رئیس دانشکده مهندسی عمران، آب و محیط زیست دانشگاه شهید عباسپور درباره نشست خبری پروژه" بایوچار" با اشاره به سابقه تاریخی این دانشکده و بحران روزافزون منابع آبی کشور، از لزوم اصلاح جدی در سیاست‌های مدیریت آب، بازچرخانی و الگوی مصرف سخن گفت.
حفظ نام آب در عنوان دانشکده؛ تاکید بر هویت تاریخی و علمی
به گزارش برنا، نعمت حسنی در آغاز این نشست گفت: حدود دو ماه است که مجدداً مسئولیت دانشکده به من واگذار شده و امیدوارم بتوانم در حد توان خدمت کنم.
او با اشاره به پیشینه شکل‌گیری این مجموعه اظهار کرد: زمانی که عنوان دانشکده تعیین می‌شد، معمولا در ایران و جهان از ترکیب‌هایی مانند عمران یا عمران و محیط زیست استفاده می‌شد، اما من اصرار داشتم واژه آب در نام دانشکده حفظ شود؛ چرا که این مجموعه از ابتدا با محوریت آب بنیان گذاشته شد.
به گفته او در گذشته دانشکده آب در دانشگاه صنعت آب و برق (که بعد‌ها به دانشگاه شهید بهشتی پیوست) فعالیت داشت و رشته‌هایی مانند مهندسی تاسیسات آبی، مهندسی آب و فاضلاب، مهندسی بهره‌برداری از سد و شبکه و مهندسی منابع آب در آن ارائه می‌شد. بیش از ۸۰ درصد فارغ‌التحصیلان این دانشکده به استخدام وزارت نیرو درآمده‌اند و بخش زیادی از مدیران کنونی و بازنشسته وزارت نیرو از دانش‌آموختگان همین مجموعه‌اند.
۴۰ سال فعالیت در حوزه آب و برق
رئیس دانشکده افزود: من از مهر سال ۱۳۶۴ وارد وزارت نیرو شدم و اکنون ۴۰ سال است در این حوزه فعالیت دارم. پایه‌های اولیه دانشکده و سپس دانشگاه را با همکاری همکارانم در بخش‌های مختلف آب، برق و انرژی بنا نهادیم.
او درباره سوابق علمی خود گفت: حدود دو سال و نیم در خارج از کشور در دانشگاه‌های کویت و ژاپن، عضو هیئت علمی وزارت علوم ژاپن بودم و از سال ۲۰۰۰ میلادی به ایران بازگشتم. اکنون ۲۵ سال است که در کشور خدمت می‌کنم و هیچ‌گاه به خارج بازنگشتم.
خدمت به وطن بر سود مادی ترجیح دارد
حسنی با اشاره به پیشنهاد‌های کاری از اروپا و آمریکا تصریح کرد: ترجیح دادم در ایران بمانم؛ چون با پول مردم این سرزمین درس خوانده‌ام و وظیفه دارم به مردم خود خدمت کنم. ایران با وجود مشکلات، وطن ماست و حتی خاک خشک و فرسوده‌اش را هم دوست دارم.
او افزود: در ژاپن حقوق ماهانه‌ام پنج هزار دلار بود، اما از بازگشت به ایران هرگز پشیمان نشدم. در دوران جنگ بسیاری از همکاران ما شهید شدند و مردم ما هنوز سختی می‌کشند؛ وظیفه ماست برای حل مشکلات کشور تلاش کنیم.
بحران آب؛ از کاهش بارش تا مدیریت ناکارآمد
محور نشست خبری امروز به بحران آب اختصاص داشت. حسنی گفت: ایران با بحران ملی آب مواجه است. زمزمه‌هایی از کاهش بارش‌ها شنیده می‌شود و مطالعات علمی نیز آن را تایید می‌کند.
به گفته او بررسی‌های پروژه‌های سد و شبکه نشان می‌دهد میانگین بارش کشور از ۲۴۰ میلی‌متر در ابتدای قرن بیست‌ویکم به حدود ۱۸۰ میلی‌متر تا پایان قرن خواهد رسید؛ یعنی کاهش ۶۰ میلی‌متری معادل ۲۵ درصد.
در ابتدای قرن جاری میزان نزولات جوی کشور حدود ۴۰۰ میلیارد مترمکعب بود که اکنون رو به کاهش است. مصرف آب شهری و صنعتی ۱۰ تا ۱۲ میلیارد مترمکعب و مصرف بخش کشاورزی ۸۰ تا ۹۰ میلیارد مترمکعب است؛ اما بخش عمده‌ای از منابع آبی کشور به دلیل تبخیر و شرایط اقلیمی از بین می‌رود.
تبخیر سالانه ۲۸۰ میلیارد مترمکعب آب در ایران
حسنی توضیح داد: ایران دارای سه نوع اقلیم تر، نیمه‌خشک و خشک است. در اقلیم‌تر حدود ۳۰ درصد، در نیمه‌خشک ۶۰ درصد و در اقلیم خشک تا ۹۰ درصد تبخیر رخ می‌دهد. از آنجا که دو سوم کشور در مناطق خشک و نیمه‌خشک قرار دارد، حدود ۷۰ درصد از نزولات جوی تبخیر می‌شود؛ یعنی سالانه حدود ۲۸۰ میلیارد مترمکعب آب از دست می‌رود.
او تاکید کرد که این حجم از اتلاف ناشی از نبود برنامه‌ریزی اصولی است. یکی از بزرگ‌ترین خطا‌های مدیریتی، استفاده نادرست از منابع آب زیرزمینی است. با حفر صد‌ها چاه مجاز و غیرمجاز، آب را از سفره‌ها استخراج می‌کنیم و باعث تبخیر آن می‌شویم.
قرن خشکی در راه است
رئیس دانشکده هشدار داد: ایران با قرن خشکی روبه‌روست نه فقط چند سال خشکسالی. در برخی استان‌ها بیش از ۴۰ درصد آب قبل از رسیدن به مصرف‌کننده از شبکه نشت می‌کند و در تهران نیز حدود ۲۵ تا ۲۶ درصد آب بدون درآمد، عمدتا به‌صورت نشت از لوله‌ها هدر می‌رود.
او یادآور شد: در کشور هزاران چاه مجاز و غیرمجاز وجود دارد و احتمالا تعداد چاه‌های غیرمجاز از مجاز هم بیشتر است. همین چاه‌ها باعث می‌شوند آب زیرزمینی به سطح آمده و تبخیر شود.
از سه دریای تاریخی تا سه کویر امروز
حسنی با اشاره به پیشینه تاریخی منابع آبی ایران گفت: نیاکان ما در کنار سه دریای بزرگ زندگی می‌کردند که اکنون به کویر نمک، لوت و جازموریان تبدیل شده‌اند. شهر‌های کهنی، چون کاشان، اصفهان، کرمان، قم و یزد در گذشته ساحلی بودند، اما اکنون در مناطق خشک قرار دارند. حتی شهر ری روزگاری در کنار دریا بوده و امروز تنها دریاچه نمکش باقی مانده است.
او افزود: این تحولات نشان می‌دهد میزان تبخیر در ایران بسیار بالاست و ما بیش از ۲۰ سال است هشدار می‌دهیم که کشور در آستانه قرن خشک قرار دارد.
واحد سنجش آب باید قطره باشد
حسنی با بیان اینکه هر قطره آب در ایران ارزشمند است گفت: واحد سنجش آب دیگر نباید لیتر باشد بلکه باید قطره باشد. اگر شیری در خانه چکه می‌کند، حتی کودکان باید نسبت به آن حساس باشند.
او با مثالی افزود: اگر هرکدام از جمعیت ۱.۴ میلیارد نفری چین فقط چند دانه برنج را روزانه هدر دهند، حجم عظیمی از منابع از بین می‌رود. ما نیز باید چنین نگاهی نسبت به آب داشته باشیم.
لوله‌های بی‌کیفیت؛ ریشه هدررفت گسترده
رئیس دانشکده عمران، آب و محیط زیست گفت: یکی از خطا‌های بزرگ در ایران استفاده از لوله‌های نامناسب در شبکه آبرسانی است. میزان آب بدون درآمد در پایتخت حدود ۲۵ تا ۲۶ درصد است و بیش از نیمی از آن یعنی ۱۵ تا ۲۰ درصد ناشی از نشت واقعی از لوله‌هاست. این رقم در سطح کشور به‌طور میانگین دو برابر است.
به گفته او در استان خوزستان میزان هدررفت آب در برخی شهر‌ها به ۴۰ تا ۵۰ درصد می‌رسد. در مقایسه جهانی کمترین میزان هدررفت مربوط به شهر توکیو با ۳.۹ درصد و میانگین ملی ژاپن حدود ۶ درصد است.
حسنی افزود: در توکیو بیش از ۲۰۷ هزار کیلومتر لوله وجود دارد که ۹۹ درصد آنها از جنس چدن داکتیل با اتصالات ضد لرزه‌اند. شرکت‌های کوبوتا و کوریموتو برای این لوله‌ها گارانتی ۱۰۰ ساله ارائه می‌کنند.
در مقابل در ایران همچنان از لوله‌های فولادی در خطوط اصلی استفاده می‌شود که عمر مفید آنها ۲۰ تا ۲۵ سال است. برای مثال خط انتقال آب از طالقان به بیلقان با لوله فولادی ۱۸۰۰ میلی‌متری در سال ۱۳۸۰ ساخته شد، اما تنها ۱۵ سال بعد نیاز به تعمیر اساسی پیدا کرد.
بازچرخانی آب؛ راه‌حل واقعی بحران آبی
این استاد دانشگاه تاکید کرد: اصلاح مدیریت منابع آب تنها با تزریق منابع مالی ممکن نیست. باید الگوی مصرف در بخش کشاورزی و صنعت تغییر کند. تا زمانی که کشاورزان همان روش‌های گذشته را ادامه دهند و چاه‌های غیرمجاز فعال باشند، دریاچه‌هایی مانند ارومیه نجات نخواهند یافت.
او افزود: بازچرخانی آب یکی از مؤثرترین راهکارهاست. اگر تنها ۵ تا ۱۰ درصد بودجه‌های کلان آبرسانی صرف بازچرخانی شود، نتایج بسیار بهتری خواهیم گرفت.
تجربه ژاپن در استفاده از پساب تصفیه‌شده
حسنی با اشاره به تجربه خود در ژاپن گفت: در سفر به شهر کوبه از برکه‌ای دیدن کردیم که آب آن از پساب تصفیه‌شده فاضلاب شهر تامین می‌شد. مهندسان ژاپنی توضیح دادند که آب تصفیه‌شده به اندازه آب آشامیدنی سالم است و حتی ماهی‌ها در آن زندگی می‌کنند. این نشان می‌دهد که بازچرخانی تا چه اندازه اهمیت دارد.
او افزود: ژاپن با میانگین بارندگی سالانه حدود ۲٬۰۰۰ میلی‌متر، چنین حساسیتی نسبت به آب دارد، در حالی که ایران تنها ۲۰۰ میلی‌متر بارندگی در سال دارد.
هزینه‌های سنگین انتقال آب از خلیج فارس
به گفته حسنی در حالی‌که هزینه تأمین آب از خلیج فارس برای صنایع به ۴ تا ۵ دلار برای هر مترمکعب (حدود ۵۰۰ هزار تومان) می‌رسد، اگر تنها بخش کوچکی از بودجه انتقال آب حدود ۵ تا ۱۰ درصد از ۵۶۰ تا ۵۸۰ هزار میلیارد تومان به بازچرخانی اختصاص یابد، کشور به تعادل آبی پایدار نزدیک می‌شود.
پیشنهاد اجرای سیستم مصرف دوگانه آب در شهر‌ها
او گفت: در طرحی که ۱۰ سال پیش به وزارت نیرو ارائه شد، پیشنهاد دادیم که ابتدا قیمت آب واقعی شود تا ارزش آن درک شود، سپس مصرف دوگانه در شهر‌ها اجرا گردد. یعنی آب شست‌وشو و حمام پس از گندزدایی ساده در مخازن ذخیره و برای فلاش‌تانک‌ها استفاده شود. این روش در کشور‌های چین و ژاپن به‌طور گسترده اجرا می‌شود.
به گفته او حتی در شهر‌هایی مانند قم که آب با قیمت مترمکعبی ۸ تا ۱۰ هزار تومان عرضه می‌شود، بدون اجرای سیستم بازچرخانی و استفاده از پساب بحران آب حل نخواهد شد.
پروژه‌های دانشگاه شهید بهشتی در بازچرخانی آب
در پایان رئیس دانشکده مهندسی عمران، آب و محیط زیست گفت: دانشگاه‌ها و صنایع کشور پروژه‌های متعددی در زمینه بازچرخانی آب آغاز کرده‌اند. یکی از نمونه‌های موفق، سیستم توسعه‌یافته در دانشکده ماست که به بهبود محیط زیست، بازیافت آب و مدیریت پایدار منابع آبی کمک می‌کند.
انتهای پیام/