به گزارش خبرنگار گروه دانشگاه ایسکانیوز، دانشگاه‌های آمریکا در آستانه مواجهه با بحران تازه‌ای هستند که ریشه در کاهش بودجه تحقیقاتی دارد و می‌تواند مدل موفق همکاری بین دولت و دانشگاه‌ها را که پس از جنگ جهانی دوم پایه‌گذاری شد، تحت تأثیر قرار دهد. این مدل که به گزارش مشهور «علم، مرز بی‌پایان» ونیوار بوش بازمی‌گردد، اساس برتری تحقیقاتی ایالات متحده را شکل داده و زمینه توسعه فناوری‌های نوین و تربیت نسل‌های متعددی از دانشمندان و پژوهشگران را فراهم کرده است.
خولیو فرنک رئیس دانشگاه کالیفرنیا، لس‌آنجلس معتقد است که این مدل تحقیقاتی با همکاری مستقیم دانشگاه‌ها و دولت، نه تنها بهره‌وری علمی را افزایش داده، بلکه امکان ظهور موسسات تحقیقاتی بزرگ و تأثیرگذار را فراهم کرده است. وی افزود: گزارش بوش طرحی روشنگرانه و آینده‌نگر بود و هنوز هم تأثیر آن بر ساختار تحقیقات پایه و کاربردی دانشگاه‌ها مشهود است.
تهدید زیرساخت‌های علمی آمریکا با کاهش بودجه
به گفته فرنک، کاهش بودجه‌ها که طی سال‌های اخیر شدت گرفته، تهدیدی برای ادامه تحقیقات بنیادی و زیرساخت‌های علمی است. این کاهش‌ها اغلب تحت عنوان اصلاحات مالی و مدیریت منابع مطرح می‌شوند، اما اثر مستقیم بر ظرفیت دانشگاه‌ها برای تربیت محققان و تولید علم دارد.
تحقیقات پایه، همانطور که بوش در گزارش خود بر آن تأکید کرده، کالای عمومی است که دولت باید تأمین مالی آن را بر عهده گیرد. این تحقیقات به دانشگاه‌ها اجازه می‌دهد بدون محدودیت‌های اجرایی و سیستمی، به دنبال توسعه دانش و فناوری باشند و پس از رسیدن به مرحله بلوغ، یافته‌ها را برای توسعه صنعتی و تجاری واگذار کنند. فرنک توضیح داد: اگر تحقیقات پایه نداشته باشید، چیزی برای توسعه و نوآوری ندارید.
نمونه‌های عملی این مدل در پروژه‌های دوران جنگ و پس از آن مشهود است. از تولید بمب‌های اتمی در پروژه منهتن تا توسعه سیستم‌های راداری در موسسه فناوری ماساچوست و فناوری‌های پزشکی نظیر تولید پنی‌سیلین و حشره‌کش‌های ضد مالاریا، دانشگاه‌ها نقش محوری در تحقیق و توسعه داشتند. فرنک تاکید کرد: این پروژه‌ها نشان می‌دهد که دانشگاه‌ها می‌توانند با هزینه کمتر و خلاقیت بیشتر، دستاوردهای بزرگ علمی و صنعتی تولید کنند.
یکی از ویژگی‌های برجسته مدل بوش، استقلال دانشگاه‌ها در انتخاب مسیر تحقیق است. این استقلال به محققان اجازه می‌دهد علایق و کنجکاوی خود را دنبال کنند و محدود به اهداف کوتاه‌مدت دولتی یا صنعتی نباشند. به گفته فرنک، این آزادی فکری منبع نوآوری و خلاقیت دانشگاه‌ها است و پایه موفقیت مدل تحقیقاتی آمریکا محسوب می‌شود.
با وجود این، کاهش بودجه‌های تحقیقاتی طی سال‌های اخیر، فشار قابل توجهی بر دانشگاه‌ها وارد کرده است. فرنک اشاره می‌کند که دولت‌های متوالی، با کاهش کمک‌های مالی به علوم پایه، خطر کند شدن روند تولید دانش و کاهش کیفیت آموزش و تحقیق را افزایش داده‌اند. او گفت: کمبود بودجه باعث شده دانشگاه‌ها به جای تمرکز بر تحقیق، بر مدیریت منابع و بقا تمرکز کنند.
فرنک تاکید کرد که تحقیقات پایه و آموزش تحصیلات تکمیلی باید اولویت دولت‌ها باشد. این تحقیقات نه تنها محصول علمی ارزشمند تولید می‌کند، بلکه بنیان اقتصادی و امنیتی کشور را نیز تقویت می‌کند. وی افزود: دانشجویان تحصیلات تکمیلی و پژوهشگران آینده سرمایه اصلی زیرساخت تحقیقاتی ما هستند و کاهش حمایت از آنان، طولانی‌مدت به ضرر جامعه علمی و صنعتی خواهد بود.
اختلال در مسیر تحقیقاتی آمریکا با کاهش بودجه دانشگاه‌ها
تحلیلگران آموزش عالی معتقدند که کاهش بودجه دانشگاه‌ها می‌تواند مسیر تحقیقاتی که آمریکا را پس از جنگ جهانی دوم به قدرت علمی و اقتصادی برتر تبدیل کرده بود، مختل کند. فرنک با اشاره به تاریخچه این مدل گفت: دانشگاه‌ها با بهره‌گیری از زیرساخت‌های موجود و دانشجویان تحصیلات تکمیلی، پژوهش‌های بنیادی و کاربردی را به شیوه‌ای اقتصادی و مؤثر انجام داده‌اند.
مدل بوش، برخلاف مدل‌های اروپایی، استقلال دانشگاه‌ها و مشارکت مستقیم دولت در تأمین مالی را همزمان حفظ می‌کند. به گفته فرنک، این ترکیب امکان ظهور موسسات تحقیقاتی بزرگ و نوآور را فراهم کرده است و باعث شده آمریکا در علوم پایه و مهندسی به پیشتازی جهانی دست یابد.
همچنین، بسیاری از فناوری‌های نوظهور پزشکی، از واکسن‌های mRNA تا فناوری ویرایش ژن CRISPR، ریشه در تحقیقات پایه دانشگاه‌ها دارند. فرنک توضیح داد: این فناوری‌ها بدون سرمایه‌گذاری و آزادی تحقیقاتی دانشگاه‌ها توسعه نمی‌یافتند و زندگی میلیون‌ها نفر در سراسر جهان تحت تأثیر آن‌ها قرار نمی‌گرفت.
فرنک همچنین هشدار داد که کاهش حمایت از تحقیقات پایه، علاوه بر اثرات علمی، تهدیدی اخلاقی و تربیتی نیز هست. آموزش عالی باید به عنوان مکانی برای پرورش تفکر انتقادی و نوآوری علمی حفظ شود. وی افزود: تاریخ نشان داده است که محدود کردن آزادی علمی و تحقیق، می‌تواند به عقب‌ماندگی علمی و فرهنگی منجر شود.
با توجه به افزایش فشارهای مالی، دانشگاه‌ها ناچار به بازنگری در اولویت‌های تحقیقاتی و کاهش هزینه‌ها هستند. فرنک تاکید کرد: این فشارها نباید باعث شود که دانشگاه‌ها ارزش اصلی خود یعنی تولید دانش آزاد و مستقل را فراموش کنند.
نتیجه‌گیری کارشناسان این است که کاهش بودجه دانشگاه‌ها، به ویژه برای تحقیقات پایه، می‌تواند مدل تحقیقاتی موفق پس از جنگ جهانی دوم را در معرض خطر قرار دهد و مانع از تربیت نسل جدید محققان و نوآوران شود. فرنک با اشاره به تجربه تاریخی دانشگاه‌ها گفت: اگر امروز از تحقیقات پایه حمایت نکنیم، فردا فرصت‌های علمی و صنعتی بسیاری از دست خواهد رفت.
در نهایت، این تحلیل نشان می‌دهد که برای حفظ برتری علمی و اقتصادی آمریکا، توجه مستمر به تأمین مالی تحقیقات پایه، استقلال دانشگاه‌ها و حمایت از پژوهشگران ضروری است. کاهش بودجه‌ها نه تنها بهره‌وری علمی را تهدید می‌کند، بلکه پیامدهای بلندمدتی برای توسعه فناوری و رفاه اجتماعی خواهد داشت.
انتهای پیام/