به گزارش خبرنگار ایرنا، شهر رشت مرکز استان گیلان ۲۷ و ۲۸ آبان‌ماه میزبان نخستین اجلاس استانداران استان‌های ساحلی کشورهای حاشیه دریای خزر است؛ نشستی که هدف آن تقویت همکاری‌های منطقه‌ای، افزایش تعاملات اقتصادی و هماهنگی در زمینه توسعه پایدار و حفاظت محیط‌زیست در بزرگترین پهنه آبی بسته جهان است؛ همکاری‌های اقتصادی میان ایران و کشورهای حاشیه خزر شامل روسیه، جمهوری آذربایجان، قزاقستان و ترکمنستان در سال های اخیر بویژه با افزایش سفرهای مقامات کشوری و استانی وارد مرحله‌ای تازه‌ شده است و تقویت تعاملات بانکی، ایجاد مسیرهای حمل‌ونقل دریایی منظم و تسهیل تجارت در دستور کار قرار گرفته است.

تمایل کشورها به کاهش وابستگی به دلار نیز موجب شده همکاری‌های بانکی منطقه‌ای میان ایران و شرکای خزر اهمیت بیشتری پیدا کند و مذاکراتی برای ایجاد شعب بانک‌های مشترک و استفاده از ارزهای ملی در مبادلات دوجانبه مانند ایجاد «میر بیزینس بانک» در منطقه آزاد انزلی آغاز شود.

ایجاد این بانک در منطقه آزاد انزلی به عنوان یکی از مراکز اصلی تجارت دریایی ایران با اوراسیا در سفر اخیر استاندار گیلان به روسیه مورد توجه قرار گرفت؛ بر اساس تفاهم‌نامه‌های امضا شده میان ایران و روسیه، زمینه برای حضور این بانک روسی در این منطقه فراهم شده تا مسیر نقل و انتقال پول میان فعالان اقتصادی ۲ کشور تسهیل شود.

توسعه همکاری‌های بانکی ایران و روسیه با محوریت منطقه آزاد انزلی

هادی حق‌شناس استاندار گیلان شهریور ماه امسال در سفری که به منظور شرکت در همایش «آینده شهرهای بریکس» به مسکو داشت در دیدار با مدیرعامل «میر بیزینس بانک» روسیه و معاون بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران بر ضرورت گسترش همکاری‌های مالی و بانکی میان ایران و روسیه با محوریت منطقه آزاد انزلی تاکید کرد.

حق‌شناس موضوع افتتاح شعبه «میر بیزینس بانک» در این منطقه را بعنوان اقدامی راهبردی برای تقویت مناسبات اقتصادی و تجاری ۲ کشور مورد بررسی قرار داد.

استاندار گیلان به ظرفیت‌های ویژه منطقه آزاد انزلی در تجارت بین‌المللی و جایگاه آن در کریدور شمال ـ جنوب اشاره کرد و گفت: ایجاد شعبه «میر بیزینس بانک» در انزلی فرصتی ارزشمند برای پشتیبانی از بازرگانان و توسعه روابط پایدار میان ۲ کشور خواهد بود.

او در این سفر برای ارائه خدمات بانکی و بیمه‌ای ویژه تجار، بازرگانان و سرمایه‌گذاران ایرانی و نیز تسهیل خدمات مالی و بیمه‌ای به کشتی‌های ایرانی فعال در دریای خزر نیز مذاکره کرد؛ موضوعی که می‌تواند سهم موثری در توسعه تجارت دریایی و افزایش حضور فعالان اقتصادی کشور در بازار روسیه داشته باشد.

استان‌های مازندران و گلستان نیز با برخورداری از بنادر نوشهر، امیرآباد و ترکمن مکمل ظرفیت‌های گیلان در شبکه حمل‌ونقل دریایی خزر هستند و در کنار آن، طرح‌هایی برای ایجاد مراکز تبادل کالا و خدمات بانکی مشترک در این مناطق در حال بررسی است.

تقویت سهم ایران از حمل‌ونقل دریایی

در روزهای اخیر کاظم جلالی سفیر ایران در روسیه از توافق دو کشور برای تشکیل نخستین کنسرسیوم( کنسرسیوم مشارکت و اتحاد دو یا چند نفر یا چند شرکت یا چند سازمان یا ترکیبی از آنها که برای رسیدن به یک هدف، فعالیت های هماهنگ دارند یا منابعشان را با هم ادغام می کنند. )حمل و نقل دریایی خبر داد.

جلالی گفت: این توافق نتیجه نشست رؤسای سازمان بنادر و دریانوردی، مدیران ارشد دولتی و مدیران شرکت های بزرگ مرتبط بخش خصوصی دو کشور طی روزهای ۱۵ و ۱۶ آبان در ماخاچ قلعه است.

وی افزود: در این رویداد، ساختار و چارچوب این کنسرسیوم مورد توافق واقع و مقرر شد جزئیات و متن رسمی آن ظرف حداکثر یک ماه آینده مذاکره، تدوین و ابلاغ شود.

سفیر ایران در روسیه اظهار کرد: این کنسرسیوم مأموریت گسترش همه‌جانبه تجارت، ترانزیت و ترابری ترکیبی میان دو کشور را به عنوان هدفی راهبردی دنبال خواهد کرد.

سعید رسولی مدیرعامل سازمان بنادر و دریانوردی نیز که برای شرکت در نشست با طرف روسی و نهایی کردن توافق برای تشکیل نخستین کنسرسیوم دریایی به روسیه سفر کرده بود به خبرنگار ایرنا در مسکو گفت: مذاکرات با قزاقستان برای مشارکت و سرمایه‌گذاری مشترک در حمل و نقل دریایی به مرحله قرارداد رسیده است و رایزنی‌ها با جمهوری آذربایجان و ترکمنستان نیز ادامه دارد.

رسولی یادآور شد: سواحل گسترده از امتیازات و نعمت‌های الهی برای کشور ما است؛ پیش از این، منابع هیدروکربنی و نفت و گاز در کشور ما پررنگ بوده است اما واقعیت این است که منابع سرشار خدادادی زیادی داریم که یکی از آنها بنادر و سواحل کشورمان است که باید از آن استفاده حداکثری کنیم.

وی تاکید کرد:‌ در شمال کشور و حاشیه خزر، ظرفیت‌های خوبی برای تعامل با چهار کشور همسایه ساحلی این دریا داریم که برخی از این کشورها محصور در خشکی هستند.

مدیرعامل سازمان بنادر و دریانوردی با اشاره بنادر جنوبی کشور به دریاهای آزاد و اقیانوس‌ها، گفت: سیاست‌های کلی ابلاغ شده از سوی مقام معظم رهبری برای توسعه دریامحور در کانون توجه نظام و دولت جمهوری اسلامی ایران قرار دارد و امروز این سیاست‌ها در بخش‌های مختلف با جدیت در حال پیگیری است؛ اجرای این سیاست‌ها می‌تواند موجب تمدن‌سازی و عدم وابستگی اقتصاد کشورمان به نفت و پایداری آن شود.

رسولی تصریح کرد: در حوزه عملکرد جابجایی بار، با ظرفیت اسمی بنادر فاصله زیادی داریم؛ از این رو باید موانع را برطرف و روی نقاط اشتراکمان تمرکز بیشتری کنیم.

وی با اشاره به مذاکرات صورت گرفته با ترکمنستان در این راستا، گفت: با جمهوری آذربایجان نیز مذاکراتی انجام شده است.

ایجاد مسیرهای منظم کشتیرانی

در حوزه حمل‌ونقل، بنادر شمالی کشور با ایجاد مسیرهای منظم کشتیرانی به بنادر روسیه، قزاقستان و جمهوری آذربایجان، نقش مهمی در افزایش حجم مبادلات کالا ایفا می‌کنند؛ بندر کاسپین در منطقه آزاد انزلی در سال‌های اخیر توانسته به هاب اصلی انتقال کالا میان ایران و روسیه تبدیل شود.

تیرماه ۱۴۰۲ خط کشتیرانی کانتینری منظم بین بندر کاسپین و آکتائو قزاقستان راه‌اندازی شد و خط کشتیرانی حمل و نقل کانتینری منظم (لاینر) بین بنادر کاسپین و آکتائو در راستای توسعه صادرات و ترانزیت کانتینری از مسیر منطقه آزاد انزلی فعال شد و نخستین شناور این خط جدید حامل ۱۱۰ TEU کانتینر در بندرکاسپین پهلو گرفت.

این خط کشتیرانی پس از رایزنی و برنامه‌ریزی‌های انجام شده با سرمایه گذاری بخش خصوصی کشور قزاقستان و همکاری فعالان بندری ایرانی، ماهانه حداقل ۲ سفر به صورت مستمر کشتی‌های کانتینربر نسل جدید با بالاترین ظرفیت حمل کانتینری در دریای خزر انواع کالاهای صادراتی، ترانزیتی و واردات مواد اولیه واحدهای تولیدی را بین این بنادر جابه‌جا کردند.

این خط کشتیرانی ظرفیت جدیدی در حمل دریایی بین ایران و قزاقستان در بندر کاسپین ایجاد و امکان استفاده از مزیت‌های قانونی و ظرفیت‌های لجستیکی این منطقه برای تجار ۲ کشور فراهم کرده است تا با ارزانترین و سریع‌ترین روش حمل، کالاهای خود را بین بنادر ۲ کشور جابه‌جا کنند.

ابتکار منطقه آزاد انزلی در راستای فعال شدن شاخه ایرانی کریدور چین – قزاقستان – ایران (بندر کاسپین) در سال ۹۷ با استفاده از حمل و نقل ترکیبی، کالاها را از طریق راه آهن چین و قزاقستان به بندر آکتائو و سپس از دریای خزر به ایران وارد کرد و زمینه صادرات محصولات ایرانی نیز از همین مسیر میسر شد.

راه اندازی این خط کشتیرانی امکان ترانزیت کالا از جنوب آسیا، هندوستان و کشورهای حاشیه خلیج فارس به قزاقستان را تسهیل می‌کند و این مسیر تجاری را می‌توان به عنوان کریدور شمال - جنوب نوین دانست.

با ایجاد این خط کشتیرانی لاینر، تجار و بازرگانان می‌توانند از طریق منطقه آزاد انزلی به بازار دومین کشور بزرگ عضو اتحادیه اوراسیا و نیز یکی از کشورهای برتر عضو سازمان همکاری‌های شانگهای دسترسی راحت‌تر و سریع‌تری داشته باشند.

در این راستا، نشست‌های مشترکی میان مقامات اقتصادی و بانکی ایران، روسیه و قزاقستان در سال‌های اخیر برگزار شده است؛ نتایج این نشست‌ها نشان می‌دهد که استان‌های شمالی ایران می‌توانند به قطب اصلی خدمات مالی و حمل‌ونقلی در خزر تبدیل شوند؛ بر اساس آمارهای رسمی، حجم مبادلات دریایی ایران با کشورهای حاشیه خزر در سال‌های اخیر رشد قابل توجهی داشته است؛ بخشی از این رشد ناشی از افزایش صادرات مواد غذایی، مصالح ساختمانی و محصولات پتروشیمی از طریق بندر کاسپین و امیرآباد بوده است.

طبق آمار در۶ماهه نخست سال ۱۴۰۴ تعداد کشتی‌های ورودی و خروجی به بندر کاسپین با رشد ۴۴ درصدی نسبت به مدت مشابه سال قبل همراه بود و تعداد کشتی‌های صادراتی از ۲۶ فروند در شش‌ماهه ۱۴۰۳ به ۸۸ فروند در سال ۱۴۰۴ رسید و رشدی ۲۳۸ درصدی را تجربه کرد.

میزان بارگیری صادراتی از این بندر امسال با افزایش ۲۸۹ درصدی، از ۴۴ هزار تن به بیش از ۱۷۲ هزار تن رسید.

میثم محمدی‌نژاد معاون امور بنادر و حوزه خزر منطقه آزاد انزلی اظهار کرد: بندر کاسپین به دنبال ایفای نقش محوری در ارتباط تجاری ایران با کشورهای حاشیه دریای خزر و اتحادیه اقتصادی اوراسیا است.

محمدی‌نژاد: بندر کاسپین به دنبال ایفای نقش محوری در ارتباط تجاری ایران با کشورهای حاشیه دریای خزر و اتحادیه اقتصادی اوراسیا است.

به گفته وی توسعه خطوط منظم حمل‌ونقل دریایی و ایجاد مراکز تجاری مشترک با روسیه، قزاقستان و ترکمنستان از جمله برنامه‌های در دست اقدام برای تقویت صادرات و ترانزیت از طریق این بندر است.

وی تاکید کرد: اتصال بندر کاسپین به راه‌آهن رشت و بهره‌گیری از حمل‌ونقل ریلی کالا، ظرفیت‌های جدیدی برای ترانزیت و کاهش هزینه‌های لجستیکی ایجاد کرده است؛ این موضوع می‌تواند جایگاه بندر کاسپین را در کریدورهای بین‌المللی به ویژه کریدور شمال–جنوب و کریدور میانی تقویت کند.

محمدی‌نژاد اضافه کرد: رشد جهشی صادرات، افزایش حجم عملیات بندری، توسعه حمل‌ونقل ریلی و برنامه‌ریزی برای گسترش بازارهای صادراتی در حوزه خزر نشان‌دهنده جایگاه رو به رشد منطقه آزاد انزلی به عنوان دروازه تجاری جدید ایران در شمال کشور است.

ناهید شهرامی‌نیا رئیس اداره ترانزیت و حمل و نقل بین المللی اداره کل راهداری و حمل و نقل جاده‌ای مازندران هم از جابجایی بیش از یک میلیون تن کالا از بنادر بنادر امیرآباد بهشهر، منطقه ویژه اقتصادی نوشهر و فریدونکنار در نیمه نخست سال ۱۴۰۴ خبر داده بود.

وی گفت: بیش از ۹۰۳ هزار تن کالا از مبدأ مازندران به کشورهای اطراف صادر شد که اکثر آن سیمان، فرآورده‌های لبنی و مصنوعات و محصولات از مواد معدنی بوده که نسبت به مدت مشابه سال گذشته ۱۰ درصد رشد داشته است.

همکاری‌های مشترک ایران و روسیه در چارچوب کریدور شمال ـ جنوب

هادی حق‌شناس استاندار گیلان و سرگئی چریومین، وزیر دولت مسکو و رئیس دپارتمان روابط اقتصادی خارجی و بین‌المللی شهر مسکو در دیداری که در شهریورماه باهم داشتند بر ضرورت توسعه همکاری‌های دوجانبه در حوزه‌های اقتصادی، حمل‌ونقل، گردشگری و فرهنگی تأکید کردند.

یکی از محورهای اصلی این گفت‌وگو، نقش‌آفرینی فعال گیلان و مسکو در تقویت کریدور بین‌المللی شمال ـ جنوب بود که به‌عنوان مسیر راهبردی ترانزیت کالا میان ایران، روسیه و کشورهای آسیایی ـ اروپایی عمل می‌کند.

استاندار گیلان در این دیدار با اشاره به موقعیت ممتاز استان، از زیرساخت‌های بندری، ریلی و هوایی گیلان به‌عنوان مزیت‌های اصلی برای توسعه همکاری‌ها نام برد و افزود: گیلان با برخورداری از بندر انزلی، بندر کاسپین، راه‌آهن رشت ـ قزوین ـ انزلی و فرودگاه بین‌المللی رشت، می‌تواند نقطه اتصال مهمی در کریدور شمال ـ جنوب باشد.

استاندار گیلان : این استان با برخورداری از بندر انزلی، بندر کاسپین، راه‌آهن رشت ـ قزوین ـ انزلی و فرودگاه بین‌المللی رشت، می‌تواند نقطه اتصال مهمی در کریدور شمال ـ جنوب باشد.

وی همچنین با یادآوری قدمت بیش از ۵۰۰ ساله روابط دیپلماتیک رسمی میان ایران و روسیه، تأکید کرد که این پیشینه تاریخی زمینه‌ساز تعمیق همکاری‌های امروز است و می‌تواند به توسعه روابط استانی و منطقه‌ای نیز کمک کند.

حق‌شناس در ادامه بر آمادگی گیلان برای همکاری‌های مشترک در حوزه‌های تجارت کالاهای کشاورزی، صنایع تبدیلی، گردشگری و تبادلات فرهنگی و برقراری پرواز رشت-مسکو تأکید کرد.

سرگئی چریومین نیز ضمن استقبال از پیشنهادهای استاندار گیلان، با بیان اینکه دولت مسکو توجه ویژه‌ای به گسترش همکاری‌های منطقه‌ای دارد، استان گیلان را شریکی راهبردی برای توسعه روابط اقتصادی و فرهنگی دانست و بر حمایت مسکو از طرح‌های مشترک در قالب کریدور شمال ـ جنوب تأکید کرد.

سهم ایران از بازار منطقه حاشیه خزر

سامان نظری رئیس اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی گیلان نیز در گفت‌وگو با ایرنا با بیان اینکه روابط تجاری ایران با کشورهای عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیا در سال‌های اخیر دستخوش تحولات چشمگیری شده است، گفت: با وجود این دستاوردها هنوز سهم ایران از بازار گسترده ۱۸۳ میلیون نفری اوراسیا اندک و حاشیه‌ای است.

وی اظهار کرد: با وجود آنکه افزایش قابل توجه صادرات و کاهش واردات، بهبود تراز تجاری را به همراه داشته اما این دستاوردها با چالش‌های مهمی نیز همراه بوده و افزایش سهم ایران از بازار این اتحادیه مستلزم توجه و برنامه‌ریزی دقیق است.

وی تصریح کرد: صادرات ایران به کشورهای عضو اتحادیه اوراسیا از ۱.۱ میلیارد دلار در سال ۱۴۰۰ به بیش از ۲ میلیارد دلار در سال ۱۴۰۳ رسیده که نشان‌دهنده رشد ۸۲ درصدی و بیانگر پتانسیل بالای بازار اوراسیا برای کالاهای ایرانی است.

وی اضافه کرد : کاهش ۱۱.۷ درصدی واردات ایران از این کشورها که از رقم ۱.۷ میلیارد دلار در سال ۱۴۰۰ به ۱.۵ میلیارد دلار در سال ۱۴۰۳ رسیده منجر به بهبود قابل‌ملاحظه تراز تجاری ایران با اعضای این اتحادیه شده است.

نظری تاکید کرد: با وجود این دستاوردها همچنان سهم ما از بازار گسترده ۱۸۳ میلیون نفری اوراسیا حاشیه‌ای است چنانکه ارزش صادرات ایران به این پنج کشور بیش از ۲ میلیارد دلار بوده که تنها ۰.۶ درصد از مجموع واردات ۳۲۶ میلیارد دلاری اعضای این اتحادیه را تشکیل می‌دهد.

رئیس اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی گیلان افزود: این آمار نشان‌ دهنده پتانسیل عظیم و فرصت‌های محقق نشده برای افزایش حضور کالاها و خدمات ایرانی در این بازار است؛ همچنین، سهم ۰.۳ درصدی ایران از ظرفیت تأمین‌کنندگی ۴۹۴ میلیارد دلاری اتحادیه نیز خود دلیلی دیگر بر جایگاه حاشیه‌ای ایران در زنجیره تأمین این منطقه است.

وی از چالش‌های اساسی در توسعه روابط تجاری ایران با اتحادیه اوراسیا را عدم توازن در روابط با اعضای این کشورها عنوان کرد و گفت: وابستگی بسیار زیاد به روسیه در بخش صادرات و واردات و همکاری کمرنگ با سایر اعضا به‌ویژه بلاروس و قرقیزستان خود نمایانگر موازنه تجاری بسیار مثبت اما نامتقارن است.

نظری تصریح کرد: فدراسیون روسیه با واردات ۱.۱۲ میلیارد دلاری و صادرات ۱.۳ میلیارد دلاری، مهمترین شریک تجاری ایران در این اتحادیه است؛ پس از روسیه به ترتیب ارمنستان، قزاقستان، قرقیزستان و بلاروس در رتبه‌های بعدی قرار دارند؛ با علم به نقش راهبردی و گستره بازار روسیه وابستگی زیاد به این کشور، ریسک‌هایی را برای اقتصاد ایران به همراه دارد و تنوع بخشیدن به شرکای تجاری در این اتحادیه از اهمیت بالایی برخوردار است.

وی در مجموع موفقیت ایران در افزایش صادرات و ایجاد مازاد تجاری قابل توجه با اتحادیه اقتصادی اوراسیا را دستاورد مهمی دانست که نشان‌دهنده اثربخشی ضمنی توافق‌ها و پتانسیل بازار اوراسیا برای کالاهای ایرانی است.

رئیس اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی گیلان اظهار کرد: چالش‌های عمده ایران در این حوزه حاشیه‌ای بودن کلی حضور ایران در بازارهای اوراسیا و عدم توسعه روابط متوازن با سایر اعضای قدرتمند و همسایه این اتحادیه در کنار تداوم حفظ و نفوذ در بازار روسیه است که همچنان پابرجاست.

وی یادآوری کرد: برای رفع این چالش‌ها لازم است با برنامه‌ریزی راهبردی و هدفمند، زمینه‌های افزایش سهم ایران از بازار اوراسیا و تنوع بخشیدن به شرکای تجاری در این اتحادیه فراهم شود.

گیلان ۲۷ و ۲۸ آبان ماه میزبان اجلاس استانداران حاشیه دریای خزر با شعار «خزر، پل دوستی و توسعه منطقه‌ای» است؛ چشم‌انداز همکاری‌های منطقه‌ای اجلاس رشت فرصتی برای شکل‌گیری گفت‌ و گویی تازه میان مدیران اجرایی مناطق ساحلی کشورهای حاشیه خزر است، محورهای اصلی این نشست شامل توسعه پایدار، حفاظت از محیط‌زیست دریایی، همکاری‌های بندری، گردشگری و ترانزیت خواهد بود.

به گفته تحلیلگران، تمرکز بر همکاری‌های محلی و منطقه‌ای می‌تواند به ایجاد شبکه‌ای از استان‌ها و مناطق همکار در اطراف خزر منجر شود، شبکه‌ای که از سطح روابط دولتی فراتر رفته و بنیان توسعه‌ای پایدار برای آینده این پهنه آبی فراهم کند اجلاس استانداران استان‌های ساحلی کشورهای حاشیه دریای خزر در شرایطی برگزار می‌شود که کشورهای حاشیه خزر بیش از هر زمان دیگری به همکاری‌های محلی، اقتصادی و زیست‌محیطی به ویژه تهدید پسروی آب دریای خزر نیاز دارند و استان‌های ساحلی، خط مقدم این همکاری‌های تازه محسوب می‌شوند.