به گزارش خبرنگار شبکه اطلاع‌رسانی راه دانا، بازار برنج ایران با چالش‌های متعددی روبه‌رو است. امیر آقاجانیان، عضو انجمن تولیدکنندگان و تأمین‌کنندگان برنج، در گفت‌وگو با این رسانه تأکید کرد که قیمت برنج ایرانی به‌طور غیرعادی بالا رفته و این وضعیت نتیجه عوامل مختلفی از جمله نحوه واردات، توزیع نامناسب و هزینه‌های تولید است.
از هزینه تولید تا عرضه عنبربو
آقاجانیان با اشاره به روال معمول سال‌های گذشته توضیح داد: هر سال پس از مدتی، مجوز واردات صادر می‌شود و امسال هم این اتفاق افتاد، اما چگونگی ورود کالا به شبکه فروش، تأثیر مستقیمی بر قیمت برنج ایرانی و خارجی دارد. امسال قیمت برنج داخلی به بالاترین سطح در سال‌های اخیر رسیده است.
وی قیمت برنج باکیفیت جهانی را یک دلار (حدود ۱۰۰ هزار تومان با نرخ فعلی) اعلام کرد و افزود: اما برنج ایرانی الان کیلویی سه دلار (حدود ۳۰۰ هزار تومان) است. هزینه تمام‌شده تولید هر کیلو برنج طارم و هاشمی برای کشاورزان شمالی بین ۱۴۰ تا ۱۴۵ هزار تومان است. این برنج بدون الک در بازار با توجه به عرضه و تقاضا به ۳۰۰ هزار تومان می‌رسد و پس از الک، در تهران و دیگر استان‌ها بین ۳۵۰ تا ۳۶۰ هزار تومان فروخته می‌شود.
این عضو انجمن ادامه داد: در استان‌های جنوبی، چه با مجوز و چه بدون مجوز، برنج کشت می‌شود. برداشت عنبربو از اوایل آبان آغاز می‌شود و با ورود انبوه این محصول به بازار، هیچ مشکلی در تأمین برنج نخواهیم داشت.
آقاجانیان با اشاره به قوانین وزارت جهاد کشاورزی گفت:مسئولان اعلام کرده‌اند طبق قانون، برنج ایرانی مشمول قیمت‌گذاری دستوری نیست، اما برنج خارجی را می‌توان قیمت‌گذاری کرد. نظارت دقیق‌تر از مرحله واردات تا عرضه نهایی لازم است، چون بخش زیادی از ذائقه مردم به برنج پاکستانی معطوف است.
نقش افزایش نرخ ارز و محدودیت‌های صادراتی در گرانی برنج خارجی
بالا رفتن قیمت دلار، مهم‌ترین عامل گرانی برنج وارداتی است. ایران بخش قابل‌توجهی از نیاز ۳.۳ میلیون تنی خود را از هند، پاکستان و تایلند تأمین می‌کند. وقتی دلار از ۲۵ هزار تومان به بیش از ۴۵ هزار تومان می‌رسد، هزینه خرید همان برنج خارجی هم تقریباً دو برابر می‌شود.
علاوه بر این، کشورهایی مانند هند گاهی صادرات برنج را محدود می‌کنند. هزینه حمل‌ونقل دریایی هم افزایش یافته و سیاست‌های تجاری جهانی ثبات کافی ندارند. نتیجه این شده که واردات، که قبلاً برای کنترل قیمت طراحی شده بود، حالا خود به عاملی برای گرانی تبدیل شده و مصرف‌کننده نهایی بیشترین ضربه را می‌خورد. وابستگی بیش از حد به خارج، به جای کاهش قیمت، فشار اقتصادی را تشدید کرده است.
دلالی و انبارداری؛ سود نجومی برای واسطه‌ها، زیان برای کشاورز و مردم
یکی از ریشه‌های اصلی گرانی، فعالیت واسطه‌ها و دلال‌هاست. آن‌ها در فصل برداشت، برنج را با قیمت پایین از کشاورز می‌خرند، ماه‌ها در انبار نگه می‌دارند و بعد با چند برابر قیمت به بازار عرضه می‌کنند. این چرخه، سود کلان برای دلال و فشار سنگین برای مصرف‌کننده به همراه دارد.
آقای رضوی، کشاورز بابلی، با گلایه از این روند گفت: ما با سختی و عرق‌ریزان برنج تولید می‌کنیم، اما سود اصلی به جیب کسانی می‌رود که محصول را انبار می‌کنند. ما فقط زحمت می‌کشیم و دسترنجمان را ارزان می‌فروشیم.
نبود نظارت مؤثر، شفافیت در قیمت‌گذاری و قوانین بازدارنده، زمینه را برای این سودجویی فراهم کرده است. بنابراین، نمی‌توان گرانی برنج را فقط به تولید یا واردات نسبت داد؛ بازار داخلی و رفتار واسطه‌ها نقش کلیدی در این بحران دارند.
پاسخ وزیر جهاد کشاورزی؛ از قیمت‌گذاری برنج خارجی تا وعده تعادل داخلی
غلامرضا نوری قزلجه، وزیر جهاد کشاورزی، در حاشیه جلسه شورای گفت‌وگوی دولت و بخش خصوصی، به موضوع برنج پرداخت و گفت: مصرف سالانه برنج در کشور حدود ۳.۳ میلیون تن است که نیمی در داخل تولید و نیمی از طریق واردات تأمین می‌شود.
وی درباره برنج وارداتی توضیح داد: این برنج با ارز ترجیحی وارد می‌شود و مشمول قیمت‌گذاری است. قیمت آن بین ۵۶ تا ۷۰ هزار تومان تعیین شده و بسته به هندی یا پاکستانی بودن، تفاوت دارد. این برنج به وفور موجود است و از طریق فروشگاه‌های زنجیره‌ای و منتخب توزیع می‌شود. به‌ویژه در ایام محرم و شرایط اخیر، حجم زیادی در استان‌ها با قیمت مصوب عرضه شده است.
وزیر در خصوص برنج داخلی افزود: ۵۰ درصد برنج تولید داخل طبق قانون مشمول قیمت‌گذاری دستوری نیست. اما برای حمایت از کشاورز، دولت قیمت تضمینی تعیین می‌کند. مثلاً برای هاشمی و طارم، قیمت تضمینی ۱۰۰ هزار تومان است؛ یعنی اگر بازار پایین‌تر رفت، دولت با این قیمت خریداری می‌کند. در غیر این صورت، کشاورز می‌تواند بالاتر بفروشد.
نوری قزلجه با اشاره به برنج‌های گران‌قیمت گفت: از کل برنج داخلی، فقط ۱۰ درصد به حدود ۳۰۰ هزار تومان رسیده است. دلیل آن کم‌بودن محصول در واحد سطح نسبت به سایر ارقام است. این نوع برنج همیشه گران‌تر بوده، اما الان قیمتش غیرمتعارف بالا رفته. با شروع فصل برداشت و ورود محصولات جدید به بازار، حتماً تعادل برقرار خواهد شد. برنج وارداتی هم با قیمت متعارف و ارز ترجیحی در دسترس است.»
وی همچنین در بخش دیگری از سخنانش به نهاده‌های دامی اشاره کرد و گفت: در جلسه امروز، پیشنهادات بخش خصوصی برای تسهیل واردات نهاده‌ها و کالاهای اساسی بررسی شد. تلاش می‌کنیم این پیشنهادات عملیاتی شود تا تأمین نهاده و کالاهای اساسی با کمک واردکنندگان و تولیدکنندگان به‌خوبی انجام گیرد.
لزوم حذف الزام پیمان‌سپاری ارزی برای محصولات کشاورزی
مهرداد لاهوتی، نماینده مردم لنگرود نیز، با گلایه از روند تصمیم‌گیری‌ها در کشور، اعلام کرد که مسائل کلیدی مجلس به جای حل در صحن، به شورای عالی اقتصادی ارجاع می‌شود و این وضعیت قابل تحمل نیست.
لاهوتی خطاب به غلامرضا نوری قزلجه، وزیر جهاد کشاورزی، گفت: حتی در وزارتخانه خودتان هم به دستورات شما عمل نمی‌کنند. شما شخصاً دستور دادید چای از فهرست محصولات پرمصرف آب حذف شود، اما گمرک هنوز این موضوع را اجرا نکرده است. چای آب‌بر نیست و نباید در این لیست بماند.
وی با تأکید بر توان داخلی در تولید برنج افزود: مشکل برنج ایرانی کاملاً قابل حل است و نیازی به سیاست‌های پیچیده ندارد. باید با برنامه‌ریزی درست، از کشاورزان حمایت شود.
نماینده لنگروددر پایان خواستار حذف الزام پیمان‌سپاری ارزی برای محصولات کشاورزی شد و اظهار داشت: این الزام دست‌وپاگیر است و به تولیدکنندگان فشار می‌آورد. باید فوراً از این بخش حذف شود تا کشاورزان بتوانند راحت‌تر فعالیت کنند.
∎