرفاً محلی برای مطالعه به مراکزی پویا و خلاق تبدیل کند که با زندگی روزمره مردم و نیازهای آموزشی و فرهنگی آنها ارتباط مستقیم دارد. این تغییر نگرش، مستلزم برنامه‌ریزی دقیق، تعامل با نهادهای مختلف، سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها و ورود فناوری‌های نوین بوده است. از نوسازی تجهیزات کتابخانه‌ای و بهسازی فضاها گرفته تا دیجیتالی‌سازی منابع، افزایش دسترسی به کتاب و ارائه خدمات آنلاین، مجموعه‌ای از اقدامات در حال اجراست تا کتابخانه‌ها به محیط‌هایی جذاب، مدرن و پاسخگو به نیازهای جامعه تبدیل شوند.
یکی دیگر از محورهای مهم توسعه، گسترش فعالیت‌های فرهنگی و آموزشی برای جذب مخاطبان به ویژه نسل نوجوان و جوان است. کتابخانه‌های مازندران با برگزاری نمایشگاه‌های کتاب، نشست‌های نویسندگان، کارگاه‌های مهارتهای زندگی، پویش‌های کتابخوانی، باشگاه‌های کتابخوانی و حتی برنامه‌های کتابخانه سیار در روستاها و مناطق محروم، تلاش کرده‌اند دسترسی مردم به منابع فرهنگی و آموزشی را افزایش دهند و علاقه به مطالعه را در تمامی گروه‌های سنی تقویت کنند. این فعالیت‌ها نه تنها به جذب مخاطب کمک کرده‌اند، بلکه ارتباط مستقیم بین نویسندگان، ناشران و جامعه محلی را نیز تقویت کرده و به ترویج کتاب و مطالعه در سطح استان سرعت بخشیده‌اند.
در کنار این اقدامات فرهنگی، کتابخانه‌های مازندران توجه ویژه‌ای به دیجیتالی‌سازی و خدمات آنلاین داشته‌اند. راه‌اندازی سامانه‌های ثبت و پیگیری امانت کتاب، معرفی منابع دیجیتال و کتاب‌های الکترونیکی، فعال‌سازی کانال‌های اطلاع‌رسانی و آموزش کاربران در استفاده از پایگاه‌های داده آنلاین، همگی باعث شده‌اند تا دسترسی به منابع کتابخانه‌ای برای طیف گسترده‌ای از کاربران، از کودکان تا سالمندان، آسان‌تر و سریع‌تر شود. این اقدامات به ویژه در شرایطی که سبک زندگی مردم تغییر کرده و زمان و امکان حضور فیزیکی در کتابخانه‌ها محدود شده است، اهمیت ویژه‌ای پیدا کرده است.
نقش کتابداران در این مسیر غیرقابل انکار است. کتابدارانی که با اشتیاق و خلاقیت خود، کتابخانه را به فضایی الهام‌بخش برای یادگیری و تعامل اجتماعی تبدیل کرده‌اند، نسل جدید را به مطالعه و پژوهش ترغیب کرده و با طراحی طرح‌های نوآورانه، کارگاه‌های آموزشی و فعالیت‌های فرهنگی، جامعه محلی را به مشارکت فعال در برنامه‌های فرهنگی و آموزشی تشویق می‌کنند. کتابداران، با ترکیب تجربه، دانش و توانمندی دیجیتال، توانسته‌اند محدودیت‌های منابع و فضای فیزیکی را تا حد زیادی جبران کنند و خدمات کتابخانه‌ای را متنوع‌تر، جذاب‌تر و پاسخگو به نیازهای کاربران کنند.
«فلاح»، مدیرکل کتابخانه‌های عمومی مازندران و «مهدیه اسدی عرب محله»، مسئول کتابخانه مرحوم حاج عیسی رضایی ساری در گفت‌وگو با خبرنگار تسنیم گزارشی جامع از وضعیت کنونی کتابخانه‌ها، اقدامات توسعه‌ای و نوآورانه، چالش‌های موجود و فرصت‌های پیش‌رو را برای مخاطبان تسنیم ترسیم کردند. در این گفت‌وگو تاکید شد که کتابخانه‌های مازندران در مسیر تبدیل شدن به مراکز فرهنگی پویا و اثرگذار قرار دارند و چگونه می‌توانند نقش راهبردی در توسعه فرهنگی و آموزشی استان ایفا کنند.
تسنیم: با توجه به شرایط کنونی، چه تغییرات یا پیشرفت‌هایی در وضعیت کتابخانه‌های مازندران در سالهای اخیر مشاهده شده است؟
فلاح: تغییراتی که در سالهای اخیر مشاهده شده است را می توان در سه حوزه نوسازی اندک تجهیزات کتابخانه ای، تقویت کم منابع کتابخانه ای و بهسازی و تعمیرات فضای کتابخانه ای مشاهده کرد.
تسنیم: آیا برنامه‌ای برای توسعه یا بهبود زیرساخت‌های کتابخانه‌ها در استان وجود دارد؟
فلاح: توسعه و بهبود زیرساخت های کتابخانه ها نیازمند تعاملات و ارتباطات گسترده با دستگاه های مرتبط و ذی نفع و همچنین مسئولان ارشد استانی می باشد و از همین رو در این مدت یکماه بنده اقدامات زیر را انجام داده ام:
دیدار با نمایندگان محترم مجلس شورای ملی اسلامی و رایزنی در خصوص تأمین اعتبارات مورد نیاز برای پروژه های احداثی: بصورت موردی در دیدار با آقای کشوری نماینده محترم مردم سوادکوه، سوادکوه شمالی، قائمشهر و سیمرغ مبلغ 500 میلیون تومان از محل اعتبارات نمایندگان برای پروژه احداثی کتابخانه چایباغ سوادکوه شمالی لحاظ شد. دیدار با جناب آقای کریم‌پور ملکشاه، رئیس سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان در دفتر ایشان و گفتگو در خصوص چگونگی تأمین اعتبارات موردنیاز برای اجرای پروژه‌های نیمه‌تمام کتابخانه‌ای استان.
تسنیم: کتابخانه‌های مازندران چه طرح‌های فرهنگی یا آموزشی برای جذب بیشتر مخاطبان به ویژه نسل جوان دارند؟
فلاح: راه اندازی و گسترش ناوگان کتابخانه سیّار در سطح استان، راه اندازی برنامه های آموزشی و کارگاه های مهارتهای زندگی در سطح کتابخانه ها بویژه کتابخانه های روستایی، فعال سازی مجدد طرح پیک کتاب
تسنیم: آیا برنامه‌ای برای برگزاری رویدادهای فرهنگی مانند نمایشگاه‌های کتاب یا نشست‌های نویسندگان در سطح استان وجود دارد؟
فلاح: نشست ها و رویدادهای فرهنگی مختلفی در سطح کتابخانه ها در حال انجام می باشد از جمله رونمایی کتاب، نقد و بررسی کتاب، برگزاری نمایشگاه کتاب و ... که مهمترین آنها به شرح ذیل می باشد:
در حال حاضر با همکاری اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی در برپایی نمایشگاه کتاب که بمناسبت هفته کتاب و کتابخوانی در حال راه اندازی می باشد مشارکت و همکاری ویژه داریم.
همچنین اجرای طرح فرازه در سطح شهرستان ها از مهمترین رویدادهای این اداره کل می باشد. در این طرح بصورت فصلی یا هر دو ماه یکبار نویسندگان بزرگ و مطرح کشور دعوت می شوند تا با هدف ترویج فرهنگ کتابخوانی، معرفی تازه‌های نشر و آشنایی با نویسندگان برتر کشور بویژه در حوزه کودک و نوجوان بتوانیم مخاطبین بیشتری را جذب کتابخانه ها نمائیم. این طرح مورد استقبال گسترده اعضا به ویژه نوجوانان عزیز و مشتاقان کتابخوانی قرار گرفت. آخرین مورد آن حضور مصطفی رحماندوست نویسنده و شاعر نام‌آشنای کودک و نوجوان در تاریخ 23 مهر 1404 در کتابخانه عمومی شهیدان نجاریان بابل بود.
تسنیم: چه اقداماتی برای گسترش خدمات آنلاین کتابخانه‌ها انجام شده و آیا این خدمات توانسته‌اند به میزان قابل توجهی به دسترسی بهتر کمک کنند؟ آیا طرحی برای دیجیتالی‌سازی بیشتر منابع کتابخانه‌ها و ارتقاء پایگاه‌های داده در دست اجراست؟ آیا کتابخانه‌های مازندران همکاریهایی با سایر نهادها و سازمان‌ها برای ترویج کتابخوانی و ارتقاء فرهنگ مطالعه دارند؟
فلاح: در راستای استفاده از ظرفیت سایر نهادها و سازمان ها تفاهم نامه هایی منعقد شده است از جمله اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی، حوزه هنری، بنیاد مهدویت، دانشگاه کشاورزی، فنی و حرفه ای و ورزش و جوانان استان در حال حاضر هم در حال انعقاد تفاهم نامه با سازمان حج و زیارت، کانون مهندسین و خانه کارگری استان می باشیم.
تسنیم: چه چالش‌هایی در حال حاضر پیش روی کتابخانه‌های استان قرار دارد و برای حل آنها چه تدابیری اندیشیده شده است؟
فلاح: مهمترین چالش ها عبارتند از:کمبود نیروی انسانی بویژه با توجه به نزدیک شدن به موعد بازنشستگی بسیاری از همکاران استان بازطراحی اکثر کتابخانه های استان براساس خدمات جدید کارکردی به روزشدن تجهیزات کتابخانه های استان است.
تسنیم: چه برنامه‌هایی برای تشویق مردم به استفاده بیشتر از خدمات کتابخانه‌ها و ایجاد علاقه به مطالعه در جامعه در نظر گرفته شده است؟
فلاح: با توجه به هزینه های بالای اقتصادی خانواده ها، با ایجاد دوره ها و کارگاه های آموزشی رایگان از قبیل فن بیان، مهارتهای زندگی، کسب درآمدهای پایدار، روانشناسی و ... می توان مردم را برای استفاده از خدمات کتابخانه ترغیب کرد.
در ادامه به سراغ مهدیه اسدی عرب محله مسئول کتابخانه مرحوم حاج عیسی رضایی شهرستان ساری، در روستای عرب محله رفتیم که گفتگو ما را به شرح ذیل می خوانید.
تسنیم: مسیر حرفه‌ای شما به عنوان کتابدار چطور آغاز شد؟
مسیر حرفه‌ای من از زمانی آغاز شد که به عنوان داوطلب در کتابخانه مرحوم حاج عیسی رضایی فعالیت می‌کردم. آن‌جا بود که فهمیدم کتابخانه فقط مجموعه‌ای از کتاب‌ها نیست، بلکه فضایی برای رشد، یادگیری و خدمت به جامعه است. همان تجربه کوتاه باعث شد به محیط کتابخانه علاقمند شوم و پس از آن به شکل رسمی به‌عنوان کتابدار همین کتابخانه مشغول شوم. اشتیاقم به کار فرهنگی و ارتباط با مردم، من را در این مسیر نگه داشت و امروز خوشحالم که بخشی از جریان ترویج فرهنگ مطالعه در جامعه هستم.
تسنیم: چه انگیزه‌ای شما را به این شغل جذب کرد و چگونه به این جایگاه رسیدید؟
از همان سالهای نوجوانی کتابخانه برای من تنها یک فضای مطالعه نبود؛ جایی بود که احساس آرامش، یادگیری و ارتباط انسانی را تجربه می‌کردم. زمانی که برای اولین‌بار به‌عنوان داوطلب در کتابخانه مرحوم حاج عیسی رضایی فعالیت کردم، متوجه شدم خدمت در کتابخانه فقط کار با کتاب‌ها نیست، بلکه فرصتی است برای کمک به رشد فکری و فرهنگی مردم. همین حس ارزشمند و تأثیرگذاری اجتماعی، انگیزه اصلی ورود من به حرفه کتابداری شد.
برای رسیدن به جایگاه امروز، در راستای رشته کتابداری آموزش دیدم چون رشته اصلی من کتابداری نبوده کامپیوتر(نرم افزار) بوده، و در این راه با تلاش و پشتکار تونستم در این رشته آموزش ببینم، در دوره‌های تخصصی شرکت کردم و با پشتکار تجربه‌های مختلفی از بخش کودک تا برنامه‌ریزی فرهنگی کسب کردم. تلاش کردم خدمات کتابخانه را نوآورانه‌تر، دسترس‌پذیرتر و متناسب با نیازهای جامعه محلی کنم. همراهی مردم روستاهای مجاور، حمایت مدیران و علاقه شخصی‌ام به یادگیری باعث شد بتوانم در این مسیر رشد کنم و اکنون با افتخار در کتابخانه مرحوم حاج عیسی رضایی خدمت کنم.
تسنیم: چه موانع یا چالش‌هایی را در مسیر کار حرفه‌ای خود تجربه کرده‌اید و چگونه بر آنها غلبه کردید؟
یکی از چالش‌های اصلی در کتابخانه، کمبود منابع و محدودیت فضا بود. با برنامه‌ریزی منظم و جلب مشارکت خیرین و اعضای فعال، توانستیم بخش قابل توجهی از منابع را خریداری کنیم.چالش دیگر، کمبود اعضا کتابخانه بوده که به روستاهای مجاور رفتم و عضو جدیدی جذب کتابخانه شدند و در کلاس های مختلف کتابخانه شرکت کردند و از کمبود عضو غلبه کردیم.همچنین هم‌زمان با پیشرفت فناوری، نیاز به تغییر رویکرد خدمات بسیار جدی شد. با گذراندن دوره‌های آموزشی و خودآموزی مستمر، توانستم این انتقال را مدیریت کنم.
تسنیم: آیا ابتکارات یا پروژه‌های خاصی در کتابخانه‌تان راه‌اندازی کرده‌اید که تاثیرات مثبتی در جذب مخاطب یا ارتقای سطح خدمات کتابخانه داشته باشد؟
در کتابخانه مرحوم حاج عیسی رضایی چند طرح را طراحی و اجرا کردم، از جمله: باشگاه کتابخوانی برای همه سنین که به‌ویژه در میان مادران که طرح آفتاب گردون و نوجوانان بسیار محبوب شد.طرح «کتابخانه در خانه» که به اعضای مسن یا پرمشغله این امکان را می‌دهد کتاب‌ها را در منزل تحویل بگیرند.که همان طرح کتابرانه می باشد که در مدارس هم این طرح اجرا می شود.
«سه شنبه های فرهنگی» شامل نشست‌های معرفی کتاب، کاردستی و اجرای کارگاه های آموزشی در کتابخانه اهم از: کلاس های ریاضی و فارسی، کلاس طراحی و نقاشی، کلاس خیاطی،کلاس فن بیان و اجرا،کلاس زبان انگلیسی.اجرای طعم طبیعت با کتاب که با هدف ترویج فرهنگ مطالعه در دل طبیعت سرسبز مازندران اجرا شد که همه ساله این طرح در تابستان اجرا می شود.
تسنیم: برای بهبود دسترسی و استفاده از منابع کتابخانه‌ای، چه تدابیری اتخاذ کرده‌اید؟
سامان‌دهی و رده‌بندی دقیق منابع، راه‌اندازی سامانه ثبت و پیگیری امانت‌ها، فعال‌سازی خدمات رزرو کتاب در سامانه، افزایش ساعت ارائه خدمات در روزهای شلوغ
تسنیم: چگونه با فناوری‌های جدید و دیجیتال در کتابخانه‌ها همراه شدید؟ آیا استفاده از تکنولوژی‌هایی مثل پایگاه‌های داده آنلاین، کتاب‌های الکترونیکی یا اپلیکیشن‌های موبایل را در کتابخانه‌های خود معرفی کرده‌اید؟
با توجه به اهمیت دسترسی دیجیتال، چند اقدام انجام دادم: معرفی کتاب‌های الکترونیکی و صوتی در کنار منابع چاپی. استفاده از پایگاه‌های داده رایگان و منابع دسترسی آزاد، فعال‌سازی کانال کتابخانه برای معرفی تازه‌های کتاب و برنامه‌ها. برگزاری کارگاه‌های کوتاه‌مدت «آشنایی با جستجو در اینترنت» برای نوجوانان
تسنیم: به نظر شما برای ارتقای سطح سواد اطلاعاتی در جامعه، کتابخانه‌ها چه نقشی می‌توانند ایفا کنند و چگونه می‌توانند به افراد کمک کنند که مهارتهای جستجو و استفاده از منابع اطلاعاتی را بهتر بیاموزند؟
به باور من، کتابخانه باید اولین محل برای آموختن شیوه درست جستجو، ارزیابی و استفاده از اطلاعات باشد. به همین دلیل:کارگاه «چطور اطلاعات درست را از نادرست تشخیص دهیم؟» برگزار کردم.برای دانش‌آموزان جلسه آموزشی «جستجوی هوشمند در اینترنت» طراحی شد.منابع آموزشی ساده و کاربردی درباره سواد اطلاعاتی تهیه و در اختیار کاربران گذاشته شد.
تسنیم: چه برنامه‌ها یا فعالیت‌هایی برای ترویج فرهنگ کتابخوانی در جامعه خود راه‌اندازی کرده‌اید؟
برگزاری نشست‌های معرفی کتاب، اجرای پویش «هر ماه یک کتاب» که اعضا کتاب هایی که به امانت می برند بهترین کتاب هارو برای پویش انتخاب می‌کنند.همکاری با مدارس برای بازدیدهای گروهی دانش‌آموزان در کتابخانه یا در مدارس فعالیت های فرهنگی اهم از مسابقات نقاشی، نشست های کتابخوان مدرسه ای،جمع خوانی کتاب و... اجرای طرح «یک روز کتابدار شو» برای آشنایی کودکان که برای بازید از کتابخانه صورت می گیرد. مسابقات کتابخوانی مناسبتی در مناسبت‌های ملی و فرهنگی.
تسنیم: در خصوص ارتباط با دیگر کتابخانه‌ها یا سازمان‌های فرهنگی، آیا طرح‌ها یا همکاریهایی داشته‌اید که موفقیت‌آمیز بوده باشند؟
همکاری با کتابخانه‌های شهرستان برای تبادل منابع و شاداب سازی کتابخانه. همکاری با مدارس و مراکز فرهنگی محلی برای اجرای برنامه‌های مشترک. این تعاملات باعث افزایش کیفیت خدمات و شناخته‌شدن بیشتر کتابخانه شد.
تسنیم: آیا تجربه‌ای در خصوص ترویج مطالعه در بین گروه‌های خاص جامعه (مانند کودکان، نوجوانان، سالمندان یا افراد با نیازهای خاص) داشته‌اید؟
خیر. هرچند من هم مسئول کتابخانه هستم و هم کتابدار تک نیرو، اما همیشه دوست داشتم که منابع آموزشی تخصصی در اختیار نیروها قرار بدهم. کارگاه‌های کوتاه‌مدت برای شاداب سازی داخلی کتابخانه برگزار کنم.همکاران را به حضور در دوره‌های آنلاین کتابداری تشویق کنم.مهارتهای ارتباطی و کار با نرم‌افزارها را به‌صورت عملی آموزش بدهم.
تسنیم: به نظر شما مهمترین ویژگی‌هایی که یک کتابدار باید داشته باشد تا بتواند در سطح کشوری به عنوان نمونه شناخته شود، چیست؟
علاقه واقعی به کتاب و مردم. مهارت ارتباطی و صبوری تسلط نسبی بر فناوری‌های جدید، تعهد به یادگیری و توسعه فردی، خلاقیت در اجرای برنامه‌های فرهنگی، روحیه مشارکت و مسئولیت‌پذیری است.
تسنیم: چه توصیه‌ای به سایر کتابداران یا کسانی که می‌خواهند وارد این حرفه شوند دارید؟
کتابداری فقط امانت‌دادن کتاب نیست؛ یک رسالت فرهنگی است. اگر با عشق واردش شوید، هر روز فرصت اثرگذاری بر زندگی دیگران را خواهید داشت. یادگیری را متوقف نکنید، با کاربران صمیمی باشید و همیشه تلاش کنید کتابخانه را به فضایی الهام‌بخش تبدیل کنید.
انتهای پیام/