به گزارش سیاست خارجی ایرنا، «کِلسی داونپورت» کارشناس ارشد خلع سلاح در «انجمن کنترل تسلیحات» تازه‌ترین نوشتار خود را به بررسی وضعیت مذاکراتی میان ایران و آمریکا اختصاص داده و می‌نویسد: ایران و ایالات متحده پس از آنکه شورای امنیت سازمان ملل تحریم‌ها و محدودیت‌های هسته‌ای علیه ایران را دوباره برقرار کرد، تمایل خود را برای مذاکره درباره یک توافق هسته‌ای اعلام کردند، اما به نظر می‌رسد هیچ‌یک از دو دولت مایل نیستند گام نخست را برای آغاز گفت‌وگوها بردارند.
دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا در ۱۳ اکتبر در سخنرانی خود در کنست اسرائیل گفت که «عالی خواهد بود اگر بتوانیم با ایران توافق صلحی داشته باشیم» اما هیچ نشانه‌ای از آغاز قریب‌الوقوع مذاکرات دیده نمی‌شود.
پس از بازگرداندن قطعنامه‌های شورای امنیت در ۲۸ سپتامبر که در چارچوب توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ (برجام) تعلیق شده بودند، ترامپ اعلام کرد که آمریکا «هر زمان ایران آماده باشد، آماده توافق است». او در همان سخنرانی در کنست افزود: «دست دوستی و همکاری به سوی ایران دراز است و بسیار خوب خواهد بود اگر بتوانیم به توافق صلح برسیم.»
دو روز پیش از آن، «عباس عراقچی» وزیر امور خارجه ایران در گفت‌وگو با صدا و سیما این کشور گفت که ایران «یک پیشنهاد معقول، متوازن و منصفانه» را بررسی خواهد کرد، اما به گفته او تهران هنوز هیچ ارتباطی از جانب واشنگتن درباره مبنای ازسرگیری مذاکرات هسته‌ای دریافت نکرده است.
ایالات متحده جز تاکید مکرر دونالد ترامپ بر اینکه ایران باید از غنی‌سازی اورانیوم دست بکشد، اطلاعات کمی درباره موضع مذاکره‌ای خود منتشر کرده است. بازگرداندن تحریم‌های سازمان ملل در سپتامبر و حملات نظامی اسرائیل و آمریکا به ایران در ماه ژوئن، وضعیت جاری پیرامون این پرونده را پیچیده‌تر کرده است.
نویسنده در ادامه این مطلب با اشاره به حملات غیرقانونی آمریکا و اسرائیل در ژوئن به تاسیسات غنی‌سازی ایران ادعا کرد که ایران در حال حاضر اورانیوم غنی نمی‌کند اما تاکید دارد که پس از این حملات، هرگونه توافق هسته‌ای باید شامل برخورداری از حق غنی‌سازی داخلی باشد.
رهبر معظم ایران نیز اخیرا در سخنانی تاکید کرده‌اند که اگر دولت ترامپ انتظار داشته باشد ایران تسلیم خواسته‌های آمریکا شود، تهران چنین توافقی را نخواهد پذیرفت. ایشان در دیدار ۱۸ اکتبر با مقامات دولتی گفت: «اگر توافقی همراه با اجبار باشد و نتیجه آن از پیش تعیین شده باشد، دیگر توافق نیست، بلکه تحمیل و زورگویی است.»
ایران همچنین هرگونه گفت‌وگوی بیشتر با فرانسه، آلمان و بریتانیا را رد کرده زیرا این سه کشور با فعال کردن سازوکار موسوم به اسنپ‌بک در ۲۸ سپتامبر، موجب بازگرداندن تحریم‌های شورای امنیت علیه ایران شدند. اسنپ‌بک به تروئیکای اروپایی اجازه می‌دهد تا تحریم‌هایی را که در چارچوب توافق ۲۰۱۵ لغو شده بودند، بدون امکان وتو مجدداً برقرار کنند. اروپایی‌ها تلاش کردند اجرای اسنپ‌بک را به تأخیر بیندازند اما نتوانستند اختلاف میان مواضع آمریکا و ایران را برطرف کنند.
سه کشور اروپایی در بیانیه‌ای در ۱۰ اکتبر اعلام کردند که «مصمم به از سرگیری مذاکرات با ایران و ایالات متحده هستند تا به توافقی جامع، پایدار و قابل راستی‌آزمایی دست یابند که تضمین کند ایران هرگز به سلاح هسته‌ای دست نخواهد یافت.» اما وزیر خارجه ایران در مصاحبه‌ای تلویزیونی در ۱۱ اکتبر گفت که ایران با توجه به اقدام تروئیکای اروپایی برای فعال‌سازی اسنپ‌بک، هیچ دلیلی برای مذاکره با این کشورها ندارد.
کِلسی داونپورت در ادامه نوشتار خود با تاکید بر اینکه نبود گفت‌وگوهای فعال، خطر ازسرگیری درگیری میان ایران با اسرائیل و ایالات متحده را افزایش داده به متوقف شدن همکاری معمول ایران با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی اشاره کرده و نوشت: ایران اجازه دسترسی بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به سایت‌هایی را که در ماه ژوئن بمباران شده‌اند، نمی‌دهد. بدون این دسترسی و بدون اطلاع از میزان دقیق ذخایر مواد هسته‌ای ایران، هنوز مشخص نیست چه بخش‌هایی از برنامه هسته‌ای ایران باقی مانده و ایران با چه سرعتی می‌تواند آن را بازسازی کند.
بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، اخیرا ادعا کرده است که «ذخایر اورانیوم غنی‌شده ایران باید از بین برود.» او در اول اکتبر در مجمع عمومی سازمان ملل گفت: «نباید اجازه دهیم ایران توانایی‌های هسته‌ای نظامی خود را بازسازی کند.»
رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، در ۲۲ اکتبر در مصاحبه با روزنامه سوئیسی Neue Zürcher Zeitung گفت که آژانس معتقد است «بیشتر اورانیوم با غنای بالا همچنان در اصفهان، نطنز و فردو باقی مانده است.»
آژانس بین المللی انرژی اتمی هنوز به محل‌های آسیب‌دیده در حملات دسترسی پیدا نکرده است. پس از آنکه آژانس و ایران در نشست سپتامبر در قاهره برای از سرگیری دسترسی بازرسان پیشرفت‌هایی حاصل کردند، ایران در واکنش به بازگرداندن تحریم‌ها این توافق را تعلیق کرد.
با این حال، ایران به‌طور کامل روابط خود را با آژانس قطع نکرده است. گروسی در مصاحبه ۲۲ اکتبر گفت ایران «تنها به صورت پراکنده اجازه بازرسی می‌دهد.» احتمالاً اشاره او به نیروگاه بوشهر است، جایی که تهران پس از حملات ژوئن اجازه برخی بازرسی‌ها را داده است.
علی لاریجانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران، در ۲۰ اکتبر گفت اگر آژانس پیشنهادی درباره چارچوب بازرسی‌ها ارائه کند، ایران آن را بررسی خواهد کرد. بر اساس قانونی که پس از حملات ژوئن تصویب شد، هرگونه دسترسی آژانس باید به تصویب شورای عالی امنیت ملی برسد.
نویسنده در ادامه با طرح این ادعا که عدم اجرای تعهدات نظارتی از سوی ایران می‌تواند روند مذاکرات آینده را پیچیده‌تر کند، نوشت: زیرا در آن صورت طرف‌ها فهرست دقیقی از میزان باقی‌مانده برنامه هسته‌ای ایران در اختیار نخواهند داشت. چالش دیگر ممکن است از ادعای ایران ناشی شود مبنی بر اینکه پرونده هسته‌ای این کشور دیگر نباید تحت بررسی مستمر شورای امنیت باشد.
بر اساس مفاد توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ و قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت که آن را تایید کرده بود، تاریخ ۱۸ اکتبر «روز خاتمه» (Termination Day) تعیین شده بود؛ روزی که قرار بود پرونده هسته‌ای ایران در شورای امنیت بسته شود.
در بیانیه مشترکی در ۱۸ اکتبر، چین، ایران و روسیه اعلام کردند که اقدام تروئیکای اروپایی برای بازگرداندن تحریم‌ها «از نظر حقوقی و رویه‌ای معیوب» است و تأکید کردند که ۱۸ اکتبر «پایان بررسی مسائل هسته‌ای ایران در شورای امنیت» را نشان می‌دهد لذا تمامی مفاد قطعنامه ۲۲۳۱ «منقضی شده‌اند.»
اگر کشورهایی مانند چین و روسیه تعهدات خود به عنوان اعضای سازمان ملل برای اجرای تحریم‌ها و محدودیت‌ها را نادیده بگیرند، اعمال فشار بیشتر بر ایران برای آمریکا دشوارتر خواهد شد و واشنگتن برای وادار کردن تهران به پذیرش «غنی‌سازی صفر» در هر توافقی، ابزار محدودی در اختیار خواهد داشت.
به گزارش ایرنا، جمهوری اسلامی ایران پس از سوءاستفاده تروئیکای اروپایی از مکانیسم تعریف شده در برجام برای متعهد ماندن طرفین به تعهدات خود اعلام کرد که هرچند با پایان یافتن قطعنامه 2231، تهران خود را ملزم به رعایت تعهدات برجامی و محدودیت های مندرج در قطعنامه نمی‌داند اما برای مذاکره از موضع برابر و مبتنی بر راهبرد برد-برد آمادگی دارد. با وجود این موضع اصولی جمهوری اسلامی ایران، ایالات متحده همچنان به دنبال برگزاری جلسه نمایشی مذاکره و تحمیل خواسته های خود به شمول غنی سازی صفر در ایران و طرح مسائل غیرهسته‌ای در جریان این روند است. سیدعباس عراقچی، وزیر خارجه ایران اخیرا در پاسخ به پرسش خبرنگاران با اشاره به اینکه فعلا فضا برای مذاکره مهیا نیست، تاکید کرد که هرگونه مذاکره احتمالی هم متمرکز بر اختلاف‌های هسته‌ای خواهد بود.