انتخابات شوراهای اسلامی شهر و روستا، یازدهم اردیبهشت ۱۴۰۵ برگزار می‌شود؛ ثبت‌نام داوطلبان از ۲۱ دی آغاز و تا ۲۷ دی ـ به مدت یک هفته ـ انجام شد. احزاب و تشکل‌های سیاسی نیز که بازیگران اصلی آوردگاه انتخابات محسوب می‌شوند آرام، آرام خود را برای حضور در صحنه رقابت‌های انتخاباتی آماده می‌کنند تا بتوانند کرسی‌های بیشتری را در نهاد اجتماعی و خدماتی شوارها کسب کنند.
انتخابات این دوره با ادوار گذشته یک تفاوت اساسی دارد؛ قرار است مردم ابتدا در استان تهران در قالب «تناسبی شدن» منتخبان خود را در نهاد شوراها تعیین کنند. این مدل که در دنیا شیوه‌ای مرسوم است و براساس آن احزاب به میزان آرائی که کسب می‌کنند در پارلمان یا پارلمان شهری صاحب کرسی می‌شوند، رفته رفته جایگزین مدل اکثریتی می‌شود که به موجب آن احزاب و گروه‌هایی که نصف به علاوه یک آراء را به دست می‌آورند، به مجلس راه می‌یافتند.
به منظور تبیین بیشتر این موضوع خبرگزاری جمهوری اسلامی، ایرنا، با فعالان سیاسی و دبیران کل احزاب گفت‌وگوهای تفصیلی انجام داده که به مُرور منتشر خواهد شد. آنچه در ادامه می‌خوانید مشروح گفت‌وگو با «فرج کمیجانی» دبیرکل مجمع فرهنگیان ایران اسلامی، عضو هیات رئیسه و رئیس کمیته امور استان‌های جبهه اصلاحات ایران است. وی همچنین عضویت شورای مرکزی و رئیس کمیته آموزش خانه احزاب ایران را نیز در کارنامه خود دارد.
«فرج کمیجانی» در گفت و گو با خبرنگار سیاسی ایرنا درباره ضرورت پرشور بودن انتخابات و مشارکت مردم در انتخابات گفت: انتخابات، تجلی اراده ملی و نماد بلوغ سیاسی جامعه است. هرچه مشارکت مردم گسترده‌تر باشد، مشروعیت نظام سیاسی و کارآمدی نهادهای انتخابی افزایش می‌یابد. جامعه‌ای که در سرنوشت خویش نقش‌آفرینی نکند، فرصت اصلاح، تغییر و بازسازی مسالمت‌آمیز ساختارهای خود را از دست می‌دهد.
ترمیم اعتماد عمومی جز با بازگشت مردم به صحنه و احیای مشارکت آگاهانه و مسئولانه امکانپذیر نیست
وی با بیان اینکه امروز کشور ما بیش از هر زمان دیگری نیازمند بازسازی سرمایه اجتماعی و ترمیم اعتماد عمومی است، افزود: این مهم جز با بازگشت مردم به صحنه و احیای مشارکت آگاهانه و مسئولانه ممکن نیست. مشارکت پرشور مردم نه‌تنها یک وظیفه مدنی، بلکه ضرورتی حیاتی برای پویایی جامعه، تقویت مشروعیت نظام و تضمین ثبات و توسعه پایدار کشور است.
شوراها ستون‌های مردم‌سالاری محلی و جلوه‌ای از حکمرانی مشارکتی‌اند. فلسفه وجودی شوراها، توزیع قدرت، تقویت مسئولیت‌پذیری اجتماعی و ایجاد پیوند میان مردم و مدیریت شهری است. دبیرکل مجمع فرهنگیان ایران اسلامی در ارزیابی خود از اهمیت شوراها و جایگاه آنها به‌عنوان نهادهای اجتماعی عنوان کرد: شوراها ستون‌های مردم‌سالاری محلی و جلوه‌ای از حکمرانی مشارکتی‌اند. فلسفه وجودی شوراها، توزیع قدرت، تقویت مسئولیت‌پذیری اجتماعی و ایجاد پیوندی میان مردم و مدیریت شهری است.
کمیجانی با بیان اینکه شوراها باید از وضعیت اداری و سیاسی صرف خارج شوند و نهادهایی اجتماعی، تخصص‌محور و پاسخگو که دغدغه اصلی‌شان ارتقای کیفیت زندگی شهروندان، توسعه عدالت شهری، بهبود خدمات عمومی و کاهش آسیب‌های اجتماعی، باشد، عنوان کرد: چنین نگاهی است که شورا را از یک «نهاد سیاسی» به یک «نهاد مدنی توسعه‌گرا و مردم‌محور» ارتقا می‌دهد.
شورا نباید میدان رقابت‌های قدرت یا ابزار تأمین منافع گروهی باشد
کمیجانی در پاسخ به این سوال که برخی معتقدند شوراها در عمل به وظایف خود موفق نبوده و به‌جای حل مشکلات مردم، درگیر منازعات سیاسی شده‌اند، اظهار کرد: این نقد تا حدی واقع‌بینانه است. در برخی ادوار، غلبه نگاه سیاسی و جناحی موجب شد شوراها از کارکرد اجتماعی و خدماتی خود فاصله بگیرند. شورا نباید میدان رقابت‌های قدرت یا ابزار تأمین منافع گروهی باشد.
عضو هیات رئیسه و رئیس کمیته امور استان‌های جبهه اصلاحات ایران با تاکید بر اینکه فلسفه شورا، تمرکز بر زندگی روزمره مردم و تحقق اداره شهری مبتنی بر مشارکت و خرد جمعی است، بیان کرد: هرگاه شورا از مأموریت اجتماعی و مردمی خود فاصله گرفته، سرمایه اعتماد عمومی نیز آسیب دیده است. باید از این تجربه‌ها درس گرفت، ساختار شوراها را بازآرایی کرد و نهاد شورا را به جایگاه اصیل خود یعنی «نمایندگی مردم در مدیریت شهری» بازگرداند.
اختلافات سیاسی، ضعف در آموزش و فقدان مهارت‌های مدیریتی، عامل افت عملکرد شوراها
کمیجانی در ارزیابی خود از عملکرد دوره های قبلی شوراهای شهر و روستا، گفت: در عملکرد شوراهای پیشین، نقاط قوت و ضعف توأمان وجود داشت. در برخی دوره‌ها شاهد رویکردهای مدنی، شفافیت و اجرای طرح‌های اجتماعی مؤثر بودیم، اما در کنار آن، اختلافات سیاسی، ضعف در آموزش و فقدان مهارت‌های مدیریتی سبب افت عملکرد شد.
وی خاطرنشان کرد: اگر شوراها بر توسعه مهارت‌های حکمرانی محلی، عدالت اجتماعی و افزایش مشارکت شهروندان تمرکز کنند، می‌توانند به یکی از کارآمدترین نهادهای دموکراتیک کشور تبدیل شوند. شورا زمانی موفق است که «مدیریت شهری» را با «حکمرانی اجتماعی» پیوند دهد.
رئیس کمیته آموزش خانه احزاب ایران در پاسخ به این سوال که برای جلوگیری از تکرار ضعف عملکرد شوراها چه باید کرد، سه اقدام اساسی را در این ارتباط ضروری خواند و اضافه کرد: اقدام نخست آموزش و توانمندسازی اعضا در حوزه‌های مدیریت شهری، حکمرانی محلی، گفت‌وگو و حل تعارض است.
کمیجانی، اقدام دوم برای جلوگیری از تکرار اشتباهات گذشته و نقاط ضعف شوراها را نهادینه‌سازی شفافیت و پاسخگویی از طریق نظارت مردمی، رسانه‌های مستقل و نهادهای مدنی و اقدام سوم را نیز اصلاح نظام انتخاباتی شوراها برای ورود افراد متخصص، پاکدست، متعهد و برخوردار از سرمایه اجتماعی واقعی، نه صرفاً چهره‌های سیاسی خواند.
وی تاکید کرد: در کنار این موارد، شوراها باید به نهادهایی برنامه‌محور، داده‌محور و شواهدمحور تبدیل شوند تا تصمیم‌هایشان بر پایه تحلیل واقع‌بینانه مسائل شهری اتخاذ شود، نه اینکه براساس سلایق شخصی یا فشارهای بیرونی تصمیم گیری کنند.
تصمیم‌گیری‌های ما در چارچوب مصوبات جبهه اصلاحات ایران انجام می‌شود
دبیرکل مجمع فرهنگیان ایران اسلامی درخصوص برنامه های این مجموعه برای انتخابات شوراهای شهر و روستا و افزایش مشارکت در انتخابات اظهار کرد: در کمیته‌های تخصصی مجمع فرهنگیان ایران اسلامی، مباحث کلانی درباره انتخابات شوراها انجام شده است. از آنجا که این مجمع یکی از احزاب عضو جبهه اصلاحات ایران است، قطعا تصمیم‌گیری‌های ما در چارچوب مصوبات جبهه انجام می‌شود.
موضع ثابت اصلاح‌طلبان همواره تأکید بر مشارکت مسئولانه، برنامه‌محور و اصلاح‌گرایانه با وجود شرایط لازم جهت شرکت موثر بوده است. کمیجانی با بیان اینکه اگرچه تاکنون در جبهه اصلاحات بحث نهایی درباره انتخابات شوراها صورت نگرفته، اما این موضوع در دستور کار هفته‌های آتی جبهه اصلاحات ایران قرار دارد، خاطرنشان کرد: موضع ثابت اصلاح‌طلبان همواره تأکید بر مشارکت مسئولانه، برنامه‌محور و اصلاح‌گرایانه با وجود شرایط لازم جهت شرکت موثر بوده است.
هدف ما حضور برای خدمت صادقانه بر پایه تخصص و شایستگی است، نه رقابت برای قدرت
این فعال سیاسی ادامه داد: ما بر این باوریم که فهرست‌های انتخاباتی باید بر پایه صلاحیت حرفه‌ای، پاکدستی، کارآمدی و سابقه اجتماعی معتبر و نه صرفاً وابستگی سیاسی تدوین شوند. هدف ما حضور برای خدمت صادقانه بر پایه تخصص و شایستگی است، نه رقابت برای قدرت.
رئیس کمیته امور استان‌های جبهه اصلاحات ایران افزود: بی‌تردید، برنامه مدون انتخاباتی و سیاست‌های پیشنهادی ما برای انتخابات شوراها در زمان مناسب اعلام خواهد شد.
کمیجانی در ارزیابی خود از انتظارات مردم از شوراهای شهر و روستا با بیان اینکه مطالبه مردم از شوراها این است که به مسائل واقعی زندگی شهری بپردازند، گفت: از حمل ونقل و آلودگی هوا گرفته تا عدالت در توزیع خدمات، زیست‌پذیری شهر و ارتقای نشاط اجتماعی. شوراها باید صدای جامعه باشند نه صدای قدرت؛ نهادی که دغدغه‌های معلمان، کارگران، جوانان و زنان را بازتاب دهد و آنها را در سیاستگذاری شهری دخیل سازد.
وی خاطرنشان کرد: انتظار دیگر مردم آن است که شوراها به کانون گفت‌وگو، تفاهم و مشارکت اجتماعی تبدیل شوند و مدیریت شهری را از مسیر شفافیت، عدالت و عقلانیت مردمی هدایت کنند.
رئیس کمیته آموزش خانه احزاب ایران در ارزیابی خود از برگزاری انتخابات شوراها در تهران به شیوه تناسبی، گفت: انتخابات تناسبی، یکی از روش‌های پیشرفته و عادلانه در نظام‌های دموکراتیک است که می‌تواند بازتاب دقیق‌تری از اراده مردم در ساختار قدرت محلی ایجاد کند. در این شیوه، هر جریان و فهرستی که به حدنصاب مشخصی از آرای مردم دست یابد، به نسبت آرای کسب‌شده در ترکیب شورا نماینده خواهد داشت.
انتخابات تناسبی گامی مؤثر در جهت افزایش مشارکت، ارتقای عدالت نمایندگی، و بازسازی اعتماد عمومی
کمیجانی ادامه داد: این سازوکار از حذف دیدگاه‌های متنوع جلوگیری کرده، کیفیت تصمیم‌گیری را ارتقا می‌دهد و ترکیب شورا را به واقعیت اجتماعی و فکری جامعه نزدیک‌تر می‌سازد. در کلان‌شهر تهران، با تنوع بالای فرهنگی، اجتماعی و سیاسی، اجرای انتخابات تناسبی می‌تواند گامی مؤثر در جهت افزایش مشارکت، ارتقای عدالت نمایندگی، و بازسازی اعتماد عمومی باشد.
وی افزود: در همین چارچوب، با توجه به اینکه نمایندگان مجلس شورای اسلامی نقش نظارتی در روند انتخابات شوراها دارند و مسئولیت تأیید نهایی صلاحیت داوطلبان بر عهده آنان است، انتظار می‌رود با سعه‌صدر، عدالت‌محوری و رعایت بی‌طرفی کامل عمل کنند تا حقی از هیچ داوطلب شایسته و مردمی در فرایند تأیید نهایی ضایع نشود. صیانت از حقوق داوطلبان و اعتماد مردم به سلامت انتخابات، ضامن پایداری جمهوریت و انسجام ملی است.