به گزارش خبرگزاری آنا؛ افزایش ناگهانی قیمت رم و حافظه‌های SSD در ماه‌های اخیر، به یکی از داغ‌ترین موضوعات دنیای سخت‌افزار تبدیل شده است. پس از دوره‌ای نسبتاً آرام در بازار قطعات رایانه، اکنون خبر‌های متعددی از کمبود عرضه، رشد دو‌رقمی قیمت‌ها و تغییر سیاست تولیدکنندگان بزرگ به گوش می‌رسد. آنچه در ابتدا به‌صورت نوسان جزئی در بازار تایوان دیده می‌شد، حالا به بحرانی جهانی بدل شده که اثر آن تا قفسه‌های فروشگاه‌های ایرانی هم رسیده است. گزارش‌های جدید از منابع معتبر نشان می‌دهد این موج تورمی، ریشه در رونق انفجاری پروژه‌های هوش مصنوعی و تمرکز کارخانه‌ها بر نسل‌های جدید حافظه دارد.
بر اساس داده‌های جدید، قیمت قرارداد‌های DRAM در سه‌ماهه سوم سال ۲۰۲۵ نسبت به مدت مشابه سال گذشته بیش از ۱۷۰ درصد رشد داشته است. در ایران نیز، این موج افزایشی در مدت کوتاهی باعث جهش ۷۵ درصدی قیمت رم‌های DDR۴ و DDR۵ در کمتر از یک هفته شده است؛ پدیده‌ای کم‌سابقه که فروشندگان، واردکنندگان و کاربران را هم‌زمان غافلگیر کرده است.
جهش جهانی قیمت رم، از مراکز داده تا بازار خانگی
منابع صنعتی اعلام کرده‌اند که در ماه گذشته، قیمت رم‌های DDR۵ بین ۱۰ تا ۱۵ درصد افزایش یافته، در حالی‌که رم‌های DDR۴ به‌دلیل کاهش تولید و تمرکز کارخانه‌ها بر نسل جدیدتر، رشد بیشتری را تجربه کرده‌اند. برخی مدل‌های DDR۴ حتی از DDR۵ نیز گران‌تر شده‌اند؛ زیرا بسیاری از خطوط تولید در شرکت‌های بزرگی مانند سامسونگ، مایکرون و SK hynix به ساخت حافظه‌های با پهنای باند بالا و ماژول‌های سازمانی اختصاص یافته است.
نتیجه این تغییر، کاهش شدید موجودی بازار جهانی و سقوط میانگین ذخایر انبار به حدود هشت هفته است؛ در حالی‌که این رقم در اوایل ۲۰۲۳ حدود ۳۱ هفته بود. بر اساس گزارش رویترز، قیمت لحظه‌ای DRAM نسبت به سال قبل تقریباً سه برابر شده و هنوز روند افزایشی آن ادامه دارد.
جف کیم، رئیس تحقیقات شرکت KB Securities، در گفت‌و‌گو با رویترز تأکید کرده است: «اگر این روند ادامه یابد، در سال آینده حاشیه سود رم‌های معمولی حتی از حافظه‌های پیشرفته HBM نیز فراتر خواهد رفت.» او افزود که سامسونگ در سه‌ماهه اخیر حدود ۴۰ درصد سود عملیاتی از DRAMهای استاندارد و ۶۰ درصد از HBM کسب کرده است.
هوش مصنوعی، متهم شماره یک افزایش قیمت حافظه
موج سرمایه‌گذاری در حوزه هوش مصنوعی، عامل اصلی این جهش جهانی است. مدل‌های زبانی بزرگ و سیستم‌های یادگیری عمیق به حجم عظیمی از داده و حافظه نیاز دارند، به‌ویژه در مراکز داده و زیرساخت‌های ابری که برای پردازش مدل‌های چندمیلیاردپارامتری از صد‌ها ماژول DRAM استفاده می‌شود.
کارشناسان می‌گویند تقاضای ناشی از پروژه‌های هوش مصنوعی مولد عملاً ظرفیت تولید جهانی حافظه را بلعیده است. تولیدکنندگان برای پاسخ‌گویی به این بازار پرسود، ترجیح داده‌اند محصولات خود را به مشتریان سازمانی و شرکت‌های ابری بفروشند؛ جایی که حاشیه سود بسیار بالاتر است. در نتیجه، سهم بازار مصرفی به‌طور محسوس کاهش یافته و ماژول‌های رم معمولی با کمبود عرضه مواجه شده‌اند.
گزارش‌های صنعتی همچنین نشان می‌دهد سفارش‌های فوری از سوی شرکت‌هایی مانند انویدیا، آمازون، مایکروسافت و گوگل باعث شده ظرفیت تأمین‌کنندگان حافظه به‌طور کامل اشغال شود و هیچ فضای خالی برای بازار عمومی باقی نماند.
کمبود عرضه و کاهش ذخایر
بازار DRAM تا همین ۲ سال پیش، در وضعیت کاملاً متفاوتی قرار داشت. در سال ۲۰۲۳، تولیدکنندگان به‌دلیل کاهش تقاضا پس از دوران همه‌گیری کرونا با مازاد عرضه روبه‌رو بودند و برای حفظ گردش مالی، ناچار شدند قیمت‌ها را پایین نگه دارند. اما با شروع رونق هوش مصنوعی در نیمه دوم ۲۰۲۴، ورق برگشت.
اکنون همان کارخانه‌هایی که در سال گذشته با زیان انباشته روبه‌رو بودند، در سال ۲۰۲۵ با سود‌های چندمیلیارددلاری مواجه‌اند. با این حال، افزایش تولید رم فرآیندی پیچیده و زمان‌بر است و حتی اگر شرکت‌ها تصمیم به توسعه ظرفیت بگیرند، راه‌اندازی خطوط تولید جدید حداقل ۱۲ تا ۱۸ ماه زمان می‌برد. در نتیجه، افزایش قیمت در کوتاه‌مدت اجتناب‌ناپذیر است.
قیمت‌ها دو برابر و خرید‌ها هیجانی
رسانه‌های فناوری غربی از وضعیت فعلی با عنوان آخرالزمان رم یاد می‌کنند و طی یک سال گذشته، قیمت کیت‌های DDR۵ تقریباً ۲ برابر شده و روند رشد آن حتی از قیمت طلا نیز فراتر رفته است. این جهش تنها محدود به رم نیست؛ حافظه‌های SSD و فلش NAND نیز در تمام رده‌های قیمتی افزایش قابل‌توجهی یافته‌اند.
تأثیر روانی این افزایش قیمت باعث شده بازار جهانی وارد فاز خرید‌های هیجانی شود. کاربران، خرده‌فروشان و حتی شرکت‌های مونتاژکننده رایانه برای پیشگیری از کمبود احتمالی، اقدام به خرید گسترده کرده‌اند. نتیجه آنکه قیمت‌ها در بسیاری از بازار‌ها از مسیر واقعی تقاضا فاصله گرفته و نوسانات شدید روزانه مشاهده می‌شود.
وضعیت بازار ایران
اثرات این شوک جهانی در ایران نیز به‌سرعت آشکار شده است. طبق بررسی خبرنگار آناتک، قیمت برخی کیت‌های رم DDR۴ و DDR۵ تنها در فاصله یک هفته، از حدود ۱۶ میلیون تومان به ۲۹ میلیون تومان رسیده است. رم ۸ گیگابایتی DDR۵ اکنون حدود ۸ میلیون و ۵۰۰ تومان قیمت دارد و کیت‌های ۳۲ گیگابایتی بین بسته به فرکانس بین ۲۳ تا ۲۸ میلیون تومان معامله می‌شوند. مدل‌های ۶۴ گیگابایتی پرسرعت نیز تا مرز ۶۰ میلیون تومان رسیده‌اند و نسخه‌های حرفه‌ای‌تر بیش از ۷۰ میلیون تومان قیمت‌گذاری می‌شوند.
این جهش ناگهانی در شرایطی رخ داده که بازار داخلی هم‌زمان با افزایش نرخ ارز، با محدودیت واردات و هزینه‌های حمل‌ونقل بالا نیز مواجه است. افزایش نرخ دلار تا مرز ۱۱۸ هزار تومان در آبان‌ماه، به‌طور مستقیم بر قیمت تمام‌شده کالا‌های وارداتی اثر گذاشته است. در کنار آن، هزینه‌های گمرکی، بیمه، کارمزد و حاشیه سود توزیع‌کنندگان نیز رشد مضاعفی داشته‌اند.
واردکنندگان گزارش می‌دهند که بسیاری از مدل‌های پرتقاضا در فروشگاه‌های آنلاین نایاب شده‌اند و تأمین مجدد به‌دلیل کندی روند واردات ممکن است چند هفته یا حتی ماه‌ها طول بکشد.
ایسوس نگران فروپاشی تعادل قیمت‌ها است
مدیرعامل مشترک شرکت ایسوس هشدار داده است که افزایش شدید قیمت حافظه‌های DRAM ممکن است ساختار فعلی قیمت‌گذاری در صنعت رایانه را بشکند. او تأکید کرده است که این وضعیت می‌تواند مستقیماً بر بازار لپ‌تاپ، مینی‌پی‌سی و کنسول‌های دستی تأثیر بگذارد.
بر اساس گزارش Wccftech، شرکت‌هایی مانند Corsair و Adata نیز از توقف سفارش‌های جدید پس از جهش قیمت‌ها خبر داده‌اند. ایسوس اعلام کرده در حال بازنگری ترکیب محصولات و سیاست‌های قیمت‌گذاری خود است، زیرا افزایش هزینه حافظه و SSD فشار مستقیمی بر زنجیره تأمین آنها وارد کرده است.
این هشدار‌ها در حالی مطرح می‌شود که بسیاری از کاربران به‌دلیل پایان قریب‌الوقوع پشتیبانی ویندوز ۱۰، قصد ارتقای سیستم خود به پلتفرم‌های جدید مانند AMD AM۵ را دارند؛ عاملی که تقاضا برای رم و مادربورد را در بازار جهانی افزایش می‌دهد.
گذر دشوار از DDR۴ به DDR۵
یکی از عوامل پنهان بحران کنونی، مرحله گذر از DDR۴ به DDR۵ است. بسیاری از کاربران هنوز از مادربورد‌های DDR۴ استفاده می‌کنند و تمایلی به ارتقای پرهزینه به DDR۵ ندارند. در مقابل، تولیدکنندگان نیز به‌تدریج تولید DDR۴ را کاهش داده‌اند تا منابع خود را صرف نسل جدیدتر کنند.
این وضعیت تعادلی شکننده ایجاد کرده است. DDR۴ به‌دلیل کاهش تولید کمیاب‌تر و در نتیجه گران‌تر شده، و DDR۵ نیز به‌دلیل پیچیدگی فنی و هزینه بالای تولید هنوز به‌صورت گسترده در دسترس نیست؛ بنابراین هر دو نسل حافظه، هم‌زمان در مسیر افزایش قیمت قرار گرفته‌اند.
باید گفت از منظر فنی، DDR۵ به‌دلیل طراحی پیچیده‌تر، بازده پایین‌تر در تولید و نیاز به کنترلر‌های خاص، هزینه تمام‌شده بیشتری دارد. با این حال، کارشناسان معتقدند افزایش تقاضا برای DDR۵ در نهایت می‌تواند موجب کاهش تدریجی قیمت آن در ۲ تا ۳ سال آینده شود؛ البته در صورتی که ظرفیت تولید جهانی افزایش یابد.
تأثیر بر بازار لپ‌تاپ، گیمینگ و سیستم‌های آماده
افزایش قیمت حافظه تنها محدود به قطعات جداگانه نیست؛ بلکه اثر آن بر محصولات نهایی نیز مشهود است. شرکت‌های تولیدکننده لپ‌تاپ و مینی‌پی‌سی اعلام کرده‌اند که افزایش هزینه رم و SSD موجب شده قیمت نهایی دستگاه‌های آنها بالا برود. برخی مدل‌های لپ‌تاپ گیمینگ در بازار‌های آسیایی تا ۲۰ درصد گران‌تر از ۲ ماه قبل فروخته می‌شوند.
البته در بازار کنسول‌های دستی و رایانه‌های مخصوص بازی نیز همین روند مشاهده می‌شود. از آن‌جا که این دستگاه‌ها معمولاً از حافظه‌های پرسرعت استفاده می‌کنند، افزایش هزینه DRAM تأثیر مستقیمی بر قیمت خرده‌فروشی آنها گذاشته است.
بازار مصرف‌کننده در حالت انتظار
بسیاری از خریداران در بازار مصرفی فعلاً با تردید به خرید نگاه می‌کنند. از یک سو، ترس از افزایش بیشتر قیمت‌ها باعث شده برخی کاربران به خرید شتاب‌زده روی بیاورند؛ از سوی دیگر، کارشناسان هشدار می‌دهند که خرید در این شرایط پرریسک است.
فعالان بازار معتقدند اگر نیاز کاربر فوری نیست، بهتر است خرید رم یا SSD به تعویق بیفتد تا زمانی که نشانه‌هایی از ثبات قیمتی ظاهر شود. واردکنندگان نیز توصیه می‌کنند در قرارداد‌های بلندمدت تأمین، حتماً بند‌های مرتبط با نوسان قیمت و تأخیر در تحویل را لحاظ کنند، چرا که خطر نایابی کالا در ماه‌های آتی همچنان بالاست.
تورم سخت‌افزاری در راه است؟
برخی تحلیلگران با اشاره به روند فعلی، از اصطلاح تورم سخت‌افزاری استفاده می‌کنند؛ پدیده‌ای که در آن افزایش هزینه تولید نیمه‌هادی‌ها و قطعات پایه، به‌صورت دومینووار بر سایر اجزای سیستم اثر می‌گذارد. با رشد قیمت رم و SSD، انتظار می‌رود قیمت کارت‌های گرافیک و پردازنده نیز در ماه‌های آینده تحت فشار قرار گیرد.
هرچند پروژه‌های هوش مصنوعی بزرگ و توسعه مدل‌های زبانی چندتریلیونی به احتمال قوی تا سال ۲۰۲۷ ادامه خواهند داشت؛ به همین دلیل بعید است بازار حافظه در کوتاه‌مدت شاهد افت محسوسی باشد.
امید به تعادل در سال‌های بعد
اگرچه در کوتاه‌مدت چشم‌انداز روشنی برای کاهش قیمت‌ها دیده نمی‌شود، اما کارشناسان امیدوارند با ورود کارخانه‌های جدید به مدار تولید، از جمله تأسیسات تازه سامسونگ در تگزاس و مایکرون در ژاپن، طی ۲ سال آینده تعادل نسبی در عرضه و تقاضا برقرار شود.
بازار جهانی تا آن زمان به احتمال زیاد با نوسانات شدید و رشد تدریجی قیمت مواجه خواهد بود. به بیان دیگر، این وضعیت قیمت رم هنوز ادامه دارد؛ اما پایان آن نیز دور از دسترس نیست.
افزایش شدید قیمت رم، اس‌اس‌دی و حتی هارددیسک‌ها نتیجه هم‌زمانی دو عامل است: تقاضای بی‌سابقه در حوزه هوش مصنوعی و کاهش عرضه از سوی تولیدکنندگان. این روند اکنون بازار مصرف‌کننده را تحت فشار قرار داده و به رشد قیمت‌ها در ایران و جهان انجامیده است. اگرچه احتمال افت مقطعی در برخی بازه‌ها وجود دارد، اما کارشناسان معتقدند دوران ثبات بلندمدت قیمت حافظه، حداقل تا دو سال آینده بازنخواهد گشت.
انتهای پیام/