به گزارش «ساینس دیلی»، پژوهشگران دریافته‌اند که تجسم یک نسخه دیجیتالی و کودکانه از چهره خود فرد می‌تواند خاطرات زنده و روشنی از دوران کودکی را فعال کند. این توهم، ارتباط میان خودادراک بدنیِ و حافظه خودزندگی‌نامه‌ای (خاطرات شخصی مربوط به زندگی فرد) را تقویت می‌کند. یافته‌ها نشان می‌دهد که بازیابی حافظه صرفا یک فرایند ذهنی نیست، بلکه به‌طور عمیقی با چگونگی ادراک ما از بدن‌مان گره خورده است. این بینش‌ها می‌تواند به توسعه ابزار‌هایی برای بازیابی خاطرات فراموش‌شده یا درمان اختلالات حافظه منجر شود.

پژوهش تازه‌ای نشان می‌دهد که تغییر موقت در شیوه‌ای که افراد بدن خود را می‌بینند، می‌تواند یادآوری خاطرات شخصی مربوط به زندگی فرد حتی خاطراتی از اوایل دوران کودکی را آسان‌تر کند.

این پژوهش که در نشریه «ساینتیفک ریپورتز» (Scientific Reports)، بخشی از گروه مجلات «نیچر» (Nature) منتشر شده، نخستین مطالعه‌ای است که نشان می‌دهد بزرگسالان می‌توانند پس از مشاهده موقت چهره خود در نسخه‌ای کودکانه، خاطرات نخستین سال‌های زندگی خود را موثرتر به یاد آورند.

چگونه «توهم هم‌چهرگی» ذهن و بدن را دوباره پیوند می‌دهد

عصب‌پژوهان دانشگاه «آنگلیا راسکین» (Anglia Ruskin) در کمبریج این پژوهش را با مشارکت ۵۰ داوطلب بزرگسال انجام دادند. در این آزمایش از پدیده‌ای به نام «توهم هم‌چهرگی» (Enfacement Illusion) استفاده شد؛ روشی که به افراد کمک می‌کند تا چهره‌ای را که روی صفحه می‌بینند، به‌عنوان بازتاب واقعیِ خود احساس کنند.

در این فرایند، هر شرکت کننده ویدئویی زنده از چهره خود تماشا می‌کرد که به صورت دیجیتالی با فیلتری تغییر یافته بود تا شبیه به چهره آنها در کودکی باشد. هم‌زمان با حرکت سرِ شرکت‌کنندگان، تصویر روی صفحه نیز حرکات آنها را تقلید می‌کرد و در نتیجه این احساس پدید می‌آمد که چهره کودکانه واقعا از آنِ خودِ فرد است. گروه کنترل نیز همان فرایند را تجربه کردند، با این تفاوت که چهره بزرگسالیِ دست‌نخورده خود را دیدند.

پس از پایان مرحله توهم، از شرکت‌کنندگان خواسته شد در مصاحبه حافظه خودزندگی‌نامه‌ای شرکت کنند که برای برای یادآوری خاطراتی از اوایل زندگی و سال گذشته افراد طراحی شده بود.

افزایش چشمگیر در یادآوری خاطرات کودکی

پژوهشگران میزان جزئیاتی را که شرکت‌کنندگان هنگام توصیف خاطرات شخصیِ مربوط به رویداد‌های خاص بیان کردند، اندازه‌گیری کردند. این نوع خاطرات به افراد امکان می‌دهد تجربه‌های گذشته را با جزئیات ذهنی زنده کنند و در ذهن خود به گذشته «سفر کنند».

نتایج نشان داد شرکت‌کنندگانی که نسخه جوان‌ترِ چهره‌ی خود را دیده بودند، خاطرات دوران کودکی را با جزئیات بسیار بیشتری به یاد آوردند، در مقایسه با افرادی که تنها چهره بزرگسال خود را مشاهده کرده بودند. این نتایج نخستین شواهد را فراهم می‌کند که نشان می‌دهد تغییرات ظریف در خودادراکی بدنی می‌تواند بر میزان دسترسی عمیق ما به خاطرات دور تأثیر بگذارد.

گشودن پیوند مغز و بدن در حافظه

به گفته پژوهشگران، این کشف نوری تازه بر تعامل میان ادراک بدنی و حافظه می‌افکند و می‌تواند در آینده به روش‌های نوینی برای بازیابی خاطرات فراموش‌شده، از جمله خاطرات دوره موسوم به «فراموشی کودکی» (Childhood Amnesia) منجر شود؛ دوره‌ای که معمولا شامل چند سال نخست زندگی است.

دکتر «اُتکارش گوپتا» (Utkarsh Gupta)، نویسنده اصلی پژوهش که این تحقیق را در دوران دکتری خود در دانشگاه «آنگلیا راسکین» انجام داده است، توضیح می‌دهد: «تمام رویداد‌هایی که به یاد می‌آوریم، نه تنها تجربه‌هایی از دنیای بیرون هستند، بلکه تجربه‌هایی از بدن خودمان نیز محسوب می‌شوند که همواره حضور دارد. ما دریافتیم که تغییر موقت در خودادراکی بدنیِ به‌ویژه تجسم نسخه‌ای کودکانه از چهره خود می‌تواند به طور چشمگیری دسترسی به خاطرات دوران کودکی را افزایش دهد. شاید علت آن این باشد که مغز، اطلاعات بدنی را نیز به عنوان بخشی از جزئیات یک رویداد رمزگذاری می‌کند و بازگرداندنِ نشانه‌های مشابه بدنی می‌تواند به بازیابی آن خاطرات، حتی پس از دهه‌ها، کمک کند».

بازآفرینی خویشتن برای بازدید از گذشته

استاد «جین اسپل» (Jane Aspell)، نویسنده ارشد و رئیس «آزمایشگاه خود و بدن» در دانشگاه «آنگلیا راسکین»، می‌گوید: «زمانی که خاطرات دوران کودکی شکل گرفتند، بدن ما متفاوت بود؛ بنابراین پرسیدیم: اگر بتوانیم به افراد کمک کنیم تا دوباره جنبه‌هایی از آن بدن را تجربه کنند، آیا می‌توانیم به آنها در یادآوری خاطرات آن زمان یاری رسانیم؟ یافته‌های ما نشان می‌دهد که خودِ بدنی و حافظه خودزندگی‌نامه‌ای به هم پیوسته‌اند و تغییر موقت در تجربه بدنی می‌تواند دسترسی به خاطرات دور را تسهیل کند. این نتایج بسیار هیجان‌انگیز است و نشان می‌دهد که در آینده می‌توان از توهم‌های بدنی پیشرفته‌تر برای گشودن قفل خاطرات مراحل مختلف زندگی شاید حتی اوایل نوزادی استفاده کرد. همچنین ممکن است بتوان از این روش برای کمک به افراد دچار اختلالات حافظه بهره گرفت».