به گزارش شهرآرانیوز، قیمت نان برای بار دوم در سال ۱۴۰۴ در مشهد افزایش یافت. احتمالا در آخر هفته گذشته یا این خبر را خوانده‌اید یا در هنگام خرید نان با یک دستگاه کارت خوان به جز نانینو روبه رو شده‌اید که باید مبلغی اضافه را از طریق آن کارت خوان حساب می‌کردید. قیمت نان در تیرماه امسال در مشهد ۵۲ درصد افزایش یافت و حالا ۱۵ درصد دیگر به آن اضافه شده است.
اما چرا قیمت قوت غالب مردم بدون اعلام رسمی و به توصیف برخی شبانه افزایش یافته است؟ اگر بخواهیم یک خطی در همین ابتدا، ماجرا را توضیح دهیم باید بگوییم دلیلش پرداخت نکردن کمک هزینه دولت به نانوایان است. حالا در هر استان تصمیم گرفته شده برای ادامه حیات نانوایان این بدهی به طور موقت و به طرق مختلف جبران شود.
طبق اخبار رسیده در برخی استان‌ها جبران بدهی دولت از طریق کاهش وزن چانه صورت گرفته است و طبق مصوبه استانی در مشهد، این موضوع از طریق افزایش ۱۵ درصدی قیمت. حالا سؤال اینجاست که چرا اجرانشدن تعهدات دولت باید باری شود بر دوش مردم؟ در ادامه درباره این بدهی، چالش‌های نانوایان و تأثیر نهایی افزایش قیمت‌ها بر سفره مردم به طور خلاصه توضیح داده شده است.
بدهی ۵ ماهه دولت به نانوایان
چرا نانوایان همیشه به قیمت نان معترض‌اند؟ این سؤال را از فعالان این حوزه پرسیدیم و پاسخ‌هایی شنیدیم که نه فقط این روزها، بلکه طی سال‌های اخیر بار‌ها از زبان آن‌ها شنیده و منتشر شده است. آن‌ها از تورم می‌گویند، از نامتوازن بودن دخل و خرج، از مشکلات «نانینو» و دشواری دریافت یارانه از دولت. در این گزارش روی قسمت دریافت یارانه از دولت تمرکز می‌کنیم. آن‌ها می‌گویند بین چهار تا شش ماه است که کمک هزینه جبرانی خود را دریافت نکرده‌اند.
ماجرا این است که طرح هوشمندسازی یارانه آرد و نان با هدف کاهش انحراف آرد یارانه‌ای در کشور در اردیبهشت ماه سال ۱۴۰۱ با استقرار کارت خوان هوشمند آغاز شد. دولت سیزدهم با هدف ترمیم غیرقیمتی خلأ درآمدی نانوایان و تثبیت هزینه نان در سبد هزینه خانوار برای سال ۱۴۰۱، اقدام به پرداخت کمک هزینه در پایان هر روز به نانوایان کرد. سقف کمک هزینه پرداختی دولت به نانوایان برای جبران افزایش نیافتن نرخ نان و افزایش هزینه اجاره و دستمزد سال‌های ۱۴۰۱ و ۱۴۰۲، معادل ۴۰ درصد تعداد فروش نان ثبت شده در کارت خوان هوشمند برای نانوایی‌های دولتی و ۳۰ درصد برای نانوایی‌های نیمه دولتی بود.
سال گذشته همه نانوایی‌ها در یک دسته نیمه یارانه‌ای قرار گرفتند و مقرر شد هر روز دولت کمک هزینه جبرانی قیمت نان را بر اساس ۳۰ درصد برای نانوایان واریز کند. اما آن‌ها چالش‌های متعددی در این مسیر داشتند. از جمله مشکلات نانینو، قطع شدن سامانه و ثبت نشدن درست تعداد نان‌های فروخته شده، تأخیر‌های گاه و بی گاه در پرداخت و از همه مهم‌تر محاسبه قیمت نان با نرخ سال‌های ۱۴۰۱ و ۱۴۰۲.
در نهایت از ابتدای امسال مقرر شد که برای محاسبه «هزینه جبرانی» که قرار بود دولت به نانوایان پرداخت کند، معادل ۱۵ درصد تعداد فروش نان البته با نرخ‌های امسال باشد. موضوعی که به گفته نانوایان تا اردیبهشت اجرا می‌شد، اما از خرداد و پس از جنگ دوازده روزه این پرداخت‌ها با اختلال روبه رو شد. نانوایان می‌گویند که باوجوداین، پس از آن بدهی‌ها پرداخت شد، اما بار دیگر از حدود پنج ماه قبل، دیگر کمک هزینه واریز نشده است.
بدهی دولت به نانوایان تعداد زیادی را به تعطیلی می‌کشاند
رئیس اتحادیه نانوایان مشهد می‌گوید: دولت در سال ۱۴۰۲ قرار بود بین ۳۰ تا ۴۰درصد از مبلغ هر نان را به صورت یارانه، شب به شب به حساب نانوایان واریز کند. اما چون این مبلغ بر اساس نرخ سال۱۴۰۲ محاسبه می‌شد و ارزش پول پایین آمده، در واقع این سهم به حدود ۱۵درصد رسیده است. به گفته علی اکبر کوه پیکر طبق قرار از ابتدای سال، دولت باید هر شب معادل همان ۱۵درصد را بر اساس فروش روزانه، به حساب نانوا واریز می‌کرد، ولی متأسفانه حدود پنج ماه است که این پرداخت‌ها انجام نشده است.
او می‌افزاید: اکنون میانگین طلب نانوایی‌ها از دولت بین ۱۵۰ تا ۲۰۰میلیون تومان است. مثلا دولت می‌گفت قیمت واقعی هر نان ۴هزار تومان است، اما نانوا آن را ۳هزار تومان بفروشد و آن هزار تومان مابه التفاوت را دولت شب به شب واریز کند. حالا با پرداخت نکردن، خیلی از نانوایی‌ها یا تعطیل شده‌اند یا به نانوایی صنعتی تبدیل شده‌اند یا درخواست تعطیلی بلندمدت داده‌اند.
افزایش قیمت موقت است
رئیس اتحادیه نانوایان مشهد ادامه می‌دهد: برای حل موقت مشکل، کارگروه استانی تصمیم گرفته تا زمانی که تکلیف پرداخت دولت مشخص شود، یک دستگاه مجزا برای محاسبه همان ۱۵درصد نصب شود و مبلغ آن از مردم دریافت شود. این مصوبه در فرمانداری تأیید و ابلاغ شده است.
به گفته کوه پیکر بنابراین اگر دولت بدهی نانوایان را پرداخت کند، آن ۱۵درصدی که فعلا از مردم گرفته می‌شود حذف خواهد شد.
یک دستگاه کارت خوان برای دریافت ۱۵ درصد
او ادامه می‌دهد: در این طرح، قیمت‌ها نیز مشخص شده؛ مثلا برای نان بربری که ۳هزار تومان است، ۴۸۰تومان باید از طریق دستگاه دوم محاسبه شود. برای سنگک هم که قیمتش ۵۲۰۰تومان است، ۶۸۰تومان روی دستگاه دوم ثبت می‌شود.
رئیس اتحادیه نانوایان مشهد می‌گوید: این اقدام یک مزیت دیگر هم دارد؛ در مواقع قطعی اینترنت یا برق، مثل دوران جنگ دوازده روزه اخیر که زیرساخت‌ها با مشکل روبه رو شد و بسیاری از دستگاه‌ها از کار افتادند، این دستگاه دوم به عنوان پشتیبان عمل می‌کند و از نظر پدافند غیرعامل هم قابل دفاع است. چون الان مردم دیگر نقدی پرداخت نمی‌کنند و وابستگی به کارت زیاد شده، داشتن یک سامانه پشتیبان بسیار ضروری است.
یک ماه نان بربری چند؟
نان از دیرباز اصلی‌ترین خوراک مردم ایران بوده و برای بسیاری از خانواده ها، به ویژه دهک‌های پایین درآمدی، هنوز هم قوت غالب سفره محسوب می‌شود. در شرایط کنونی که تورم مواد غذایی و کالا‌های اساسی افزایش یافته، تقاضا برای نان نیز نسبت به گذشته بیشتر شده است. از همین رو، هرگونه تغییر در نرخ نان همواره با حساسیت و توجه زیادی از سوی مردم همراه است.
با اعلام قیمت‌های جدید نان در مشهد، این پرسش مطرح می‌شود که هزینه ماهانه نان برای یک خانواده چهارنفره چقدر خواهد بود؟ پاسخ به این سؤال، پیش از هر چیز، به سرانه مصرف نان در کشور بستگی دارد. آمار رسمی و دقیقی در این باره منتشر نمی‌شود و معمولا بر اساس سرانه مصرف آرد یا گندم، میزان نیاز محاسبه می‌شود. با این حال، بنا به گفته کارشناسان، هر فرد به طور میانگین روزانه بین ۲۰۰ تا ۳۵۰گرم نان مصرف می‌کند؛ در برخی برآورد‌ها این مقدار تا حدود یک ونیم قرص نان بربری ساده نیز در نظر گرفته می‌شود.
طبیعی است که این عدد با توجه به نوع نان مصرفی، سبک تغذیه، منطقه جغرافیایی و وضعیت اقتصادی خانوار متفاوت باشد. اما اگر مبنا را مصرف روزانه یک قرص نان بربری یارانه‌ای برای هر فرد در نظر بگیریم، هزینه ماهانه خرید نان برای یک خانواده چهار نفره به حدود ۶۲۶ هزار تومان می‌رسد. روشن است که در صورت کاهش مصرف دیگر اقلام خوراکی مانند برنج، سهم نان در سبد غذایی خانوار بیشتر خواهد شد و این هزینه نیز افزایش پیدا می‌کند.
با این همه، همان طور که پیش‌تر در گزارش «نان گران و نانوا نگران» اشاره شد، گرانی نان تنها یک سوی ماجراست. این افزایش قیمت نه تنها برای مصرف کننده دشوار و نگران کننده است، بلکه برای نانوایان نیز چالش‌هایی به همراه دارد.