سازمان بهداشت جهانی و بانک جهانی این شاخص را بهعنوان ابزاری برای ارزیابی پیشرفت کشورها بهکار میگیرند. در سطح جهانی، امید به زندگی از حدود ۴۶سال درسال۱۹۵۰به 73.3سال درسال2024 افزایش یافته که نشاندهنده پیشرفتهای چشمگیر در واکسیناسیون، بهداشت عمومی ودرمان بیماریهای عفونی است. با این حال همهگیری کووید در سالهای 2021-2020 باعث کاهش موقت حدود یکساله شد اما روند صعودی تا سال ۲۰۲۵ ادامه دارد و پیشبینی میشود تا سال ۲۰۵۰ سال به 77.3سال برسد. تفاوتهای جنسیتی نیز برجسته است: امید به زندگی زنان در سال ۲۰۲۳ حدود ۷۵سال و مردان ۷۰سال بوده که عمدتا بهدلیل تفاوت در سبک زندگی و دسترسی به خدمات بهداشتی است. قارهها نیز نابرابریهای شدیدی نشان میدهند؛ اروپا و اقیانوسیه با بیش از ۸۰سال، بالاترین و آفریقا با حدود ۶۰سال پایینترین نرخ را بهخود اختصاص دادهاند.در منطقه، امید به زندگی بهطور متوسط ۷۴سال است اما کشورها براساس عوامل اقتصادی و سیاسی تفاوتهای قابل توجهی دارند. ایران با جمعیت حدود ۸۹میلیون نفر در ۲۰۲۵ یکی از موفقترین کشورها در این منطقه است. امید به زندگی در ایران از ۳۹سال در سال1950 به 77.65سال در سال 2024 رسیده و برای سال ۲۰۲۵ حدود 79سال پیشبینی میشود. این افزایش بیش از صد درصدی نتیجه برنامههای واکسیناسیون گسترده و شبکه مراقبتهای اولیه بهداشتی (مانند خانههای بهداشت) است. برای مثال مرگومیر نوزادان از ۱۱۵ در هزار در سال1348 به کمتر از ۱۰درسال1403 کاهش یافته است. تفاوت جنسیتی نیز وجود دارد: زنان 79.63سال ومردان75.79سال در سال۲۰۲۳ که نشاندهنده تأثیر عوامل اجتماعی مانند سیگار کشیدن و حوادث بیشتر در مردان است. این روند افزایشی البته که حالا با چالشهایی هم روبهروست.اگرچه پیشبینیها نشان میدهد تاسال ۲۱۰۰ امید به زندگی در ایران به ۸۹سال برسد اما این نیازمند سیاستهای چندبخشی است: تقویت سیستم بهداشتی، کاهش تحریمها، بهبود ایمنی جادهها و تمرکز بر پیشگیری بهجای درمان. سرمایهگذاری در آموزش و عدالت اجتماعی هم میتواند نابرابریها را کاهش دهد. با توجه به میانگین سنی ۳۲سال در سال ۲۰۲۵ ایران فرصت دارد با تمرکز بر جوانان، آیندهای سالمتر بسازد. این شاخص نهتنها معیار سلامت بلکه آینهای از عدالت اجتماعی است.
بوی خوش زندگی
شاخص سن امید به زندگی یکی ازکلیدیترین معیارهای سنجش سلامت عمومی وتوسعه انسانی است.این شاخص، میانگین سالهای زندگی یک نوزاد تازه متولدشده را براساس الگوهای مرگومیر فعلی تخمین میزند و تحت تأثیر عوامل متنوعی مانند دسترسی به مراقبتهای بهداشتی، سطح درآمد، آموزش، تغذیه، محیط زیست و بیماریهای همهگیر قراردارد.
صاحبخبر -
∎