خبرگزاری آنا؛ امنیت غذایی از مهم‌ترین ارکان توسعه پایدار و از شاخص‌های کلیدی حکمرانی متعالی به شمار می‌رود. در شرایطی که تغییرات اقلیمی، فشار جمعیتی، نوسانات اقتصادی و تحریم‌های بین‌المللی بر نظام تأمین غذا تأثیر می‌گذارند، ضرورت پرداختن به این موضوع در سطح سیاست‌گذاری و حکمرانی بیش از پیش احساس می‌شود.
خبرنگار آنا در گفت‌وگو با افشین اسماعیلی‌فر معاون عرصه و توسعه فعالیت‌های کاربنیان دانشکده کشاورزی، آب، غذا و فراسودمند‌ها در دانشگاه آزاد اسلامی استان البرز، ارتباط میان امنیت غذایی و حکمرانی متعالی را بررسی کرده و علاوه بر مرور مبانی نظری به مطالعه و بررسی موردی ایران و چالش‌های پیش‌روی نظام تأمین غذا در کشور پرداخته است.
وی اظهار کرد که در دهه‌های اخیر، امنیت غذایی به یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های سیاست‌گذاران در سطح ملی و بین‌المللی تبدیل شده و تأمین غذای سالم، کافی و در دسترس برای همه شهروندان نه‌تنها یک نیاز انسانی است؛ بلکه عاملی راهبردی برای ثبات اجتماعی و سیاسی کشور‌ها محسوب می‌شود.
اسماعیلی‌فر ادامه داد: از سوی دیگر، مفهوم حکمرانی متعالی بر چگونگی اعمال قدرت، مدیریت منابع و تعامل میان دولت، بخش خصوصی و جامعه مدنی تأکید دارد. در نتیجه، رابطه میان امنیت غذایی و حکمرانی، رابطه‌ای دوسویه و تأثیرگذار است؛ حکمرانی کارآمد می‌تواند به امنیت غذایی پایدار منجر شود و امنیت غذایی نیز زمینه‌ساز افزایش اعتماد عمومی و انسجام اجتماعی است.
مبانی نظری امنیت غذایی و حکمرانی متعالی
معاون عرصه و توسعه فعالیت‌های کاربنیان دانشکده کشاورزی، آب، غذا و فراسودمند‌هادر دانشگاه آزاد کرج افزود: امنیت غذایی زمانی تحقق می‌یابد که همه افراد جامعه در هر زمان به غذای کافی، سالم، مغذی و قابل‌قبول فرهنگی دسترسی داشته باشند.
وی توضیح داد: بر اساس تعریف سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد، امنیت غذایی شامل چهار بُعد اصلی است: دسترسی فیزیکی، دسترسی اقتصادی، مصرف مؤثر و پایداری عرضه در طول زمان.. در مقابل، حکمرانی متعالی یا خوب بر مجموعه‌ای از اصول همچون شفافیت، پاسخ‌گویی، مشارکت، عدالت، کارآمدی و قانون‌مداری استوار است. این دو مفهوم زمانی در کنار هم معنا پیدا می‌کنند که نظام تصمیم‌گیری کشور قادر باشد منابع غذایی را به صورت عادلانه، پایدار و هوشمندانه مدیریت کند.
حکمرانی کارآمد می‌تواند به امنیت غذایی پایدار منجر شود و امنیت غذایی نیز زمینه‌ساز افزایش اعتماد عمومی و انسجام اجتماعی است
پیوند امنیت غذایی با حکمرانی متعالی
اسماعیلی‌فر تشریح کرد: امنیت غذایی و حکمرانی متعالی در یک چرخه متقابل اثرگذار قرار دارند. در صورتی که نظام حکمرانی از شفافیت، پاسخ‌گویی و برنامه‌ریزی علمی برخوردار باشد، منابع کشاورزی و غذایی به شکل مؤثرتری مدیریت شده و عدالت غذایی در جامعه برقرار می‌شود. از سوی دیگر، ضعف در حکمرانی مانند فساد اداری، ناهماهنگی نهادی یا تصمیم‌گیری کوتاه‌مدت به طور مستقیم امنیت غذایی را تضعیف می‌کند. به عنوان نمونه، نوسانات سیاست‌های ارزی، فقدان داده‌های دقیق و نبود هماهنگی میان وزارتخانه‌های مرتبط، می‌تواند چرخه تولید و توزیع غذا را مختل کند.
این مسئول درباره مطالعه موردی ایران با موضوع امنیت غذایی تشریح کرد: در ایران با وجود ظرفیت‌های طبیعی گسترده در زمینه کشاورزی، منابع آبی و تنوع اقلیمی، امنیت غذایی در دهه‌های اخیر با چالش‌هایی اساسی مواجه شده است. تغییرات اقلیمی، کاهش منابع آب زیرزمینی، وابستگی به واردات برخی کالا‌های اساسی و تحریم‌های اقتصادی ازجمله عوامل تهدیدکننده این حوزه هستند.
وی افزود: سال‌های اخیر، دولت و نهاد‌های مرتبط اقداماتی در جهت بهبود وضعیت انجام داده‌اند، از جمله: توسعه کشت‌های گلخانه‌ای، اصلاح الگوی مصرف، حمایت از تولید داخل، و ایجاد سامانه‌های پایش هوشمند امنیت غذایی. با این حال، چالش‌هایی همچنان پابرجاست.
به گفته این پژوهشگر، ضعف در هماهنگی میان دستگاه‌ها، نبود سیاست‌های پایدار قیمتی، ناکارآمدی در زنجیره تأمین و توزیع، و کم‌توجهی به جنبه‌های اجتماعی و فرهنگی تغذیه از موانع تحقق امنیت غذایی پایدار در ایران است. به علاوه، ساختار حکمرانی غذایی کشور نیازمند بازطراحی است تا بتواند میان اهداف اقتصادی، زیست‌محیطی و اجتماعی تعادل برقرار کند.
وی در تشریح راهکار‌های سیاستی برای بهبود حکمرانی و امنیت غذایی در کشور، تقویت هماهنگی نهادی از طریق تشکیل شورای عالی امنیت غذایی با حضور نهاد‌های مرتبط و بخش خصوصی، ارتقای نظام داده و اطلاعات غذایی برای تصمیم‌گیری مبتنی بر شواهد، سرمایه‌گذاری در فناوری‌های نوین کشاورزی و مدیریت منابع آب، گسترش آموزش‌های تغذیه‌ای و ارتقای آگاهی عمومی، توسعه زیرساخت‌های ذخیره‌سازی، حمل‌ونقل و توزیع هوشمند مواد غذایی، تقویت عدالت غذایی و حمایت هدفمند از اقشار آسیب‌پذیر و ترویج دیپلماسی غذایی برای کاهش اثرات تحریم‌ها و نوسانات بازار جهانی ازجمله این راهکارهاست.
اسماعیلی‌فر با بیان اینکه امنیت غذایی یکی از ستون‌های اصلی ثبات ملی و از شاخص‌های بنیادین حکمرانی متعالی است، گفت: تجربه ایران نشان می‌دهد که بدون اصلاحات ساختاری در نظام حکمرانی و بدون همکاری بین‌بخشی، دستیابی به امنیت غذایی پایدار دشوار خواهد بود.
وی توضیح داد: در دنیای پیچیده امروز، امنیت غذایی فقط با نگاه بخشی یا کشاورزی حاصل نمی‌شود، بلکه نیازمند حکمرانی هوشمند، مشارکت اجتماعی و سیاست‌گذاری یکپارچه میان اقتصاد، محیط‌زیست و سلامت عمومی است.
به گفته معاون عرصه و توسعه فعالیت‌های کاربنیان دانشکده کشاورزی، آب، غذا و فراسودمند‌ها در دانشگاه آزاد اسلامی استان البرز، مدیران اجرایی کشور باید امنیت غذایی را نه صرفاً به عنوان یک هدف بخشی، بلکه به مثابه یک مسئله ملی و راهبردی در دستور کار خود قرار دهند.
انتهای پیام/