نسل جدید به مهارت‌های اجتماعی کافی مجهز نیست و در مواجهه با مسائل و مشکلات زندگی، تاب‌آوری لازم را ندارد. بروز احساسات و ارتباطات مؤثر این چالش‌ها به بروز مشکلات جدیدی برای این نسل منجر می‌شود؛ آن‌ها نه تنها در درک و مدیریت احساسات خود دچار مشکل هستند، بلکه در برقراری ارتباط مؤثر با دیگران نیز با دشواری‌هایی مواجه‌اند.
مهارت‌های اجتماعی به توانایی‌هایی اطلاق می‌شود که فرد را قادر می‌سازد تا به‌خوبی با دیگران ارتباط برقرار کند و در تعاملات اجتماعی عملکرد بهتری داشته باشد. این مهارت‌ها شامل جنبه‌هایی چون ارتباط کلامی، همدلی، مدیریت تعارض و کار گروهی است.
زنگ خطر شکل‌گیری جامعه‌ای پرخطر با افرادی منزوی یا طغیانگر
بدون شک مهارت‌های اجتماعی، کانالی است که نوجوانان از طریق آن یاد می‌گیرند خود را نه‌فقط به عنوان یک فرد، بلکه به عنوان یک عضو جامعه تجربه کنند. آن‌ها از طریق مهارت‌های اجتماعی یاد می‌گیرند با دیگران ارتباط برقرار کنند و عضوی از جمع باشند.
مجید فولادیان، جامعه‌شناس و کارشناس مسائل اجتماعی در گفت‌وگو با ایسنا با بررسی چالش‌های موجود درزمینهٔ مهارت‌های اجتماعی نوجوانان و جوانان در ایران، بر اهمیت مهارت‌های اجتماعی تأکید و اظهار کرد: نوجوانان باید از طریق تعاملات اجتماعی، خود را به عنوان اعضای فعال جامعه تجربه کنند. شخصیت در خلأ شکل نمی‌گیرد، بلکه در تعاملات اجتماعی و در مواجهه با دیگران و در میدان‌های قدرت و نابرابری ساخته می‌شود.
وی با بیان اینکه در جاهایی شخص باید هم تجربه کند و هم خودش را توانمند کند، زیرا آدم‌هایی که توانمندتر هستند، قدرت بیشتری دارند، افزود: فردی اگر می‌خواهد توانمندی بیشتری کسب کند، باید در میدان‌ها حضور داشته باشد. در زمینهٔ رشد نوجوانان و جوانان با بحرانی مواجهیم، به‌طوری‌که اغلب در مسیر تعامل یا سرکوب می‌شوند یا به شکل رابطه‌های پنهان و غیررسمی، خود را بیان می‌کنند و امکان بیان رسمی را در جامعه پیدا نمی‌کنند.
عضو هیئت علمی گروه علوم اجتماعی دانشگاه فردوسی مشهد گفت: در حال حاضر، ما تنها تعداد محدودی از فضاهای عمومی مانند مساجد و بسیج را داریم که به‌نوعی قدرتمند شده‌اند، اما به‌طورکلی فضاهای متنوعی که بتواند همه سلایق را پوشش دهد، وجود ندارد. متأسفانه ما در کشور یاد گرفته‌ایم همه‌چیز را به تعویق بیندازیم. گفت‌وگوی انتقادی، مهم‌ترین مهارتی است که امروز در جامعه ما برای ارتباط برقرار کردن حیاتی است؛ نوجوانان و جوانان باید گفت‌وگوی انتقادی و همکاری و تعامل را یاد بگیرند و برای حل مسائلشان، توانایی حل تعارض را یاد بگیرند. مهارت مقاومت در برابر فشارهای منفی هم از دیگر مهارت‌هاست که آموزش داده می‌شود، اما در کشور ما این‌ها آموزش داده نمی‌شود.
فولادیان با اشاره به اینکه مهارت‌های اجتماعی باید به‌طورجدی در نظام آموزشی و خانواده‌ها آموزش داده شود، تصریح کرد: در جامعه ما که تحت‌فشارهای اقتصادی و اجتماعی قرار دارد، این فشارها به شکل‌گیری مهارت‌های اجتماعی آسیب می‌زند. مهارت‌هایی مانند گفتگوی انتقادی، همکاری و تعامل برای حل مسائل و همچنین توانایی مقاومت در برابر فشارهای منفی ازجمله مهارت‌های حیاتی هستند که متأسفانه در مدارس به‌خوبی آموزش داده نمی‌شوند.
ترس از آسیب‌های بیرونی باعث محرومیت فرزندان از ارتباطات آزاد
وی با بیان اینکه مدارس و خانواده‌ها معمولاً به کنترل نوجوانان گرایش دارند تا به پرورش آن‌ها، خاطرنشان کرد: این کنترل‌گری باعث می‌شود فرصت‌های همکاری و مسئولیت‌پذیری کاهش یابد. درواقع، خانواده‌ها به دلایل ترس از آسیب‌های بیرونی، تمایل دارند که فرزندان خود را از ارتباطات آزاد محروم کنند.
این جامعه‌شناس اظهار کرد: کنترل‌گری نه لزوماً از سمت پدرسالاری، بلکه بیشتر از ترسی که از فضاهای منفی بیرون وجود دارد، شکل می‌گیرد. خانواده‌ها از اینکه فرزندانشان ارتباطات آزاد برقرار کنند و دچار آسیب شوند، می‌ترسند؛ لذا اینکه حق هم دارند.
شبکه‌های اجتماعی، تیغ دو لبه در میدان آموزش و تقویت مهارت‌های مبتنی بر مقایسه ناسالم
فولادیان درباره اینکه شبکه‌های اجتماعی یک تیغ دو لبه‌اند، یادآور شد: شبکه‌های اجتماعی از یک‌سو می‌توانند فضاهای ازدست‌رفته عمومی و امکان شبکه‌سازی و یادگیری را فراهم کنند، اما از سوی دیگر، به دلیل الگوریتم‌های تجاری و فشارهای فرهنگی که در آن‌ها وجود دارد، می‌توانند مهارت‌های سطحی رقابتی و مبتنی بر مقایسه ناسالم را تقویت کنند. این موضوع باعث می‌شود که نوجوانان به‌جای تعامل در دنیای واقعی، به فضای مجازی پناه ببرند؛ مکانی که ممکن است فضای سرکوبگرانه‌تری برای آن‌ها باشد.
وی اضافه کرد: حقیقتاً داریم کار پرخطری انجام می‌دهیم و جامعه را به سمت شکل‌گیری افرادی می‌بریم که یا منزوی‌اند یا طغیانگر، چون نمی‌توانند ارتباط بگیرند و با گفت‌وگو مسائلشان را حل کنند. حمایت اجتماعی خانواده و دوستان، همراهی معلمان، دسترسی به منابع فرهنگی و تجربه مشارکت واقعی، احساس عدالت اجتماعی و امکان شنیده شدن از عوامل مؤثر در افزایش تاب‌آوری نوجوانان محسوب می‌شوند. ایجاد فضاهای امن و برابر برای تعاملات اجتماعی، نه‌تنها برای رشد شخصیت نوجوانان ضروری است، بلکه می‌تواند به شکل‌گیری جامعه‌ای سالم و پایدار کمک کند.
مهارت‌های اجتماعی، ضرورتی برای رشد فردی و اجتماعی
مریم خیری، روانشناس و مشاور خانواده نیز با اشاره به اهمیت آموزش مهارت‌های اجتماعی به نوجوانان و جوانان در ارتقاء سلامت روان،به ایسنا گفت: مهارت‌های اجتماعی نه‌تنها در برقراری ارتباط مؤثر نسل جوان با دیگران نقش دارند، بلکه تأثیر مستقیمی بر سلامت روانی افراد نیز می‌گذارند. نوجوانان و جوانانی که مهارت‌های اجتماعی قوی‌تری دارند، معمولاً روابط بهتری با دیگران برقرار می‌کنند و از حمایت اجتماعی بیشتری برخوردارند. این امر می‌تواند به کاهش استرس و افزایش حس رضایت آن‌ها از زندگی کمک کند.
وی با اشاره به نقش همدلی در روابط انسانی، ادامه داد: همدلی یکی از کلیدی‌ترین مهارت‌هاست که به افراد این امکان را می‌دهد تا احساسات و نیازهای دیگران را درک کنند. این توانایی می‌تواند به تقویت روابط و ایجاد فضای مثبت در تعاملات اجتماعی به‌ویژه در سنین نوجوانی و جوانی کمک کند. همچنین مهارت‌های حل تعارض به افراد کمک می‌کند در مواجهه با اختلافات، به‌جای ایجاد تنش، به دنبال راه‌حل‌های سازنده باشند. این مهارت‌ها می‌تواند به‌ویژه در محیط‌های کاری و خانوادگی بسیار مفید باشند.
این روانشناس و مشاور خانواده درباره ضرورت آموزش مهارت‌های اجتماعی در سنین پایین، گفت: آموزش این مهارت‌ها به کودکان و نوجوانان می‌تواند به آن‌ها کمک کند تا در آینده روابط سالم‌تری برقرار کنند و از مشکلات روانی ناشی از انزوا و تنهایی جلوگیری کنند. تقویت مهارت‌های اجتماعی باید در دستور کار تمام افرادی که به سلامت روان خود و دیگران اهمیت می‌دهند، قرار گیرد. این مهارت‌ها نه‌تنها به بهبود روابط کمک می‌کنند، بلکه می‌توانند به عنوان یک ابزار مؤثر در پیشگیری از مشکلات روانی عمل کنند.
در دنیای پیچیده امروز با تمرکز بر تقویت مهارت‌های اجتماعی، افراد می‌توانند کیفیت روابط خود را بهبود بخشند و در جنبه‌های مختلف زندگی شخصی و حرفه‌ای خود موفق‌تر عمل کنند. با توانایی برقراری ارتباط مؤثر و با کنترل خشم می‌توانند افکار خود را به وضوح بیان و درعین‌حال به درک بهتر نظرات دیگران نیز کمک کنند و بتوانند با همدلی به درک عمیق احساسات و وضعیت دیگران بپردازند؛ نیازها و احساسات اطرافیان خود را شناسایی کرده و به آن‌ها پاسخ مناسب دهند. این مهارت به افراد امکان می‌دهد تا در شرایط دشوار، روابط عاطفی عمیق‌تری برقرار کنند.
انتهای پیام