صف‌های طولانی پمپ‌بنزین‌ها در شهرهای مختلف دیگر نشانه کمبود سوخت نیست تصویر روشنی از عطش مصرف در کشوری است که سرعت مصرف بنزین از توان تولید پیشی گرفته است.
میانگین مصرف روزانه بنزین کشور در تابستان ۱۴۰۴ به ۱۳۴ میلیون و ۳۰۰ هزار لیتر رسید و رکورد تازه‌ای در کارنامه انرژی ایران ثبت کرد. روندی که ادامه آن می‌تواند کشور را دوباره به افزایش واردات سوخت و هزینه‌های ارزی سنگین بازگرداند.
همچنین در بازه زمانی ۱۵ تا ۲۱ شهریورماه میزان مصرف به‌طور محسوسی افزایش یافت و میانگین روزانه به ۱۴۳ میلیون و ۷۰۰ هزار لیتر رسید. سطحی که هم‌زمان با اوج سفرهای بین‌شهری تابستانی فشار قابل‌توجهی بر شبکه توزیع و تأمین سوخت کشور وارد کرد.
تنها چند روز بعد در ۲۲ شهریورماه رکورد تازه‌ای به ثبت رسید و میزان مصرف روزانه از ۱۵۴ میلیون لیتر فراتر رفت. این رقم بیشترین میزان مصرف ثبت‌شده در سال جاری به شمار می‌آید و از ظرفیت تولید روزانه کشور نیز عبور کرده است.
اما در مقیاس سالانه میانگین مصرف بنزین در سال ۱۴۰۳ حدود ۱۲۴ میلیون لیتر در روز بوده است. سطحی که نسبت به سال پیش از آن بیش از هفت درصد افزایش داشته و استمرار رشد مصرف در بخش حمل‌ونقل کشور را نشان می‌دهد.
تشدید افزایش سفرهای تابستانی و رشد تقاضای سوخت، فشار بر شبکه تولید و توزیع
اما رشد مصرف بنزین در کشور مجموعه‌ای از عوامل مختلف را ناشی می‌شود. در گام نخست افزایش تردد خودروهای شخصی و سفرهای بین‌شهری در ایام تعطیلات تابستانی موجب شده مصرف کل سوخت کشور در این فصل به حدود ۱۲ و نیم میلیارد لیتر برسد.
در سطح تولید نسبت عرضه به تقاضا دچار ناترازی قابل‌توجهی شده است. ظرفیت روزانه تولید بنزین در پالایشگاه‌های کشور حدود ۱۲۰ میلیون لیتر برآورد می‌شود در حالی‌که مصرف روزانه میانگین ۱۳۰ تا ۱۴۰ میلیون لیتر را پشت سر گذاشته است. این شکاف به‌روشنی از فشار تقاضا بر ظرفیت تولید داخلی حکایت دارد.
از سوی دیگر تمرکز مصرف در استان‌های پرجمعیت یکی از چالش‌های اصلی است. تنها استان تهران در تابستان امسال با بیش از یک میلیارد و ۸۷۵ میلیون لیتر مصرف حدود ۱۵ درصد از کل مصرف کشور را به خود اختصاص داده است رقمی که نشان‌دهنده تمرکز سنگین بار سوختی در مراکز شهری است.
در کنار این عوامل ضعف سیاست‌های مدیریت مصرف و کندی توسعه جایگزین‌های حمل‌ونقلی نظیر ناوگان عمومی و سوخت‌های پاک روند رشد مصرف را تشدید کرده است. در مقاطع اوج سفر این ناترازی بیشتر نمایان می‌شود. همچنین پدیده قاچاق سوخت نیز در برخی مناطق مرزی همچنان بر تقاضای ظاهری اثرگذار است.
تداوم رشد مصرف بنزین، تهدیدی برای منابع ارزی و تعادل عرضه و تقاضا
با مصرف صعودی روزانه بنزین ناترازی عرضه و تقاضا می‌تواند منجر به افزایش واردات سوخت یا استفاده از ذخایر و به‌تبع آن فشار بر منابع ارزی شود. برای مثال اگر روند فعلی ادامه پیدا کند تا سال ۱۴۰۷ ارزبری بنزین ممکن است بیش از ۱۶ میلیارد دلار در سال شود.
همچنین در تابستان زمانی که مصرف به حدود ۱۵۰ میلیون لیتر در روز رسید بهره‌گیری از ظرفیت داخل پالایشگاه‌ها به سقف رسیده و امکان رشد تولید داخلی با همان سرعت رشد تقاضا وجود ندارد. بنابراین واردات سوخت به‌عنوان گزینه پوشش و جبران مطرح است.
اما یکی دیگر از موارد افزایش بار اقتصادی هزینه‌های نگهداری و نوسازی زیرساخت‌های توزیع سوخت است. زمانی که مصرف بالا می‌رود نیاز به تأمین سریع‌تر، حمل و نقل اضافی، تردد بیشتر خودروها و استهلاک تجهیزات افزایش می‌یابد و این خود هزینه‌های پنهان ایجاد می‌کند.
رانندگان تاکسی و کامیون‌داران، قربانیان پنهان رشد مصرف سوخت در کشور
برخلاف تصور عام فقط بخش‌هایی از جامعه مثل رانندگان حمل‌ونقل عمومی، ناوگان تاکسی‌رانی و کامیون‌داران هستند که بیش از دیگران فشار افزایش مصرف بنزین را احساس خواهند کرد.
همچنین خانوارهای کم‌درآمد که سهم بیشتری از درآمد خود را صرف سوخت می‌کنند و در مواجهه با افزایش مصرف عمومی و احتمال افزایش قیمت سوخت، آسیب‌پذیرترند. حتی وقتی قیمت سوخت تغییر نمی‌کند اثر جانبی افزایش مصرف می‌تواند ترافیک سنگین‌تر، کاهش دسترسی به سوخت در ساعات اوج و سلامت شهری پایین‌تر بیاورد.
به‌ویژه استان تهران در این میان وضعیت سخت‌تری دارد زیرا با بیش از ۱۵ درصد از کل مصرف بنزین کشور در تابستان ترافیک شدید، آلودگی بالا و بار توزیع سوخت سنگین‌تر را تجربه می‌کند.
انتهای پیام/