به گزارش روز دوشنبه ایرنا، افزایش تنش میان کابل و اسلام‌آباد از ۱۷ مهر (۹ اکتبر)، زمانی آغاز شد که ارتش پاکستان مواضعی را در خاک افغانستان هدف قرار داد و مدعی شد این مناطق محل تجمع عناصر «تحریک طالبان پاکستان» است. این اقدام واکنش شدید حکومت سرپرست طالبان را در پی داشت و کابل آن را «نقض آشکار حاکمیت ملی افغانستان» خواند.
در روزهای پس از این حملات، روابط دو کشور به سرعت تیره شد. پاکستان گذرگاه تورخم را برای چند روز بست و تبادلات تجاری میان دو کشور متوقف شد. هم‌زمان، مقام‌های حکومت سرپرست طالبان نیز از استقرار نیروهای اضافی در مرزهای شرقی خبر دادند.
در پی افزایش نگرانی‌های بین‌المللی از تشدید درگیری‌ها، نخستین گفت‌وگوهای رسمی میان دو طرف با میانجی‌گری قطر در دوحه برگزار شد. هدف از این نشست بررسی راهکارهای کاهش تنش و بازگشایی گذرگاه‌های مرزی بود. هرچند این مذاکرات در فضایی محتاطانه انجام شد، اما اختلافات بر سر حضور گروه‌های شبه‌نظامی و مسئولیت مهار آن‌ها مانع از هرگونه توافق عملی شد.


پس از دوحه، ترکیه پیشنهاد میزبانی از دور تازه گفت‌وگوها را مطرح کرد. بدین‌ترتیب، نشست استانبول با حضور هیأت‌هایی از وزارت خارجه، دفاع و امنیت دو کشور برگزار شد؛ نشستی که اگرچه از نظر سیاسی گامی رو به جلو تلقی می‌شد، اما باز هم بدون نتیجه نهایی پایان یافت.

گره‌های قدیمی در روابط کابل و اسلام‌آباد
روابط افغانستان و پاکستان طی دهه‌های اخیر همواره آمیخته با بی‌اعتمادی بوده است. اسلام‌آباد از کابل می‌خواهد با گروه‌های مسلحی که در خاک افغانستان علیه پاکستان فعالیت می‌کنند برخورد کند، در حالی که حکومت سرپرست طالبان تأکید دارد هیچ گروهی اجازه اقدام نظامی از خاک افغانستان را ندارد و مشکلات امنیتی پاکستان «مسئله‌ای داخلی» است.
اسد مجید خان، معاون وزیر خارجه پاکستان، در پایان مذاکرات استانبول گفت: «اسلام‌آباد انتظار دارد حکومت کابل برای جلوگیری از فعالیت گروه‌های تروریستی که از خاک افغانستان علیه پاکستان اقدام می‌کنند، گام‌های جدی و قابل‌سنجش بردارد. ثبات افغانستان، ثبات پاکستان است و این مسئولیتی مشترک به شمار می‌آید.»
در مقابل، ذبیح‌الله مجاهد، سخنگوی حکومت سرپرست طالبان، تأکید کرد: که حکومت آنها خواهان روابط نیک با همسایگان است، اما هیچ طرفی نمی‌تواند از افغانستان انتظار داشته باشد در امور داخلی خود تحت فشار تصمیم بگیرد. همکاری باید بر پایه احترام متقابل و تفاهم باشد.»

گذرگاه تورخم؛ محور اقتصاد و منازعه
گذرگاه تورخم که مهم‌ترین مسیر تجاری میان دو کشور به شمار می‌آید، در ماه‌های اخیر چندین بار بسته و باز شده است. توقف فعالیت این گذرگاه، زیان‌های اقتصادی سنگینی به هر دو طرف وارد کرده است. کارشناسان اقتصادی هشدار داده‌اند که تداوم بسته بودن مسیرهای مرزی، تبادلات تجاری و معیشت هزاران خانوار در دو سوی مرز را تهدید می‌کند.



گفت‌وگوهای استانبول؛ فرصت از دست‌رفته یا گامی به‌سوی واقع‌گرایی؟
در نشست استانبول، موضوعات امنیت مرزی، همکاری اطلاعاتی، بازگشایی گذرگاه‌ها و کنترل تحرک گروه‌های مسلح مورد بررسی قرار گرفت، اما هیچ سند یا توافق نهایی امضا نشد. منابع نزدیک به هیأت پاکستانی گفتند اسلام‌آباد خواهان تضمین‌های عملی بوده است، در حالی که کابل بر ادامه گفت‌وگوهای تدریجی و اعتمادسازی تأکید داشت.
کارشناسان معتقدند که هرچند نتیجه نشست ناامیدکننده به‌نظر می‌رسد، اما تداوم گفت‌وگوها نشانه تمایل دو طرف به حل بحران از مسیر سیاسی است.

چشم‌انداز پیش‌رو؛ نیاز متقابل، مسیر مشترک
با توجه به پیوندهای اقتصادی و جغرافیایی، ثبات و امنیت افغانستان و پاکستان به‌طور مستقیم به یکدیگر وابسته است. ادامه تنش‌های مرزی، خطر بی‌ثباتی را در منطقه افزایش می‌دهد و می‌تواند مسیرهای تجاری به آسیای میانه را نیز تحت‌تأثیر قرار دهد.
به باور تحلیلگران منطقه‌ای، ایجاد یک سازوکار پایدار برای همکاری امنیتی و اقتصادی، کلید عبور از وضعیت کنونی است. چنین سازوکاری می‌تواند زمینه‌ساز کاهش بی‌اعتمادی و حرکت به‌سوی روابط متوازن‌تر میان کابل و اسلام‌آباد باشد.

جمع‌بندی
گفت‌وگوهای استانبول هرچند بدون نتیجه پایان یافت، اما نشان داد دو کشور هنوز دیپلماسی را تنها گزینه موجود برای کنترل بحران می‌دانند. ادامه تماس‌های سیاسی، همکاری‌های مرزی و نقش‌آفرینی کشورهای میانجی می‌تواند در آینده نزدیک مسیر بازگشت آرامش به روابط پاکستان و افغانستان را هموار کند.