محمدمهدی خطیب، عضو هیات علمی دانشگاه بیرجند، امروز یکشنبه ۱۸ آبان در نشست تخصصی حوزه معدن با اشاره به ظرفیت‌ها و چالش‌های معدنی استان خراسان جنوبی گفت: استان خراسان جنوبی با وسعت گسترده و اقلیم گرم و خشک، با محدودیت‌های کشاورزی و منابع آبی مواجه است و این شرایط بر توسعه کلی استان تأثیرگذار است.
وی افزود: با وجود وسعت زمین‌شناسی غنی و تنوع معادن، چرخه اکتشاف در استان به صورت کامل اجرا نشده و بخش عمده‌ای از اکتشافات، صرفاً بر مبنای کاوش‌های سطحی بوده و کاوش‌های زیرسطحی و حفاری‌ها هنوز انجام نگرفته است.
خطیب تأکید کرد: با وجود برخورداری استان از انواع عناصر معدنی و ذخایر متعدد، تأثیر این منابع بر اقتصاد و توسعه استان محدود بوده است. به عنوان نمونه، درصد ذخایر معدنی کشور در خراسان جنوبی قرار دارد اما جمعیت استان کمتر از یک درصد جمعیت کشور است و شاخص‌های توسعه‌یافتگی استان بین ۲۵ تا ۲۸ درصد است؛ این موضوع نشان‌دهنده وجود تعارض بین ظرفیت‌ها و بهره‌برداری واقعی است.
وی درباره چالش‌های معدنی استان تصریح کرد: مالکیت پراکنده معادن، وجود تعداد زیادی معدن کوچک و کمبود سرمایه‌گذاری سبب شده‌اند که معادن بزرگ کمتر توسعه یابند. همچنین عدم توسعه واحدهای فرآوری و صنایع وابسته، موجب محدودیت در ارزش افزوده معادن شده است.
خطیب، راهکارهای برون‌رفت از این مشکلات را آموزش نیروی انسانی متخصص و اولویت‌بندی اکتشافات و احداث واحدهای فرآوری متناسب با پتانسیل‌های هر منطقه عنوان کرد و افزود: توزیع مناسب صنایع معدنی در استان می‌تواند موجب افزایش بهره‌وری و ارزش‌افزوده شود. برای نمونه، احداث واحدهای فرآوری آهن و فولاد باید نزدیک به منابع معدنی باشد تا هزینه‌های حمل‌ونقل کاهش یابد و ارزش افزوده تولید افزایش پیدا کند.
وی ادامه داد: در قالب ماموریت‌های قانونی استان، برخی شهرستان‌ها به عنوان محل توسعه و بهره‌برداری و صادرات فرآورده‌های معدنی تعیین شده‌اند و لازم است فعالیت‌های معدنی و صنایع وابسته با توجه به ظرفیت‌ها و موقعیت جغرافیایی به روزرسانی شوند.
عضو هیات علمی دانشگاه بیرجند با بیان اینکه نیروی انسانی متخصص یکی از ارکان اصلی توسعه معدنی است، گفت: در استان خراسان جنوبی بیش از ۱۳۴۶۰ نفر عضو نظام مهندسی معدن فعالیت دارند که این ظرفیت برای توسعه اکتشاف و بهره‌برداری معدنی مناسب است.
وی در پایان با اشاره به اهمیت مدیریت هماهنگ میان ارگان‌های دولتی و بخش خصوصی افزود: حل این چالش‌ها و بهره‌برداری بهینه از منابع معدنی استان می‌تواند موجب رشد اقتصادی، ارتقای کیفیت زندگی و توسعه انسانی و اجتماعی در استان شود.
احمد آریافر، عضو هیات علمی دانشگاه بیرجند نیز با اشاره به وضعیت فعلی بخش معدن کشور گفت: از سال ۱۳۷۹ سیاست‌های کلی ابلاغی در حوزه معدن تصویب شد که هدف آن تقویت خلاقیت، جذب دانش و توسعه اکتشاف معدنی بوده است، اما عمده مشکلات کنونی معدن کشور ناشی از ضعف در اکتشاف و محدودیت در دانش و فناوری است. ایران با داشتن منابع معدنی گسترده، جزو ده کشور اول دنیا از نظر منابع معدنی است، اما جمعیت کم و ضعف در سرمایه‌گذاری و نوآوری باعث شده بهره‌برداری کامل از این منابع محقق نشود.
وی افزود: برای رسیدن به اهداف توسعه‌ای بخش معدن در برنامه‌های مختلف کشور، سه الزام اساسی وجود دارد: سرمایه‌گذاری کافی، تقویت نوآوری و تکنولوژی و بهره‌گیری بهینه از منابع معدنی. سرمایه‌گذاری در بخش معدن به ویژه در اکتشاف باید افزایش یابد و شرکت‌های بزرگ دولتی ریسک اکتشاف را بر عهده بگیرند تا ذخایر معدنی برای رقابت بخش خصوصی فراهم شود.
آریافر در ادامه به اهمیت نوآوری و تکنولوژی در معدن اشاره کرد و گفت: فناوری پیشرفته می‌تواند هزینه‌ها را کاهش دهد، کیفیت محصولات معدنی را افزایش دهد و ارزش افزوده ایجاد کند. در حال حاضر بخش زیادی از باطله‌های معدنی و زغال ایران به خارج صادر می‌شود و از ظرفیت فناوری و ایجاد ارزش افزوده مناسب بهره‌برداری نمی‌شود.
وی با تاکید بر ضرورت ایجاد زنجیره ارزش در معادن گفت: ایجاد زنجیره ارزش از اکتشاف تا فرآوری محصولات معدنی از جمله فولاد، زغال، منیزیم و بنتونیت می‌تواند اشتغال پایدار ایجاد کند و وابستگی به واردات را کاهش دهد. در استان خراسان جنوبی با وجود داشتن ۷۶ درصد ذخایر زغال‌سنگ کشور، تنها ۱۰ درصد آن بهره‌برداری شده و بسیاری از کارخانه‌ها با نصف ظرفیت کار می‌کنند که نشان‌دهنده نیاز فوری به توسعه و سرمایه‌گذاری است.
عضو هیات علمی دانشگاه بیرجند در ادامه با ذکر مثال‌های کاربردی افزود: با استفاده از فناوری و مواد معدنی می‌توان محصولات با ارزش افزوده بالا تولید کرد؛ از جمله تولید زغال فشرده با حرارت بالا، فرآوری بنتونیت برای صنایع بهداشتی و آرایشی، تولید خمیر دندان طبیعی، کاتالیست‌های تصفیه آب و آلودگی، و ایجاد صنایع نسوز. توسعه این محصولات نیازمند حمایت دولت و سرمایه‌گذاری مالی است تا زنجیره‌های ارزش به‌طور کامل شکل گیرد.
وی تصریح کرد: ایده‌ها و نوآوری‌های دانشگاهیان و متخصصان معدن می‌تواند منجر به تولید محصولات جدید، توسعه بازار و رشد اقتصادی شود. حمایت از ایده‌ها توسط دولت و همکاری با کارخانجات می‌تواند زمینه‌ساز تحقق اهداف توسعه‌ای بخش معدن و رسیدن به رشد ۱۳.۵ درصدی شود. امید است این اقدامات منشأ خیر و توسعه پایدار در حوزه معدن کشور باشد.
مسئول شتابدهی ایمینو با اشاره به حضور دانشجویان و فعالان رشته‌های مختلف به ویژه معدن، گفت که تنها تعداد کمی از ایده‌ها به مرحله اجرا و موفقیت می‌رسند و علت اصلی آن نبود طرح کسب و کار مشخص است.
وی تاکید کرد که افزایش تعداد ایده‌ها، تدوین برنامه عملیاتی و هدایت آن‌ها به سمت فعالیت‌های بین‌رشته‌ای می‌تواند ارزش افزوده و موفقیت در کسب و کارهای معدنی را افزایش دهد.
وی با اشاره به محورهای جشنواره ایمینو شامل توسعه پایدار و تحول دیجیتال بیان کرد که موفق‌ترین ایده‌ها، ایده‌هایی هستند که بین رشته‌ها عمل کرده و با نوآوری در معدن و صنایع معدنی، مشکلات موجود را حل کنند. از جمله مثال‌هایی که مطرح شد، استفاده از پهپاد برای اکتشاف معدنی و بازگرداندن آب مصرف شده در کارخانه‌ها به چرخه تولید بود که موجب افزایش بهره‌وری و صرفه‌جویی در منابع می‌شود.
مسئول شتابدهی ایمینو همچنین به وضعیت استارت‌آپ‌های معدنی در کشور اشاره کرد و گفت که از حدود ۱۱ هزار شرکت دانش‌بنیان، تنها پنج درصد فعالیت معدنی دارند و اغلب آن‌ها نیز میان‌رشته‌ای هستند، بنابراین حوزه معدن هنوز ظرفیت بالایی برای نوآوری و توسعه دارد.
وی با بیان اهمیت جمع‌آوری نیازهای واقعی فعالان معدن از سطح کشور و شناسایی حدود ۷۰ نیاز کلیدی در این حوزه افزود که این اقدام به تیم‌ها و ایده‌پردازان کمک می‌کند تا بر حل مشکلات واقعی تمرکز کنند و در فرآیند توسعه و فرآوری مواد معدنی مشارکت داشته باشند.
مسئول شتابدهی ایمینو همچنین به اهمیت استفاده از فناوری‌های نوین برای افزایش بهره‌وری و ایمنی در معادن اشاره کرد و گفت که تجهیز مناسب و نوآوری در فرآیندهای معدنی می‌تواند ضمن افزایش ارزش افزوده، از حوادث و خسارات انسانی جلوگیری کند.
وی یادآور شد: حمایت از ایده‌ها از مرحله اولیه تا تجاری‌سازی، شامل خدمات آموزشی، بازدیدهای تخصصی، ساخت نمونه اولیه و توسعه بازار، جزو اولویت‌های ایمینو است و این فرصت برای ایده‌پردازان حوزه معدن و صنایع معدنی فراهم شده است.
ضرورت نوآوری و تحول دیجیتال در صنعت معدن ایران
هادی فرهادیان، عضو هیئت علمی دانشکده مهندسی معدن دانشگاه بیرجند، نیز بر اهمیت نوآوری در استخراج و فرآوری مواد معدنی تاکید کرد و گفت، با توجه به کاهش روزافزون عیار معادن و پیچیده‌تر شدن شرایط کاری، بهره‌گیری از فناوری‌های نوین در این صنعت ضروری است.
وی با اشاره به اهمیت مطالعه اثرات اقتصادی و محیط زیستی معادن، گفت برخی معادن مانند سرچشمه تاثیر زیادی بر مناطق اطراف خود دارند و ایجاد یا احیای معادن باید با در نظر گرفتن اثرات محیط زیستی و اجتماعی انجام شود.
فرهادیان شرکت‌های فعال در معدن را به چهار گروه بزرگ، متوسط، کوچک و شرکت‌های خدماتی فناورانه تقسیم کرد و افزود نقش شرکت‌های مشاور، دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی در ایجاد ارتباط میان صنعت و نوآوری حیاتی است. او به تجربه کشورهای پیشرفته اشاره کرد و گفت بسیاری از شرکت‌های معدنی در دنیا واحدهای تحقیق و توسعه فعال دارند و این واحدها باعث ارتقای دانش فنی و بهبود رقابت‌پذیری می‌شوند.
عضو هیئت علمی دانشگاه بیرجند درباره انواع نوآوری توضیح داد که نوآوری می‌تواند شامل نوآوری محصولی، فرایندی، سازمانی و بازاریابی باشد. او تاکید کرد بهره‌وری نیروی کار نباید با نوآوری اشتباه گرفته شود و نوآوری واقعی به افزایش کارآمدی تولید و بهبود فرآیندها مربوط است.
وی افزود: فناوری‌های نوین مانند هوش مصنوعی، یادگیری ماشین و اینترنت اشیا نقش مهمی در اکتشاف معادن و مدیریت زنجیره ارزش مواد معدنی دارند و تحول دیجیتال در مراحل مختلف صنعت معدن از اکتشاف تا فروش و بسته‌بندی محصولات کاربرد دارد.
فرهادیان با بیان اینکه ایران در جایگاه تولید برخی مواد معدنی جز ده کشور برتر جهان است اما در زمینه فناوری و نوآوری معدنی ضعف دارد، گفت احیای معادن غیر فعال و سرمایه‌گذاری در فناوری‌های نوین می‌تواند جایگاه کشور را در این حوزه ارتقا دهد.
انتهای پیام