به گزارش ایرنا، تالاب بین المللی انزلی با حدود ۲۰ هزار هکتار مساحت یکی از بزرگترین تالاب های ایران و جهان است که به واسطه زیست گیاهی، جانوری و مورفولوژی و شکل بستر ارتباط با دریا و رژیم رودخانه ها از اهمیت بالایی برخوردار بوده و دارای محیط زیستی خاص و منحصر به فرد است.
امروز شریان‌های حیاتی این تالاب که از زیباترین و بزرگترین زیستگاه‌های طبیعی جانوری بوده با ورود انواع فاضلاب و پساب‌های خانگی و صنعتی، گیاه مهاجم سنبل آبی و آزولا، انباشت رسوبات، عدم اجرای طرح های مدیریت جامع حوزه آبخیز، عدم تحویل حقابه و کاهش تراز آب دریای خزر قطع شده است و کارشناسان محیط زیست معتقدند روند کاهشی تراز آب دریای خزر تا پایان قرن، خشکی تالاب انزلی را سرعت خواهد بخشید و این تالاب تا ۳۵ سال دیگر کاملا خشک خواهد شد.
حسین جابری انصاری مدیرعامل خبرگزاری جمهوری اسلامی ایرنا با همراهی فرهاد حسینی طایفه مدیرکل حفاظت محیط زیست گیلان از این تالاب بین المللی بازدید کرد.
مدیرکل حفاظت محیط زیست گیلان با اشاره به کاهش تراز آب در نقاط مختلف تالاب انزلی به فاجعه ای که این زیست بوم ارزشمند را تهدید می کند اشاره کرد و گفت: فاجعه را می‌بینید، دیگر!!!
نقشه گمشده تالاب؛ وقتی دریا نگهبان آب تالاب بود
حسینی در ادامه اضافه کرد: بحثی که در مورد تالاب انزلی داریم این است که تالاب در گذشته یک تالاب ساحلی بوده است و در کنار ساحل دریا قرار گرفته بود و دریا تبادلات آبی با تالاب داشت به این معنی که ۱۰ رودخانه‌ای که آب را به تالاب وارد می‌کردند بخشی از آب به دریا وارد می شد و چون سطح دریا بالاتر از تالاب بود حتی اگر آب تالاب کاهش پیدا می‌کرد آب دریا به تالاب برمی‌گشت و همیشه تالاب پر آب بوده است غیر از نوسانات فصلی کوچک.
«اتفاقی که امروز افتاده اینکه دریا پس روی داشته است و عمق آن نیز ۲.۵ متر کاهش یافته است و تالاب در سطح بالاتری از دریا قرار گرفته است و آب تالاب در هر حالتی از این مسیر خارج می شود و به دریا می‌رود.»
وی افزود: آنچیزی که به عنوان کم آبی در تالاب می‌بینیم به این دلیل است که هر آبی وارد تالاب شود به دلیل شیبی که رو به دریا دارد از تالاب خارج می‌شود.
حسینی اظهار کرد: در خصوص بارش نیز باید گفت آبی که توسط ۱۰ رودخانه وارد تالاب می‌شود در یک بارش دو سه روزه، آب مورد نیاز تالاب را تامین می کند، حتی در یک ماه گذشته سه برابر حجم تالاب ما بارندگی داشتیم و یک میلیارد مترمکعب آب وارد تالاب شد در حالی که تالاب تنها با ۳۰۰ میلیون مترمکعب آب پر می‌شود یعنی این آبی که الان در آن هستیم، آب تالاب است که دارد به سرعت به دریا می ریزد.
وی تصریح کرد: قبلا هم سطحی تالاب و دریا باعث می‌شد آب تالاب اجازه خروج به دریا پیدا نکند. در حال حاضر دستگاه های لایروبی در خروجی قرار دارند و به دلیل پس روی آب دریا، رسوبات از دریا وارد منطقه می‌شود وبرای اینکه اسکله فعال باقی بماند با تمام امکانات لایروبی درجریان است تا عمق حوزچه حفظ شود.
جابری انصاری مدیرعامل ایرنا خطاب به مدیرکل محیط زیست این پرسش را مطرح کرد که پس با این وصف راه حلی نداریم؟ا گر اینگونه است که می گویید، مگر اینکه مساله دریای خزر حل شود؟
معضلی به نام «عدم قطعیت»
مدیرکل حفاظت از محیط زیست استان گیلان در پاسخ گفت: چندوقت پیش در جلسه‌ای مطرح شد ۲ قطعیت وجود دارد نخست اینکه دریا در حال پسروی است و دوم نمی‌دانیم چقدر این روند ادامه خواهد داشت؛ در واقع ما در دنیای عدم قطعیت هستیم و نمی‌توانیم تصمیم بگیریم که دریا حتما برنمی‌گردد بنابراین باید همه سازه‌های خود را تغییر دهیم و از طرفی امکانات لازم برای شروع تغییرات را نداریم.
حسینی اضافه کرد: در مناطق شمال و شرق خزر دیگر از دریا ناامید شده‌اند چرا که آنجا آنقدر شیب پایین است که دیگر فعالیت دریایی امکان ندارد و پسروی آب به چندین کیلومتر رسیده است اما اینجا همچنان ساحل زنده است و کارهایی مثل لایروبی و تغییر سازه برای حفظ کشتی رانی صورت می‌گیرد.
وی یکی از سیاست های روسیه را تغییر و کاهش آبخور کشتی‌ها از آبخور بالا به سطح بالا اعلام کرد و افزود: روسیه سطح را افزایش می‌دهد تا بتواند بنادر و اسکله‌های خود را فعال نگه دارد. اسکله‌های انزلی و آستارا در حال حاضر با لایروبی زنده هستند و اگر لایروبی ادامه نیابد ممکن است بزودی آنها نیز از کار بیفتند.
مدیرکل حفاظت از محیط زیست گیلان گفت: سطح آب دریا ۲ تا سه متر در عمق کاهش یافته است و اگر بخواهیم در سطح آن را محاسبه کنیم باید بگویم که بین ۳۰۰ تا ۷۰۰ متر در نوار خزری گیلان پس روی آب داریم و همانگونه که پیشتر گفتم در مابقی سواحل جنوبی خزر این میزان به چندین کیلومتر می‌رسد، اگر به ساحل انزلی بروید خانه های ساحلی امروز چندصد متر از دریا فاصله گرفته‌اند و آن مناطق به پهنه ساحلی تبدیل شده اند وضعیتی که قبلا وجود نداشت.
مقصر کیست؟ روسیه، سدها یا تغییرات اقلیمی؟
جابری انصاری مدیرعامل ایرنا این پرسش را مطرح کرد که آیا ورودی آب به خزر تنها از سوی روسیه است؟
مدیرکل حفاظت محیط زیست گیلان پاسخ داد: نه از همه جا ورودی آب داریم اما عدم قطعیت وجود دارد، گفته می شود ۲۰ درصد پسروی آب دریا به کاهش آب رود ولگا روسیه برمی گردد ما باید تغییرات اقلیمی را هم در نظر گرفت و تغییرات سدهایی که روی تمام ورودی های خزر توسط پنج کشور ساحلی زده شده است، همچنین بالا رفتن دمای هوای منطقه را نیز نباید فراموش کرد که باعث بالارفتن تبخیر آب و کاهش بارندگی شده است، اگر از مباحث زمین شناسی بگذریم مجموعه ای از عوامل باعث این پدیده شده است و صرفا نمی‌شود به دلیل کاهش ورودی آب ولگا بگویم پسروی در خزر اتفاق افتاده است و این نمی‌تواند درست باشد، خود روسها می‌گویند که سهم ولگا ۲۰ درصد است.
وی ادامه داد: موج شکنی نیز در انتهای مسیر خروجی در دریا در انزلی زده شده است که جلوی تبادلات آبی با دریا با تالاب انزلی را گرفته است و مطالعات ما نیز نشان داده است که وجود آن اسکله نیز بر تبادلات آبی دریا و تالاب تاثیر گذاشته است.
راه حل در اختیار خودمان است، اما...
جابری انصاری پس از شنیدن سخنان مدیرکل محیط زیست گیلان تاکید کرد: خب اینکه در اختیار خودمان است!
حسینی پاسخ داد: این سیاست‌ها در زمانی که آب بود بیان شده است و امروز که آب پایین آمده می‌گویند چرا گفته شده است و اینکه امروز آیا می‌توانیم آن را جمع کنیم؟ اینکه آیا امکان پذیر است یا خیر جای سوال است.
وی تصریح کرد: اینکه آیا می توانیم سیاست‌های خود را از سیاست دریا محور تغییر داده و یا از آن گذر کنیم این موارد باید در شورای عالی آمایش سرزمینی تصمیم گیری شود که توسعه در نوار ساحلی در آینده به کدام سو برود در واقع باید مرکزی باشد که آمایش سرزمینی در بازه خزری در ایران به کدام سمت برود.
پل «موقتی» که ۱۴ سال است قربانی می‌گیرد
حسینی طایفه تصریح کرد: این پل یکی از شاهکارها است که نام آنرا پل موقت نهاده اند. این پل باید در بازه زمانی ۲ تا سه ساله احداث می‌شد تا کنار گذر زده شود اما امروز ۱۴ سال است که اینجاست. گیاه مهاجم سنبل آبی در حال خروج زیر این پل گیر می‌کند و با بسته شدن دهنه پل مشکلاتی ایجاد می‌شود و هرچقدر سعی می کنیم این پل برداشته شود یا تعداد پایه ها کم شود هنوز موفق نشده ایم؛ امروز که شما در حال بازدید این محل هستید شرایط مطلوب است و بلافاصله پس از بارندگی سنبل آبی که یک گیاه شناور است این مسیر را مسدود می‌کند و معضل تردد پیدا می‌کنیم و برای معیشت مردم نیز با مشکل مواجه می‌شویم.
جابری انصاری درخصوص کاربری این پل سوال کرد و حسینی در پاسخ گفت: قرار بود این پل به عنوان محل عبور موقت برای دستگاه‌های راه سازی باشد تا پل اصلی احداث شود اما هرگز پل اصلی احداث نشد و این پل ماند و چند نفر از مردم که در قسمت دیگر پل بودند از آن برای رفت و آمد استفاده می‌کنند و با تصمیم شورای تامین قرار شد این پل باقی بماند و در حال حاضر یکی از معضلاتی است که در بحث سنبل آبی و پسماندهایی که می‌ماند و همچنین به دلیل پوسیدگی، ممکن است خطراتی برای مردم در آینده ایجاد کند چرا که صدها تن انرژی تنها از سوی سنبل آبی و پسماندها به آن وارد می شود.
به گفته وی پایه‌های پل پوسیده است و هنگامی‌که سنبل آبی مسیر را مسدود می‌کند مردم به دلیل ظاهری سنبل‌ها تجمع می‌کنند و فشار مضاعفی به پل وارد می شود.
سنبل آبی از آکواریوم تا فاجعه؛ داستان یک گیاه مهاجم
حسینی ادامه داد: سنبل آبی گیاه مهاجم تالاب گل‌های زیبایی دارد و مردم به عنوان گیاهی زینتی در خانه ها و آکواریوم از آن نگه داری می‌کردند و پس از مدتی این گیاه خرید و فروش شد و در نهایت در تالاب رها سازی شد و امروز حاصل گسترش دستی این گیاه توسط مردم و انتشار آن به معضل محیط زیستی برای تالاب انزلی تبدیل شده است.
وی ادامه داد: این گیاه در یکی از تالاب های امریکا نخست شروع به رشد کرد و بیش از یکصد سال از مقاله ای که برای ریشه کنی آن نوشته شده می گذرد اما هنوز راه حلی برای آن پیدا نشده است بنابراین ما باید روش‌های مقابله با آن را پیدا کنیم تا کمترین آسیب را ببینیم و از ایجاد بحران جلوگیری کنیم، متاسفانه وقتی این گیاه خشک می شود همکاران ما مجبور به قطع آن با اره برقی هستند.
مدیرکل حفاظت از محیط زیست گیلان افزود: سه دستگاه به عنوان بومی ساز و یک دستگاه سنبل روب کانادایی داریم که در حال کار هستند تا جلوی این فاجعه را بگیرند اما فاجعه زمانی آغاز می شود که مسیر بسته شود و هم اینک شما در حال تماشای مسیری هستید که بسته شده است.
سرخانکل؛ از بهشت نیلوفرهای آبی تا تبدیل شدن به دشت و جنگل
حسینی اضافه کرد: در منطقه سرخانکل مجموعه بسیار بزرگ و عمیقی داشتیم که می‌توانستید با ورود به این مجموعه از زیبایی‌های نیلوفرهای آبی و تالاب انزلی لذت ببرید اما متاسفانه با خارج شدن پهنه‌های آبی، این منطقه به محدوده‌ای خشک تبدیل شده است و اکنون آب بیشتر در مسیرهای رودخانه‌ها و یا روگاه‌ها جریان دارد.
وی تاکید کرد: محیط زیست استان امروز به دنبال اجرای پروژه‌های مدیریت آب است تا آب در تالاب بماند و جاهایی مثل سرخانکل را بتوانیم دوباره احیا کنیم و تالاب را زنده نگه داریم، آنچه امروز می‌بینیم تالاب نیست اما تا چند سال پیش بستر تالاب انزلی بوده است.
این مقام محیط زیستی اضافه کرد: امروز چندین منطقه حفاظت شده در تالاب انزلی داریم که اگر چه آب ندارد اما مورد حفاظت این اداره کل است تا درصورت آبگیری بتوان آن را به شرایط طبیعی خود بازگرداند.
حسینی افزود: در پروژه مدیریت آب نیز باید تلاش کنیم آب ورودی از تالاب خارج نشود و بخشی از آن در تالاب باقی بماند و بخشی نیز که به صورت طبیعی خارج می شود باید از آن جلوگیری کرد یا سرعت خروج آب را کاهش داد تا آب را در تالاب نگه داریم، در غیر اینصورت تالاب مسیر توالی خود را طی می کند و از چیزی که هست به یک جنگل تبدیل خواهد شد، هم اینک بخشی ازتالاب در حال تبدیل به جنگل است.
آینده ای ترسناک؛ تالابی که در حال تبدیل شدن به جنگل است
مدیرکل حفاظت محیط زیست گیلان اضافه کرد: در مناطقی که اکنون خشک شده است افراد شکار می‌کردند چرا که در این مناطق آب بالا می‌آمد، در ماه‌های گذشته نیز که آب بالا بود و گیاهانی که امروز بیرون از آب هستند پایین آب بودند و چندین برابر حجم مورد نیاز تالاب در زمان بارندگی آب گیری می‌شد اما خروج آب باعث می‌شود بحث خشکی تالاب پایان نیابد.
مدیرعامل ایرنا خواستار یافتن راهی برای این مساله شد و حسینی پاسخ داد: اکنون مشاور درحال مطالعه میدانی تمام نقاط است و در نهایت راهکار ارائه خواهد داد که آیا نیازی به احداث سازه سبک، سنگین، شناور و سازه های محلی است یا خیر؟
وی اظهار کرد: پیش از این نیز در طول زمان های متفاوت تالاب سابقه خشک شدگی داشته است، اما چون ذینفعان می توانستند آب را مدیریت کنند بخشی از آب را در قالب آب بندان نگه می داشتند، ما برای استفاده از این ظرفیت جلساتی با آنان برگزار کردیم تا از سوابق و تجربیات محلی آنان استفاده کنیم همچنین از مشاوره های دانشگاهی نیز بهره می گیریم تا بتوانیم آب را در تالاب مدیریت کنیم.
این مقام محیط زیستی ادامه داد: آنچه امروز در تالاب می بینیم سیمایی از مدیریت کلی ما است، چون تالاب فی نفسه هیچ مشکلی ندارد و تمام معضلات تالاب انزلی مسائلی است که از بیرون به تالاب وارد می شود مانند بحث پسماندها که از مسیرهای اطراف تالاب وارد تالاب می شود و بخشی از آن را از بین می برند، فاضلاب ها از شهرهای اطراف تالاب بویژه از رشت، انزلی و صومعه سرا بدون هیچ تصفیه ای وارد تالاب می شود و آنچه می بینید در حوزه آلودگی ها به فاضلاب هایی برمی گردد که مستقیما وارد تالاب می شود.
حسینی طایفه تاکید کرد: زمانی تالاب پر از آب بود و افراد برای رسیدگی به زندگی و کارهای خود این پهنه آبی را لایروبی می کردند، امروز هم که آب نیست باز این افراد لایروبی می کنند چرا که باورشان نمی شود تالاب آب ندارد و می گویند ما قبلا لایروبی کرده ایم و به آب رسیده ایم پس باید دوباره لایروبی کنیم؛ در حالی که امروز لایروبی در روستاهای اطراف تالاب باعث می شود آب با سرعت بیشتری از تالاب خارج شود وبه دریا بریزد.
وی اضافه کرد: اگر به تالاب نگاه کنید آب با سرعت از تالاب خارج می شود گویا در یک رودخانه هستیم و حرکت برخی گیاهان و چوب های خورد در حال حاضر نشان می دهد آب با چه سرعتی در حال خروج از تالاب است.
در حالی که چون قبلا آب دریا بالاتر بود تالاب و دریا مماس می شدند و به صورت طبیعی دریا جلوی خروج آب از تالاب را می گرفت و در زمان کولاک، آب دریا وارد بخشی از تالاب می شد و به دلیل شوری آب، اجازه رشد گیاه های متهاجم در تالاب داده نمی شد.
وی تصریح کرد: الان سنبل آبی رشد می کند چون آب شور دریا را دیگر در تالاب نداریم ضمن اینکه فاضلاب و پساب ها در حال ورود به تالاب هستند و به خاطر داشتن مواد آلی زیاد، باعث رشد روزافزون گیاهان مهاجم شده اند، مثلا گیاه لاله تالابی نیز به همین دلیل رشد زیادی کرده است در حال که در گذشته چنین نبود، چون امروز سطح آب پایین آمده است و لاله های مردابی هم می توانند مستقر شوند، بنابراین پدیده بعدی ما بعد از سنبل آبی لاله های تالابی خواهد بود.