با توجه به همکاری نزدیک دو کشور در زمینه‌های امنیت، آب، نفت و پروژه‌های اقتصادی، بعید است که تغییری عمده در رویکرد عراق نسبت به ترکیه رخ دهد.
به گزارش سرویس بین الملل تابناک، سایت «عرب نیوز» در مقاله‌ای به بررسی نگاه ترکیه به انتخابات پارلمانی عراق که امروز سه شنبه ۲۰ آبان در حال برگزاری است پرداخته است.
لازم به ذکر است انتشار مقالات خارجی به معنایی تایید محتوای آن از سوی تابناک نیست.
عراق امروز در حال برگزاری انتخابات پارلمانی است. پیش از این رأی‌گیری پرمخاطره، وزیر امور خارجه ترکیه، هاکان فیدان، به عراق سفر کرد و با رئیس‌جمهور و مقامات ارشد این کشور دیدار داشت. در جریان این سفر، آنکارا و بغداد توافق‌نامه‌ای درباره همکاری‌های آبی امضا کردند که هدف آن حل مسائل دیرینه مدیریت منابع آب میان دو کشور همسایه است.
ترکیه و عراق در دوران نخست‌وزیری محمد شیاع السودانی، شتاب مثبتی در روابط خود ایجاد کرده‌اند که بر پایه مجموعه‌ای از دیدار‌های سطح بالا و امضای توافق‌نامه‌های متعدد بنا شده است.
السودانی در ماه مه به آنکارا سفر کرد تا پاسخ‌گوی سفر سال گذشته رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه، به بغداد باشد؛ سفری که نخستین سفر اردوغان به عراق از سال ۲۰۱۱ بود. این دیدار‌ها فصل تازه‌ای در روابط دو کشور گشود و به امضای حدود ۴۰ توافق‌نامه در زمینه‌های گوناگون همکاری انجامید.
در دوران نخست‌وزیری السودانی، روابط ترکیه و عراق از رویکردی امنیت‌محور — که بر مسائل امنیت مرزی، درگیری ترکیه با شبه‌نظامیان کرد و مدیریت منابع آبی متمرکز بود — به رابطه‌ای چندبعدی تبدیل شده است که جنبه‌های اقتصادی و توسعه‌ای را نیز در بر می‌گیرد.
این رویکرد همچنین روایت ترکیه درباره عراق را از یک همسایه مشکل‌ساز که باید مهار شود، به بازیگری کلیدی که باید در مرکز راهبرد سیاست خارجی آنکارا قرار گیرد، دگرگون کرده است.
افزون بر این روند مثبت در روابط، پویایی‌های منطقه‌ای — از جمله جنگ غزه، تضعیف نفوذ ایران و شکل‌گیری نظم منطقه‌ای جدید مبتنی بر کشور‌های خلیج فارس — نیز به تقویت هرچه بیشتر روابط ترکیه و عراق کمک کرده است.
برای آنکارا، عراق اکنون همسایه‌ای است که تهدیدات امنیتی مشترک و منافع اقتصادی متقابل دارد. ترکیه همچنین در پی آن است که عراقِ باثبات را بیش از پیش در نظم منطقه‌ای متمرکز بر خلیج فارس، که بر پیوند‌های فرامنطقه‌ای، یکپارچگی اقتصادی و ثبات تمرکز دارد، ادغام کند.
نمونه برجسته‌ای از این تلاش، امضای توافق‌نامه‌ی چهارجانبه میان ترکیه، عراق، قطر و امارات برای همکاری در پروژه «جاده توسعه» است. آشتی ترکیه با کشور‌های خلیج فارس نیز نقش مهمی در برنامه‌های همکاری سه‌جانبه ترکیه، عراق و کشور‌های عربی خلیج فارس ایفا کرده است.
پس از سال‌ها نوسان در روابط دو کشور، آنکارا و بغداد در مسائل امنیتی نیز به زمینه‌های مشترک دست یافته‌اند. سال گذشته، آنها یادداشت تفاهمی در زمینه همکاری‌های نظامی، امنیتی و مبارزه با تروریسم امضا کردند.
این توافق نه تنها حضور امنیتی ترکیه در عراق را تقویت کرد، بلکه با موافقت دولت بغداد — که پیش‌تر منتقد عملیات ضدتروریستی ترکیه در خاک خود بود — همراه شد. در همین راستا، ترکیه مأموریت نظامی خود در عراق و سوریه را برای سه سال دیگر تمدید کرد.
آنکارا می‌خواهد بخشی از معماری امنیتی نوظهور عراق باشد و از طریق ارائه آموزش نظامی و فروش سلاح در آن نقش ایفا کند. این امر احتمالاً محقق خواهد شد، زیرا دو کشور در ماه مه توافق‌نامه‌ای درباره همکاری در صنایع دفاعی امضا کردند که شامل انتقال فناوری دفاعی ترکیه نیز بود.
همچنین رئیس سازمان اطلاعات ملی ترکیه، ابراهیم کالین، در ماه ژوئیه با السودانی دیدار کرد تا بر همکاری‌های اطلاعاتی و ثبات مرزی بیفزاید. ترکیه همچنین عراق را در چارچوب امنیتی‌ای که با سوریه، اردن و لبنان برای مقابله با داعش در منطقه ایجاد کرده، گنجانده است.
با وجود آن‌که عراق پس از دوره‌ای از افول، همچون ققنوسی از خاکستر برمی‌خیزد، اما همچنان با تهدید‌هایی جدی علیه امنیت و ثبات خود روبروست. این کشور هنوز با چالش‌های بزرگی از سوی داعش و قاچاق مواد مخدر مواجه است و به دنبال همکاری بیشتر با کشور‌های منطقه برای مقابله با این تهدیدهاست.
یکی دیگر از مشکلات فوری عراق، کمبود آب است. این کشور برای حدود ۷۵ درصد از منابع آب شیرین خود از طریق رود‌های دجله و فرات به ترکیه و ایران وابسته است. اختلافات طولانی‌مدت بر سر تقسیم آب همواره روابط میان آنکارا و بغداد را پرتنش کرده و مانع از هرگونه همکاری سیاسی و اقتصادی میان دو کشور شده است.
اما ترکیه اکنون توافق‌نامه‌ای تاریخی با عراق در زمینه همکاری‌های آبی امضا کرده است که از طریق یک گروه مشورتی دائمی برای هماهنگی تصمیمات آینده درباره تقسیم آب اجرا خواهد شد. بغداد این توافق را «اولین مشارکت از نوع خود در مدیریت آب» میان دو کشور همسایه توصیف کرده است.
در عراق، خبر این توافق برای السودانی در بحبوحه نارضایتی‌های عمومی و سیاسی ناشی از کمبود شدید آب، یک دستاورد سیاسی محسوب می‌شود. از سوی دیگر، برای ترکیه این توافق سودمند است، زیرا به شرکت‌های ترک اجازه می‌دهد قرارداد‌هایی برای بازسازی زیرساخت‌های آبی عراق به دست آورند.
بسیاری زمان‌بندی این توافق را به‌عنوان استفاده آنکارا از «دیپلماسی آب» برای حفظ نفوذ خود بر تصمیم‌گیرندگان عراقی پیش از انتخابات این کشور تفسیر کردند؛ تلاشی برای آن‌که ترکیه خود را بخشی از راه‌حل بحران رو به وخامت آب عراق نشان دهد و در عین حال از دولت السودانی — یا هر دولت جدیدی که ممکن است روی کار آید — حمایت بیشتری جلب کند. در هر صورت، آنکارا در پی حفظ روابط دوستانه با هر دولتی است که در عراق قدرت را در دست بگیرد.
در همین حال، ترکیه در حال بازنگری در وابستگی خود به نفت روسیه است؛ اقدامی که در واکنش به تلاش‌های آمریکا، اتحادیه اروپا و بریتانیا برای محدود کردن فروش نفت روسیه انجام می‌شود.
آنکارا اکنون در تلاش است تا خود را از مسکو در زمینه تجارت انرژی دور کند و آن را با شرکای جایگزین، از جمله عراق، جایگزین نماید.
گزارش‌ها حاکی است که یکی از بزرگ‌ترین پالایشگاه‌های ترکیه، پالایشگاه دریای اژه «سوکار ترکیه» که متعلق به شرکت آذربایجانی SOCAR است، اخیراً چهار محموله نفت خام از عراق و دیگر تولیدکنندگان غیرروسی خریداری کرده است.
آنکارا اکنون امیدوار است که انتخابات عراق با نتیجه‌ای آرام و بدون تغییر اساسی در سیاست خارجی این کشور نسبت به ترکیه برگزار شود.
با توجه به همکاری نزدیک دو کشور در زمینه‌های امنیت، آب، نفت و پروژه‌های اقتصادی، بعید است که تغییری عمده در رویکرد عراق نسبت به ترکیه رخ دهد.
انتظار می‌رود هر دولتی که روی کار آید، این مشارکت‌ها را ادامه دهد، زیرا چالش‌های عراق بیش از هر چیز از طریق همکاری قابل حل است، نه انزوا.
در حال حاضر، آنکارا منتظر است تا دولت جدید عراق روی کار آید و پویایی روابط موجود میان دو کشور حفظ شود.
∎