به گزارش خبرگزاری بین‌المللی اهل‌بیت(ع) ـ ابنا ـ نامه سی‌ام نهج‌البلاغه، بخشی از پاسخ حضرت به نامه اهانت‌آمیز معاویه است که امیرالمومنین(ع) در این نامه، علاوه بر پاسخ به سخنان معاویه، به امید جلوگیری از انحراف بیشتر او و طرفداران حاکمیت فاسد بنی‌امیه، توصیه‌های اخلاقی به او می‌کند.
اگرچه منابع تاریخی، متن نامه معاویه به امام علی(ع) را نقل نکرده‌اند، اما با بررسی پاسخ امیرالمومنین(ع) به وی می‌توان مضمون نامه معاویه را مجموعه‌ای از تهمت‌ها و اهانت به ایشان همراه با ادعای خیرخواهی برای مردم دانست. حضرت نیز در پاسخ ضمن رد تهمت‌ها و پاسخ به اهانت‌ها، دلایل خود بر لزوم توجه «هدایت الهی» و دور کردن مردم از بدی‌ها و زشتی‌ها همچنین گسترش امر به معروف و نهی از منکر را بیان می‌کند.
بخش اول این نامه، در نهج‌البلاغه سید رضی نقل نشده و سید صادق موسوی شیرازی در کتاب «تمام نهج‌البلاغه» نقل کرده است، اما بخش دوم این نامه که سید رضی، همانند غالب بخش‌ها، بخش گزیده‌ای از آن را نقل کرده، غالبا توصیه‌های اخلاقی و بیان نشانه‌های روشن هدایت الهی است.
اگرچه مخاطب تاریخی این نامه معاویه است، اما چون مهمترین موضوع این مطالب، توصیه‌های اخلاقی است هر شخصی می‌تواند خود را مخاطب آن بداند و این سخنان امام علی(ع) را راهگشای خود در طول زندگی قرار دهد.
امام علی(ع) در جملات نخستین می‌فرمایند:
«فَاتَّقِ اللهَ فِیمَا لَدَیْکَ وَ انْظُرْ فِی حَقِّهِ عَلَیْکَ؛ از خدا در مورد آنچه در اختیار داری بترس و در حقی که خداوند بر تو دارد نظر کن».
هر شخصی، مجموعه‌ای از نعمت‌های الهی را داراست که باید حقوق خداوند را در آن‌ها رعایت کند، حال اگر شخصی در کنار این نعمت‌های همگانی، نعمت‌هایی مانند اختیارات اداری یا اموال عمومی را در اختیار داشت، روشن است که باید هم احتیاط و تقوای بیشتری داشته باشد و هم حقوق خداوند در استفاده از این اختیارات و امکانات برای خدمت به دین و مردم استفاده کند.
امیرالمومنین(ع) در جملات بعدی، روش شناخت این حقوق الهی و نتایج توجه به آن‌ها را بیان می‌فرمایند:
«وَ ارْجِعْ إِلَی مَعْرِفَةِ مَا لاتُعْذَرُ بِجَهَالَتِهِ، فَإِنَّ لِلطَّاعَةِ أَعْلاماً وَاضِحَةً وَ سُبُلاً نَیِّرَةً وَ مَحَجَّةً نَهْجَةً وَ غَایَةً مُطَّلَبَةً یَرِدُهَا الأَکْیَاسُ؛ و به معرفت و شناسایی چیزی که در ندانستن آن معذور نیستی بازگرد، زیرا اطاعتِ (اوامر و نواهی الهی)، نشانه‌های واضح، راه‌های نورانی، جاده‌های روشن و آشکار و مستقیم، و سرانجامی خواستنی دارد که هوشمندان به آن می‌رسند.»
حال اگر کسی با این «أَعْلاماً وَاضِحَةً وَ سُبُلاً نَیِّرَةً وَ مَحَجَّةً نَهْجَةً؛ با این راه‌های روشن و جاده‌های نورانی و مسیر مستقیم» باز هم تمایل یافت تا به مسیرهای انحرافی برود و بدون نور هدایت، در گمراهی و ضلالت قرار بگیرد، باید آماده پذیرش تاوان‌های سختی شود: «یُخَالِفُهَا الأَنْکَاسُ؛ مَنْ نَکَبَ عَنْهَا جَارَ عَنِ الْحَقِّ، خَبَطَ فِی التِّیهِ، وَ غَیَّرَ اللهُ نِعْمَتَهُ، وَ أَحَلَّ بِهِ نِقْمَتَهُ؛ فرومایگان و نابخردان از آن منحرف می‌شوند. هرکس از آن روی برتابد از حق منحرف شده و در بیابان بدبختی و گمراهی سرگردان خواهد شد؛ خداوند نعمتش را از او می‌گیرد و بلا و مجازاتش را بر او می‌فرستد.»
این بلاها، شامل از دست دادن نعمت‌های الهی و فرستادن بلاهای متنوع است، اما مهمترین بخش این تاوان‌های سخت را باید «خَبَطَ فِی التِیهِ» دانست، به نظر می‌رسد که این عبارت را می‌توان «سرگردانی در صحرای نادانی» ترجمه کرد. نمونه قرآنی این حیرانی را می‌توان در ماجرای بنی‌اسرائیل در «وادی تیه» یافت که براساس روایات، این سرگردانی تا پایان دنیا برای این قوم ادامه خواهد داشت.
......................
پایان پیام