به گزارش خبرنگار ایرنا، دیابت، بیماری خاموشی است که هر سال میلیون‌ها نفر را در سراسر جهان درگیر می‌کند و به گفته‌ کارشناسان، این بیماری دیگر تنها یک اختلال متابولیک نیست بلکه به یکی از چالش‌های اصلی سلامت عمومی تبدیل شده است.

افزایش شیوع این بیماری در نتیجه‌ کم‌تحرکی، تغذیه‌ نامناسب و سبک زندگی ناسالم، زنگ خطری جدی برای جوامع انسانی به شمار می‌رود. در چنین شرایطی، هفته ملی دیابت فرصتی است تا بار دیگر اهمیت آگاهی، پیشگیری و مراقبت از مبتلایان یادآوری شود و توجه افکار عمومی به نقش خودمراقبتی در کنترل این بیماری جلب گردد.

۱۴ نوامبر، سالگرد تولد "فردریک بانتینگ" کاشف انسولین، اولین بار در سال ۱۹۹۱ با همکاری بنیاد بین‌المللی دیابت (IDF) و سازمان جهانی بهداشت (WHO) به عنوان روز جهانی دیابت نامگذاری شد و هدف از نامگذاری چنین روزی افزایش آگاهی عمومی در ارتباط با علل، عوارض، پیشگیری و درمان این پدیده روزافزون است.

مجمع عمومی سازمان ملل نیز در ۲۰ دسامبر ۲۰۰۶ با تصویب قطعنامه برجسته و منحصر به فرد، دیابت را "یک بیماری مزمن و ناتوان کننده با هزینه های هنگفت“ معرفی کرد که خانواده‌ها، دولت ها و کل جهان با آن مواجه است. بر اساس قطعنامه سازمان ملل، چهاردهم نوامبر (۲۳ آبان ماه) روز جهانی دیابت اعلام شد.

امسال، شعار کمپین جهانی «دیابت در محیط کار» است. شعاری که به یکی از مهم‌ترین چالش‌های زندگی افراد مبتلا به دیابت می‌پردازد شعار امسال سازمان جهانی بهداشت در هفته ملی دیابت " پیشگیری و مراقبت از دیابت در تمام مراحل زندگی است" و در برنامه های آموزشی و اطلاع رسانی در این هفته بر خود مراقبتی بیماران دیابتی و توجه به پیشگیری و مراقبت دیابت در همه سنین تاکید می شود.

برای آگاهی درباره بیماری دیابت با تاکید بر اهمیت اصلاح شیوه زندگی، همانند سالهای گذشته برنامه هایی در روزهای ۱۷ تا ۲۳ آبان ماه به عنوان هفته ملی دیابت برگزار می شود که در این راستا با امید ساعتچی کارشناس مراقبت دیابت معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی به گفت و گو نشستیم که در زیر می خوانیم:

ایرنا: درباره هفته ملی دیابت امسال توضیحی بدهید؟

ساعتچی: در حالیکه بیش از نیم میلیارد نفر از مردم جهان مبتلا به دیابت هستند دیگر دیابت فقط یک بیماری نیست بلکه یک سبک زندگی است که نیاز به درک، حمایت و همدلی دارد. روز جهانی دیابت ۲۰۲۵ فرصتی است برای همه ما که در ساختن محیطی سالم‌تر، آگاه‌تر و انسانی‌تر نقش داشته باشیم چه مبتلا باشیم یا نباشیم.

همانگونه که عنوان شد ۱۷ تا ۲۳ آبان هفته ملی دیابت نامگذاری شده است و شعار هفته دیابت سال جاری «دیابت در مراحل مختلف زندگی» (دبلیو .اچ.او) «دیابت و محیط کار» (آی.دی.اف) نامگذاری شده است.

روز شمارهای تعیین شده برای هفته ملی دیابت ۱۴۰۴ شامل «دیابت درمراحل مختلف زندگی»، «دیابت و آموزش»، «دیابت و رسانه»، «دیابت و سیاست‌گذاری مؤثر»، «دیابت و تغذیه»، «دیابت و محیط کار» و «دیابت و فعالیت بدنی همزمان با ۲۳ آبان روز جهانی دیابت است.

پیام‌های کلیدی هفته ملی دیابت این است که دیابت تمام مراحل زندگی از جمله کودکی، سال‌های باروری، سن کار و بهره‌وری و سالمندی افراد را تحت تأثیر قرار می‌دهد بنابراین پیشگیری، مدیریت و ارتقای کیفیت زندگی با دیابت، در کل دوره زندگی اهمیت دارد.

افراد دیابتی باید در محل کار سالم، فعال و محترم بمانند و محیط کار باید حامی سلامت باشد، نه مانع آن همچنین هفت نفر از هر ۱۰ دیابتی در سنین کار و بهره‌وری هستند. سه نفر از هر چهار دیابتی، اضطراب، افسردگی و سایر بیماری‌های روحی روانی را تجربه کرده‌اند.

ایرنا: دیابت چیست و به چند نوع تقسیم بندی می شود؟

ساعتچی: دیابت از جمله بیماری‌های متابولیک بـوده و یک اختلال چندعاملی است که بـا افزایش مزمن قند خون یـا هیپرگلیسمی(طبق معیارهـای تشخیصی) مشخص ‌می‌شود و نـاشی از اختـلال در تـرشح یـا عمل انسولین و یا هر دوی آنها است.

دیابت با اختلال‌های مختلف در متابولیسم گلوکز، پروتئین و چـربی همراه است و افـزایش مزمن قند خون مـوجب تخریب، اختلال عمل و نارسایی عضوهای مختلف به‌خصوص در چشم‌ها، کلیه‌ها، اعصاب، قلب و عروق می‌شـود.

۱ - دیابت نوع یک که در ابتدا بیشتر در اثر یک پدیده‌ اتوایمیون، سلول‌های «بی» پانکراس به‌صورت مزمن تخریب‌ شده و این پدیده را با یـافتن آنتی‌بادی‌های ضـد سلول‌هـای جزیره‌ای (ISLET CELL) می‌توان نشان‌داد.

البته در تعداد کمی از افـراد پـدیـده‌ی اتوایمیون دیـده‌نمی‌شود که دیابت نـوع یک ایدیوپاتیک نـام‌گذاری می‌شود. این افراد مستعد ایجـاد کتواسیدوز هستند.

۲- دیابت نوع ۲ به‌طور کامل متفاوت از نـوع یک بـوده و شایع‌تـرین نـوع دیابت است به گونه ای که بیش از ۹۰ درصد کل افراد دیابتی در جهان مبتلا به این نوع دیابت و اغلب بیماران این نـوع دیابت چاق هستند و بیمارانی هم که طبق معیار تعیین‌شـده چـاق نباشند، در محدوده‌ شکم تجمع چربی دارند.

افراد غیرچاق نسبت به انسولین مقاوم هستند و در حالت معمولی کمبود نسبی انسولین نیز دارند. اغلب افراد با این نوع دیابت در تمام طول زندگی خود نیاز به درمان با انسولین پیدانمی‌کنند. کتواسیدوز به‌ندرت در این بیماران به‌طور عـادی دیده‌می‌شود و اگـر هم ایجادشود، اغلب در اثر استرس یا بیمـاری دیگری مانند عفونت بروز می‌کند.

۳- سومین نوع دیابت، دیابت حاملگی(GDM) است که هر اندازه از عدم تحمل گلوکز که برای اولین بار طی دوران حاملگی به‌وجود آمده یا مشخص‌شود، دیابت حاملگی نامیده‌می‌شود.

ایرنا: با توجه به فراوانی دیابت نوع ۲ عوامل ابتلا به این نوع دیابت چیست؟

ساعتچی: تاکنون علت خاصی برای ابتلا به دیابت نوع ۲ پیدا نشده‌است. دیابت نوع ۲ یک بیماری چندعاملی است و استعداد ژنتیکی یعنی سابقه‌ ابتلا به دیابت در افراد درجه یک خانواده شامل پدر، مادر، برادر یا خواهر در ایجاد ان موثر است هر چند ژنتیکی‌بودن این نوع دیابت پیچیده بوده و هنوز به‌خوبی مشخص نشده‌است.

همچنین عوامل محیطی شامل نداشتن تحرک بدنی، تغذیه‌ نامناسب، چاقی و نمایه‌ بالای توده‌ بدنی (بی، ام.آی) و تـوزیع چربی (درصورت BMI طبیعی) در اطراف کمر و بـاسن در ایجاد دیابت نوع ۲ موثر است.

ایرنا: چه افرادی مستعد ابتلا به دیابت نوع ۲ هستند؟

ساعتچی: براساس بسیاری از مطالعه‌های مشاهده‌ای که شامل مقایسه‌ بین‌المللی، جمعیت‌های مهاجر و آینده‌نگر(COHORT) آزمایش‌های عوامل خطر و رفتارهـای مختلف بیماران، افراد مستعد ابتلا به دیابت نوع ۲ شامل تمام افراد دارای ۴۵ سال یا بیشتر و افراد با سن کمتر از ۴۵ سال شدند.

که افراد با کمتر از سن ۴۵ سال دارای عوامل زیر از جمله چاقی (BMI ≤ ۳۰ کیلوگرم بر مترمربع)، سابقه‌ ابتلا به دیابت در افراد درجه یک خانواده، فشار خون مساوی یا بیشتر از mmHg ، سابقه‌ دیابت حاملگی(GDM)، تولد نوزاد با وزن بیش از چهار کیلوگرم، HDL (لیپوپروتئین با دانسیته بالا) مساوی یا کمتر از mg/dl۳۵ ، تری‌گلیسیرید مساوی یا بیشتر از mg/dl۲۵۰ و «IGT یا IFG » است.

خطر ایجاد دیابت نوع ۲ با افـزایش سن، چاقی و نداشتن تحرک بدنی افزایش‌ می‌یابد. دیابت بیشتر در افرادی که فشار خـون بـالا و یا اختلال چربی‌هـای خـون دارند و یا زنانی کـه سـابقه‌ دیابت حاملگی دارند، دیده‌می‌شـود.

پـرخوری، پـرنوشی، پـرادراری، کاهش شـدید وزن بـدون علت مـوجه، تاری دید، تأخیر در بهبـود زخم‌ها، استوپور و کما برخی از علائم دیابت هستند که بیشتر در دیابت نوع یک دیده‌می‌شود.

ایرنا: معیارهای تشخیص بیماری چیست؟

ساعتچی: ۲ نوبت قند پلاسمای خون وریدی ناشتا مساوی یا بیشتر از mg/dl ۱۲۶، یک نوبت قند پلاسمای خـون وریـدی ۲ ساعت بعد از نوشیدن محلول گلوکـز که حاوی ۷۵ گرم گلوکز منوهیدرات است مساوی یا بیشتر از mg/dl۲۰۰، در افرادی که علائم بالینی دارند، قند پلاسمای خون وریدی در هر زمان از طول روز بدون نیاز به ناشتابودن در ۲ نوبت مساوی یا بیشتر از mg/dl ۲۰۰ باشد.

در تشخیـص آی.جی.تی (IGT)‌ قنـد پــلاسـمای خـون وریـدی ۲ سـاعت بـعـد از مصـرف ۷۵ گرم گلوکز بین mg/dl ۱۹۹-۱۴۰ و در تشخیص آی.اف.جی (IFG)‌ در ۲ نـوبت آزمایش، میـزان قند پلاسمای خـون وریـدی نـاشتـا مساوی یـا بیشتر از mg/dl ۱۰۰ ولی کمتر از mg/dl ۱۲۶ قنـد ناشتای غیـرطبیعی است.

ایرنا: آخرین وضعیت شیوع دیابت در استان چگونه است

ساعتچی: طی سالهای اخیر افزایش شیوع بیماری دیابت در جهان، این بیماری را به بزرگترین اپیدمی تاریخ تبدیل کرده است به گونه ای که تا پایان سال ۲۰۲۴ بیش از ۵۸۸ میلیون نفر از مردم ۲۰ تا ۷۹ سال دنیا مبتلا به دیابت بودند که انتظار می‌رود تا سال ۲۰۳۰ تعداد افراد مبتلا به دیابت به افزایش یابد و ممکن است تا سال ۲۰۵۰ تعداد بیماران از مرز ۸۵۲ میلیون نفر بگذرد.

سالانه بیش از ۹ درصد کل مرگ ها در گروه سنی ۲۰تا ۷۹ به علت دیابت است و هر ۱۰ ثانیه یک نفر به علت این بیماری و عوارض ناشی از کنترل نکردن دیابت جان خود را از دست می دهد.

در حال حاضر حداقل ۱۴ درصد جمعیت بالای ۲۵ سال کشورمان مبتلا به دیابت هستند و حداقل ۲۵ درصد آنان از بیماری خود آگاه نیستند و بر اساس آخرین داده ها تعداد بیماران دیابتی در ایران حدود هفت و نیم میلیون نفر پیش بینی می شود.

بررسی وضعیت استان همدان نیز گویای این است که شیوع دیابت در جمعیت بالای ۲۵ سال استان هم اکنون ۱۰ درصد است و در حال حاضر حدود ۶۰ هزار نفر بیمار دیابتی زیر پوشش مراکز جامع سلامت بوده و خدمات مراقبت دیابت را بصورت ماهانه دریافت می کنند.

ایرنا: برای پیشگیری از ابتلا به دیابت چه توصیه ای دارید؟

ساعتچی: اصول تنوع و تعادل را در برنامه‌ غذایی خود در نظر بگیرید، یعنی روزانه از تمام گروه های غذایی در حد مناسب استفاده و از افراط در مصرف مواد غذایی بپرهیزید تا وزن مناسب برای سلامت خود را حفظ کنید.

مصرف میوه‌ها و سبزی‌ها را به چهار تا پنج وعده در روز افزایش دهید همچنین مصرف گوشت قرمز و گوشت های چرب را کاهش داده و به جای آن از گوشت‌های سفید و کم چرب مثل گوشت مرغ یا ماهی استفاده کنید.

افزایش مصرف فیبر توصیه می شود البته برای این منظور از غلات کامل، نان‌های سبوس‌دار و حبوبات استفاده کنید مصرف چربی به ویژه چربی‌های حیوانی را کاهش دهید.

به نوع روغن مصرفی خود توجه کنید. مصرف روغن جامد را کاهش داده و به جای آن از روغن مایع مخصوص پخت و پز برای تهیه غذاها استفاده کنید.

مصرف انواع ماهی و غذاهای دریایی را در برنامه غذایی خود گنجانده و افزایش دهید چراکه این گروه از مواد غذایی به دلیل ترکیب چربی مفید موجود در آن‌ها یعنی اسیدهای چرب امگا-۳ در پیشگیری از بعضی از سرطان‌ها موثر شناخته شده‌اند.

برای طبخ آن‌ها بهتر است از روش بخارپز و یا آب پز کردن استفاده شود تا مواد مغذی مفید آن‌ها حفظ شود.

مواد غذایی مثل سیر، پیاز، چای سبز و انواع کلم را در برنامه غذایی خود بگنجانید و از مصرف غذاهای نمک سود ،غذاهای دودی وکنسروشده تا حد امکان خوداری کنید.

اضافه وزن و چاقی یکی از مهمترین دلایل ابتلا به دیابت است بنابراین با افزایش تحرکی بدنی یعنی ۳۰ دقیقه فعالیت بدنی با شدت متوسط روزانه و حداقل پنج روز در هفته می تواند تا حد زیادی از ابتلا به دیابت جلوگیری کند.