علیرضا کدیور دانش‌آموختۀ آمار و تحلیلگر داده، در یک گزارش تحلیلی و آماری به بررسی تاثیر جنگ روی اندازه اشتغال در ایران پرداخته و به طور خلاصه نوشته است:
جنگ ۱۲ روزه بین ایران و اسرائیل از ۲۳ خرداد تا ۳ تیر ۱۴۰۴ (تقریباً اواسط فصل بهار تا آغاز تابستان) رخ داد. این بازه زمانی هم‌پوشان با دو فصل مهم اشتغال‌زای اقتصاد ایران (بهار: فعالیت‌های کشاورزی، تابستان: گردشگری، خدمات، ساخت‌وساز) بوده است.
آمار شاغلین تابستان ۱۴۰۴: ۲۴,۹۵۸,۰۰۰ نفر
آمار شاغلین بهار ۱۴۰۴: ۲۵,۱۲۳,۰۰۰ نفر
این تفاوت کاهش فصلی ۱۶۵,۰۰۰ نفر را نشان می‌دهد، اما طبق برآورد این پژوهشگر، اگر جنگ رخ نمی‌داد، احتمالا آمار اشتغال به چیزی در حدود ۴۵۰ هزار نفر بیشتر از مقدار فعلی می‌رسید. بنابراین، جنگ ۱۲ روزه به‌عنوان یک شوک خارجی و غیراقتصادی، با ایجاد عدم اطمینان، کاهش سرمایه‌گذاری، توقف فعالیت‌های کسب‌وکار و محدودیت در جابجایی‌ها، احتمالاً عامل اصلی کاهش اشتغال بوده است.
این آمار، تأثیر غیرمستقیم جنگ بر اقتصاد را به خوبی نشان می‌دهد و این که حتی جنگ‌های کوتاه‌مدت نیز می‌توانند آثار بزرگی بر اشتغال و معیشت مردم داشته باشند.
در این گزارش آمده است:
در آخرین گزارش نیروی کار مرکز آمار ایران، تعداد شاغلین کشور ۲۴ میلیون و ۹۵۸ هزار نفر برآورد شده است. این آمار نخستین گزارش رسمی نیروی کار بعد از جنگ ۱۲ روزه است و می‌توان تاثیرات احتمالی آن بر بازار کار را مورد بررسی قرار داد. با توجه به این که جنگ ۱۲ روزه از ۲۳ خرداد تا ۳ تیر در جریان بوده و بازه زمانی وقوع آن در میانه دو فصل بهار و تابستان قرار دارد، آیا می‌توان اثری از پیامدهای آن در آمار کار فصل تابستان دید؟
تغییرات فصلی آمار کار ایران در سال‌های اخیر به صورت زیر بوده است.
از تابستان ۱۴۰۲ که مشاغل از دست‌رفته در دوران کرونا بازیابی شده[۱] تاکنون نرخ رشد اشتغال در ایران در تمامی فصل‌ها مثبت بوده و اندازه اشتغال ایران از ۲۴ میلیون و ۶۸۶ هزار نفر در تابستان ۱۴۰۲ به ۲۵ میلیون و ۱۲۳ هزار نفر در بهار ۱۴۰۴ می‌رسد. اما پس از جنگ ۱۲ روزه اسرائیل با ایران، نرخ رشد اشتغال به ۰.۶۸%- تغییر می‌کند و آمار اشتغال به ۲۴ میلیون و ۹۵۸ هزار نفر کاهش می‌یابد. به عبارت دیگر، ۱۷۱ هزار نفر از تعداد شاغلین کشور در تابستان ۱۴۰۴ کم می‌شود.
با توجه به این که آمار اشتغال ایران قبل از جنگ روندی صعودی داشته، می‌توان به گونه‌ای دیگر نیز به مشاغل از دست‌رفته جنگ نگاه کرد.
اگر جنگ نمی‌شد آمار اشتغال چقدر بود؟
در بهار ۱۴۰۴ نرخ رشد اشتغال نسبت به فصل مشابه در سال گذشته ۱.۵% بوده است. این مقدار تقریبا ۴ برابر نرخ رشد در زمستان ۱۴۰۳ است و این احتمال وجود داشته که آمار اشتغال در آستانه یک روند صعودی جدید قرار داشته باشد.
کمترین و بیشترین نرخ رشدی که اشتغال ایران در یک سال منتهی به بهار ۱۴۰۴ تجربه کرده، ۰.۴۲% و ۱.۷۹% بوده است. اگر این دو نرخ رشد را معیار قرار دهیم و آن‌ها را بر تابستان سال گذشته اعمال کنیم، به محدوده‌ای تقریبی از مقدار احتمالی آمار اشتغال در تابستان ۱۴۰۴ در صورت عدم جنگ می‌رسیم.
اگر اسرائیل به این حمله نمی‌کرد و جنگ ۱۲ روزه رخ نمی‌داد، آمار اشتغال ایران احتمالا به چیزی بین ۲۵.۲۳۴ و ۲۵.۵۸۰ میلیون نفر می‌رسید. مقدار میانی این دو ، ۲۵ میلیون و ۴۰۱ هزار نفر است. اگر این عدد را به عنوان برآورد احتمالی آمار اشتغال در صورت عدم جنگ در نظر بگیریم، می‌توانیم بگوییم در پی آثار ناشی از جنگ در اقتصاد ایران، چیزی حدود ۴۴۹ هزار شغل در تابستان ۱۴۰۴ در کشور از دست رفته است.
جمع‌بندی و نتیجه‌گیری
در تابستانِ پس از جنگ ۱۲ روزه اسرائیل و ایران، ۱۷۱ هزار نفر از آمار شاغلین ایران در مقایسه با آمار فصل بهار کم شد. در تغییرات فصلی آمار اشتغال، معمولا تعداد شاغلین در بهار و تابستان به دلیل رونق کشاورزی، گردشگری و … از تعداد شاغلین در زمستان و تا حدی پاییز بیشتر است. در نتیجه عاملی برای کاهش یک‌باره آمار تابستان در مقایسه با بهار دیده نمی‌شود[۲]. از سوی دیگر، کاهش آمار شاغلین بعد از اتمام دوره بازیابی مشاغل از دست رفته در دوره کرونا در نیمه ۱۴۰۲ در هیچ فصلی رخ نداده بود و به همین خاطر می‌توان با احتمال قابل قبولی گفت کاهش آمار اشتغال در تابستان بیش از هر عامل دیگری تحت تاثیر جنگ رخ داده است.
اگر فرض کنیم اشتغال ایران با روند سال گذشته همچنان به رشد خود ادامه می‌داد، آمار اشتغال احتمالا به چیزی در حدود ۴۵۰ هزار نفر بیشتر از مقدار فعلی می‌رسید. این عدد مشاغل از دست‌رفته و فرصت‌های شغلی جدیدی که انتظار می‌رفت متقاضیان نهایی خود را در این بازه زمانی پیدا کنند، شامل می‌شود. به عبارت دیگر اگر جنگ نمی‌شد، احتمالا اندازه اشتغال ایران ۴۵۰ هزار نفر بیشتر از تعداد شاغلین فعلی بود.
ارجاع و پانویس
[۱] مسئله رکود اشتغال ایران در سال‌های پساکرونا، قلمروی رفاه، مهر ۱۴۰۴ (+)
[۲] ممکن است خاموشی‌های پی‌درپی برق و افزایش هزینه‌های انرژی نیز بر کاهش آمار اشتغال در فصل تابستان تاثیر گذاشته باشد. اما با توجه به این که محدودیت‌های مربوط به انرژی پدیده جدیدی نیست، بعید به نظر می‌رسد تاثیر آن برآمار اشتغال در تابستان ۱۴۰۴ از پیامدهای جنگ بیشتر بوده باشد.