خبرگزاری آنا ـ حسین بوذری؛ در بستر تحولات بنیادین اقتصاد منطقه‌ای و لزوم بازنگری در زنجیره‌های ارزش کشاورزی، بررسی مدل‌های موفق کارآفرینی دانش‌بنیان در مناطق دارای ظرفیت بالا از اهمیتی حیاتی برخوردار است.
این تحلیل بر محور تجربیات یک واحد تولیدی فعال در حوزه صنایع تبدیلی مواد غذایی (با تمرکز ویژه بر تولید محصولات خشک‌شده ارگانیک و فرآوری گیاهان دارویی) در استان گیلان متمرکز است.
این واحد، نمونه‌ای برجسته از تلفیق موفقیت‌آمیز دانش آکادمیک سطح دکتری در رشته مهندسی صنایع غذایی با اجرای عملیاتی در مقیاس بنگاه اقتصادی کوچک و متوسط است.
اصول استراتژیک این مدل کسب‌وکار بر دو محور اصلی استوار است: نخست، مقاومت در برابر خام‌فروشی از طریق اعمال فرآیندهای پیشرفته‌ای چون خشک کردن انجمادی یا حرارتی کنترل‌شده بر محصولات فصلی (نظیر کیوی و خرمالو)، ضمن افزایش چشمگیر ماندگاری محصول، ارزش افزوده قابل توجهی ایجاد شده و از اتلاف منابع اولیه جلوگیری به عمل می‌آید.
دوم استفاده از ظرفیت‌های ناهمگون گردشگری؛ بر این مبنا، توسعه گردشگری خوراک به‌عنوان یک سرفصل استراتژیک برای معرفی اصالت محصولات محلی و فرهنگ بومی شناسایی شده است.
این رویکرد، مستلزم هدایت هدفمند جریان ورودی گردشگران به سمت کانون‌های تولید روستایی جهت تقویت کارآفرینی محلی و معرفی صنایع دستی اصیل (نظیر بافتنی‌های مناطق اشکورات) است.
از منظر اقتصاد کلان، خروجی این فعالیت‌ها فراتر از سودآوری مستقیم است؛ این بنگاه به طور فعال در مسیر ارزآوری از طریق صادرات مستقیم محصولات به بازارهای بین‌المللی (نظیر روسیه) و رایزنی برای گشایش کانال‌های توزیع جدید (مانند عراق) گام برداشته است.
علاوه بر این، با ایجاد اشتغال مستقیم و متغیر برای نیروی کار بومی و تضمین خرید مستمر از کشاورزان منطقه، نقش مؤثری در تثبیت سرمایه در چرخه اقتصاد ملی ایفا میکند. تعهد به انتقال دانش نیز از طریق برنامه‌ریزی برای برگزاری کارگاه‌های تخصصی در سطح دانشگاهی و نگارش متون علمی مرجع در زمینه فرآوری و کارآفرینی زنان در صنایع غذایی، این تجربه را به یک الگوی توسعه منطقه‌ای پایدار تبدیل کرده است.
خبرنگار آنا در حاشیه همایش ملی «پیامدهای اقتصادی، اجتماعی و محیط زیستی گردشگری» گفت‌وگویی را با مرضیه حسین‌زاده دانشجوی دکتری مهندسی صنایع غذایی، کارآفرین برتر استان گیلان در سال ۱۴۰۳ و عضو کانون تولیدکنندگان میوه‌خشک ایران در حوزه صنایع تبدیلی و تولید میوه‌خشک ترتیب داد.
این گفتوگو با هدف واکاوی نقش صنایع تبدیلی در تقویت اقتصاد روستایی، ایجاد ارزش افزوده و ظرفیت‌سازی برای توسعه گردشگری خوراک در مناطق شمالی کشور صورت گرفت.
گپ و گفت آنا با حسین‌زاده در پی می‌آید:
میوه‌خشک؛ از خام‌فروشی تا ارزآوری ملی
آنا: به‌عنوان کارآفرین برتر استان گیلان در سال ۱۴۰۳، لطفاً ابتدا خودتان را معرفی و جزئیات فعالیت و حوزه تخصصی کارآفرینی خود را بیان کنید.
حسین‌زاده: به نام خدا. مرضیه حسین‌زاده هستم، دانشجوی دکترای مهندسی صنایع غذایی دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهرستان نور و ساکن استان گیلان و کارآفرین برتر استان گیلان در سال ۱۴۰۳.
فعالیت کارآفرینی بنده در حوزه تولید میوه خشک متمرکز است و افتخار این را داشتیم که در همایش گردشگری برگزار شده در واحد نور، محصولات‌مان را ارائه کنیم و اولویت اصلی ما، معرفی محصولات سلامت‌محور بوده که به‌صورت طبیعی و دور از مواد نگهدارنده تولید می‌شوند.
آنا: ارزیابی شما از همایش ملی «پیامدهای اقتصادی، اجتماعی و محیط زیستی گردشگری» و چشم‌انداز شما برای توسعه صنعت گردشگری و صنایع دستی، به ویژه در استان مازندران، چگونه است و با توجه به رکود احتمالی در حوزه گردشگری به‌عنوان یک عضو هیئت علمی و فعال دانشگاهی چه راهکاری برای برون‌رفت از این وضعیت پیشنهاد می‌کنید؟
حسین‌زاده: با توجه به نوساناتی که در کشور حاکم است، این نوسانات قطعاً بر تمامی جنبه‌های زندگی ازجمله مقوله گردشگری، جذب گردشگر و حتی مسافرت‌های عادی خانوارها تأثیرگذار بوده است.
با توجه به فعالیت و کارآفرینی‌ام در حوزه صنایع غذایی، معتقدم «گردشگری خوراک» می‌تواند نقش مؤثری در جذب گردشگر، معرفی فرهنگ یک منطقه و اطمینان از فعالیت صحیح بخش خوراک در مواجهه با ورود گردشگر داشته باشد.
با توجه به فعالیت و کارآفرینی‌ام در حوزه صنایع غذایی، معتقدم «گردشگری خوراک» می‌تواند نقش مؤثری در جذب گردشگر، معرفی فرهنگ یک منطقه و اطمینان از فعالیت صحیح بخش خوراک در مواجهه با ورود گردشگر داشته باشد
البته طبیعتاً همکاری مسئولان نیز ضروری است و باید گردشگری را به سمت روستاها هدایت کنیم؛ در روستا با معرفی و ایجاد کارآفرینی، روستایی می‌تواند محصولات خود اعم از تولید پنیر و شیر یا صنایع دستی را معرفی کند.
آنا: قبول دارید روستاهای پرظرفیت در حوزه‌های صنایع دستی و هنر کمتر مورد توجه هستند؟
حسین‌زاده: بله. صنایع دستی در روستاها جزء هنر اصیل است و متأسفانه چندان مورد توجه قرار نمی‌گیرد و بسیاری از بانوانی که در روستاها ساکن‌اند و هنر اصیل ایرانی را دارند، (البته دسترسی به شهر ندارند و شاید سواد آنچنانی هم نداشته باشند)، دسترسی لازم برای معرفی آن را ندارند و این هنر اصیل در حال فراموشی است.
اگر گردشگری را به سمت روستاها هدایت کنیم و از آنها حمایت شود، فرد روستایی می‌تواند محصول خود را بفروشد و معرفی کند و برای او یک جنبه درآمدی ایجاد شود.
در منطقه گیلان به‌خصوص «اشکورات» رودسر شاهد هستیم که بانوان عزیزی بافتنی‌های اصیل منطقه‌ای تولید می‌کنند که اگر آن بافتنی را در شهر به افرادی که توانایی ساخت آن را ندارند، عرضه کنیم، ارزش بالایی دارد، چراکه مردم شهر نقشه ندارند، بنابراین این‌ها باید معرفی شوند.
معتقدم اگر کلیت گردشگری را به سمت خوراک و معرفی روستا هدایت و حمایت کنیم، این یک پله صعود برای منطقه، شهرستان، استان و کشور خواهد بود و حتی در کشور، گردشگران داخلی با شناخت چندین منطقه، خود را بهتر خواهند شناخت.
با توجه به وجود رسانه و فضای مجازی این معرفی می‌تواند به عرصه جهانی نیز برسد، امیدوارم این حرکات توسط مسئولان انجام پذیرد.
صنایع تبدیلی؛ سدی در برابر نوسانات اقتصادی و اتلاف محصول
آنا: لطفاً بیشتر درباره محصولات‌تان که در مقوله تولید میوه خشک هستید، توضیح دهید، در حوزه صادرات تجاری چه موفقیت‌هایی کسب کرده‌اید؟
حسین‌زاده: کارگاه تولید میوه خشک دارم و علاوه بر میوه خشک در زمینه سبزی خشک، لواشک، حبه میوه، گیاهان دارویی و حتی تولید فندق و گل‌گاوزبان (با توجه به اینکه در اطراف اشکورات قرار داریم) فعالیت می‌کنیم.
علاوه بر ارسال محصولات تولیدی به تمامی نقاط داخل کشور، کار صادراتی به خارج از کشور به صورت خُرده و عمده انجام داده‌ایم.
به‌عنوان مثال بار صادراتی به کشور روسیه ارسال کرده‌ایم و در حال رایزنی برای ایجاد یک شبکه فروش در کشور عراق هستیم.
همچنین جدیداً در حال رایزنی و گفتوگو با تاجری هستیم تا برای ارسال بار به صورت صادرات بانکی به روسیه اقدامات لازم انجام شود.
آنا: محصول ارسالی به کشور روسیه محصول «میوه خشک» خواهد بود؟
حسین‌زاده: بله. این موضوع برای کشور ارزآوری خواهد داشت؛ یعنی علاوه بر سودی که برای بنده به‌عنوان کارآفرین و کارگران دارد، کشاورزان منطقه و همسایگان (خرمالو، کیوی، پرتقال و ... را از کشاورزان خریداری می‌کنم تا خشک کنم) نیز از آن بهره‌مند می‌شوند و این پول به چرخه اقتصاد کشور بازمی‌گردد و گردش مالی ایجاد می‌شود که برای کل کشور می‌تواند مفید باشد.
آنا: در کارگاه شما چند نفر مشغول فعالیت هستند؟
حسین‌زاده: در کارگاه ما ۵ نفر ثابت و حدود ۶ نفر متغیر مشغول به کار هستند، همچنین چند خانم نیز در مجموعه ما مشغول به کار هستند، ان‌شاءالله که رشد کنیم و بهتر شود.
متأسفانه در کشور خام‌فروشی بیداد میکند و صنایع تبدیلی در ایران نیاز به توجه دارد؛ ما شاهد خام‌فروشی زیادی هستیم و ایجاد کارگاه‌های بزرگ صنایع تبدیلی موجب می‌شود محصول به صورت فرآوری شده عرضه شود، ارزش افزوده پیدا کند و طبیعتاً کشاورز نیز منتفع شود؛ به‌عنوان مثال کیوی خونی یا خرمالویی که ماندگاری کوتاهی دارد، با خشک کردن ماندگاری‌اش بالا می‌رود و کشاورز آن را از بین نمی‌برد.
آنا: با توجه به تعداد شغل‌هایی که ایجاد کرده‌اید، آیا امکان تبدیل این صنعت به یک حوزه علمی و تخصصی از طریق مقاله و پژوهش وجود دارد؟ به عنوان دانشجوی دکترای دانشگاه آزاد آیا قصد دارید تجربیات خود را به صورت مقالات معتبر در نشریات تخصصی منتشر کنید تا دیگران نیز بهره‌مند شوند؟
حسین‌زاده: سوال خوبی پرسیدید. در قالب شبکه بازاریابی که انجام می‌دهم، افراد مرتبط دیگری نیز وجود دارند. در مورد تبدیل این حوزه به علم، در حال حاضر آموزش‌هایی به صورت تجربی برگزار می‌شود، اما فردی که تخصص دانشگاهی و سابقه کاری داشته باشد، برگزاری کارگاه تخصصی به صورت علمی و تجربی در ایران متأسفانه کم بوده است.
خوشبختانه از امسال در دانشگاه آزاد اسلامی واحد رشت قصد دارم کارگاه آموزشی در زمینه کارآفرینی و کارگاه میوه‌خشک برگزار کنم و در حال نگارش دو کتاب تخصصی هستم که یکی درمورد فرآیند میوه‌خشک، دستگاه‌های مورد استفاده و نحوه انجام کار و دیگری در زمینه ایجاد اشتغال و کارآفرینی زنان در صنایع غذایی (ایجاد اشتغال‌های خُرد خانگی مانند چای خشک‌کنی یا سبزی خشک‌کنی) است.
این دو کتاب در حال نگارش هستند و معتقدم تأثیرگذار خواهند بود. درباره همکاری با نشریات معتبر تخصصی، هنوز به طور رسمی در این زمینه ورود نکرده‌ام، اما مقالات مختلفی برای همایش‌ها در مورد رشته‌ام، تأثیر خوراک بر گردشگری ایران، منتشر کرده‌ام.
مقاله‌ای را برای همایش ملی «پیامدهای اقتصادی، اجتماعی و محیط زیستی گردشگری» با عنوان «تأثیر خوراک بر گردشگری ایران» ارسال کرده بودم.
پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد من نیز روی میوه‌خشک متمرکز (آنالیز فیزیکی و شیمیایی کیوی و سیب) بود و آنالیزهای لازم انجام شد.
عضو کانون تولیدکنندگان میوه‌خشک ایران هستم و در حال حاضر تا جایی که اطلاع دارم، تنها فرد دارای مدرک دکتری در این حرفه هستم و در جمع تولیدکنندگان، فرد دیگری با سابقه فعالیت تخصصی در سطح دکتری مشاهده نکرده‌ام.
این امر فرصت علمی ارزشمندی برای مجموعه و خودم محسوب می‌شود و ان‌شاءالله که افراد تحصیل‌کرده بیشتری به این مرحله تخصصی برسند و موفقیت‌های بیشتری کسب کنند.
آنا: و سخن پایانی...
حسین‌زاده: امیدوارم روزی حوزه میوه خشک در ایران به‌صورت علمی و تخصصی مورد بررسی قرار بگیرد.
انتهای پیام/