به گزارش اقتصادآنلاین، مشاهدات گزارش شده مبنی بر رَد عبور در آسمان تهران، که اغلب توسط شهروندان و منابع غیررسمی در شبکه‌های اجتماعی منتشر شد، به سرعت واکنش‌هایی را برانگیخت. این مشاهدات شامل خطوط سفید طویلی بود که در آسمان پدیدار می‌شدند و در برخی موارد، به دلیل سرعت و ارتفاع پرواز، شباهت زیادی به مسیر حرکت جنگنده‌های نظامی داشتند. این گمانه‌زنی‌ها خصوصاً با توجه به شدت گرفتن تنش‌ها، باعث شد تا این موضوع به یک مسئله امنیتی تلقی شود و توجه رسانه‌ها را جلب نماید.
مقامات رسمی این پدیده را به توضیحات هواشناسی ربط دادند. صادق ضیائیان، رئیس مرکز ملی پیش‌بینی سازمان هواشناسی کشور، این پدیده را صرفاً خطوط تراکم (Contrails) ناشی از عبور هواپیماهای مسافربری یا ترابری در ارتفاعات بالا دانست. خطوط تراکم زمانی شکل می‌گیرند که بخار آب موجود در اگزوز موتور هواپیما در مجاورت هوای بسیار سرد و کم‌فشار بالای ابرها به سرعت یخ زده و تبلور یابد. فرمول شیمیایی اصلی این فرآیند، صرفاً انجماد سریع آب است.
پیام‌های دیپلماتیک و اولتیماتوم‌های تلویحی: کانال‌های ارتباطی غیررسمی
در حالی که درگیری‌های نظامی مستقیم هنوز به وقوع نپیوسته است، ارتباطات دیپلماتیک بین تهران و واشنگتن، هرچند پشت پرده، فعال باقی مانده است. علی لاریجانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران، به وجود کانال‌های ارتباطی غیرمستقیم اشاره کرد که به طور سنتی در زمان‌های اوج بحران فعال می‌شوند. وی به نقش تام باراک، نماینده ویژه آمریکا در امور لبنان، به عنوان یکی از واسطه‌های کلیدی در انتقال پیام‌ها اشاره نمود.
لاریجانی سابقه تاریخی این کانال را یادآوری کرد، زمانی که باراک به ایران فرصت ۶۰ روزه برای پاسخگویی به برخی مطالبات آمریکا ارائه کرده بود. اظهارات اخیر منتسب به مقامات آمریکایی که با لحنی دوپهلو بیان شده و به «آخرین بار است؛ یا حرف‌های ما را گوش می‌کنید یا خود دانید» تعبیر شده، توسط لاریجانی به عنوان تهدید مستقیم تلقی نشد، بلکه به عنوان تأکیدی بر لزوم پاسخ‌دهی سریع تهران به بسته‌های پیشنهادی یا هشدارهای دیپلماتیک تفسیر گردید.
این تحولات دیپلماتیک نشان می‌دهد که فرآیندهای مذاکراتی، هرچند ناکام در حل ریشه‌ای مسائل، همچنان برای مدیریت بحران و جلوگیری از محاسبات اشتباه در جریان است. هدف اصلی این پیام‌ها، مدیریت ریسک و اطمینان از این است که طرفین از خطوط قرمز یکدیگر آگاه باشند، حتی اگر این هشدارها در قالب اولتیماتوم‌های تلویحی ارائه شوند.
تحلیل‌های بین‌المللی: احتمال جنگ دومتحلیلگران بین‌المللی با دقت تحولات را زیر نظر دارند و در حال ارزیابی احتمال وقوع یک درگیری نظامی گسترده دیگر در منطقه خاورمیانه هستند.
تداوم بن‌بست و پیامدهای جهانی
نشریه نیوزویک با استناد به سخنان اخیر رهبر انقلاب مبنی بر اختلاف ذاتی و غیرقابل حل میان جمهوری اسلامی و ایالات متحده، بر تداوم بن‌بست سیاسی و استراتژیک میان تهران و واشنگتن تأکید کرد. این تحلیل بر این محور استوار بود که هرگونه تلاش برای حل مسائل هسته‌ای یا منطقه‌ای صرفاً به معنای تغییر تاکتیک‌های کوتاه‌مدت خواهد بود و نه تغییر استراتژی بنیادین دو طرف.
نیوزویک پیامدهای جهانی این تنش ادامه‌دار را مورد بررسی قرار داد:
-
بازار نفت: هرگونه تشدید درگیری می‌تواند منجر به نوسانات شدید در قیمت جهانی نفت شود، خصوصاً با توجه به موقعیت حیاتی تنگه هرمز.
-
امنیت منطقه: بی‌ثباتی در خلیج فارس و تأثیر آن بر متحدان آمریکا در منطقه.
-
توازن قدرت: تأثیر این تقابل بر موازنه قدرت میان بازیگران منطقه‌ای مانند عربستان سعودی، ترکیه و اسرائیل.
این تحلیل در پی افزایش تنش‌های ناشی از حملات اخیر اسرائیل به اهداف ایرانی در سوریه و عراق و همچنین حملات سایبری و فیزیکی آمریکا به زیرساخت‌های مرتبط با برنامه هسته‌ای ایران صورت گرفته است.
ارزیابی جدی احتمال جنگ دوم ایران و اسرائیل
سازمان لیبرال حامی اسرائیل، جی ستریت، در گزارشی که در تاریخ ۱۲ آبان منتشر شد، لحن هشداری بسیار جدی‌تری اتخاذ کرد. این سازمان احتمال وقوع جنگ دوم بین جمهوری اسلامی و اسرائیل را نه تنها محتمل، بلکه با توجه به آماده‌سازی‌های آشکار و پنهان هر دو طرف، بسیار جدی ارزیابی کرده است.
گزارش جی ستریت استدلال می‌کند که آرامش موجود به شدت وابسته به توانایی دولت دونالد ترامپ در اعمال بازدارندگی مؤثر بر بنیامین نتانیاهو بوده است. با این حال، مقامات اسرائیلی در محافل خصوصی، درگیری‌های پیشین را تنها "جنگ اول" نامیده‌اند. اعتقاد غالب در تل‌آویو این است که در دور بعدی، تمرکز حملات نه فقط بر نیروهای نیابتی، بلکه بر اهداف استراتژیک ایران معطوف خواهد شد.
این دیدگاه حاکی از آن است که اسرائیل احتمالاً صبر کمتری در برابر اقدامات ایران خواهد داشت و آماده است تا برای رسیدن به اهداف استراتژیک خود، ریسک درگیری تمام‌عیار را بپذیرد.
موضع‌گیری و آمادگی ایران: اذعان به ریسک بالا
جمهوری اسلامی ایران نیز نسبت به فضای امنیتی موجود موضعی واقع‌بینانه اتخاذ کرده و بر لزوم آمادگی دائمی تأکید ورزیده است.
سعید خطیب‌زاده، معاون وزیر خارجه جمهوری اسلامی، در تاریخ ۱۱ آبان به صراحت اعتراف کرد که احتمال وقوع جنگ دوباره میان ایران و اسرائیل «بسیار بالاست». وی اگرچه تأکید نمود که تهران تمام تلاش خود را به کار می‌گیرد تا منطقه وارد جنگ دیگری نشود، اما پذیرش این ریسک بالا نشان‌دهنده درک کامل ایران از محاسبات طرف مقابل است.
این آمادگی پیشتر نیز از سوی علی لاریجانی در تاریخ ۱۱ شهریور اعلام شده بود، جایی که وی آتش‌بس درگیری‌های پیشین (تعبیر شده به عنوان جنگ ۱۲ روزه) را «شکننده» خوانده و بر لزوم آمادگی مستمر و هوشیاری مقامات در برابر تحولات غیرمنتظره تأکید کرده بود. این موضع‌گیری دوگانه (تلاش برای پرهیز از جنگ همزمان با آمادگی کامل) رویکرد جاری تهران در مدیریت بحران است.
عملیات‌های نیابتی و تمرینات رزمی: آماده‌سازی جبهه‌های مختلف
آمادگی نظامی ایران نه تنها در سطح دفاعی، بلکه در گسترش و فعال‌سازی محورهای مقاومت در منطقه نیز مشهود است.
فعال‌سازی نیروهای نیابتی
رادیو ملی اسرائیل گزارش‌هایی منتشر کرده است مبنی بر اینکه ایران در حال تشدید فعالیت‌های خود در تجهیز و آماده‌سازی شبه‌نظامیان شیعه در عراق است. این اقدامات نه تنها برای دفاع از مرزهای عراق، بلکه به عنوان بخشی از استراتژی "عمق استراتژیک" ایران در برابر تهدیدات مستقیم تلقی می‌شود. هدف، ایجاد یک بازدارندگی چندلایه است که در صورت وقوع درگیری، اسرائیل را از چند جبهه تحت فشار قرار دهد.
تحلیل قابلیت‌های جنگی نوین
پپ اسکوبار، روزنامه‌نگار برزیلی، که به تحلیل‌های نزدیک به روسیه و ایران متمایل است، معتقد است ایران برای یک جنگ تمام عیار با اسرائیل و آمریکا کاملاً آماده شده است. وی تأکید می‌کند که جمهوری اسلامی هنوز بهترین و پیشرفته‌ترین جنگ‌افزارهای خود، به ویژه موشک‌های هایپرسونیک و سیستم‌های دفاع موشکی پیشرفته، را در صحنه عملیات آشکار نکرده است. این ذخیره استراتژیک به عنوان اهرم بازدارندگی نهایی تلقی می‌شود.
تمرینات داخلی و آمادگی ارتش
در جبهه داخلی، آمادگی رزمی نیروهای مسلح به طور مستمر اعلام می‌شود. سرلشکر موسوی، فرمانده کل ارتش، با تأکید بر آمادگی کامل رزمی، اعلام کرده است که: «دریادلان ارتش در جنوب کشور آماده اجرای مأموریت‌های محوله هستند و تمام طرح‌های دفاعی و تهاجمی در مقابله با دشمن را روز به روز تمرین و به‌روزرسانی می‌کنند.»
این تمرینات شامل سناریوهای پیچیده مقابله با حملات هوایی، جنگ الکترونیک، و عملیات‌های آبی-خاکی در منطقه خلیج فارس است که نشان‌دهنده انتقال نیروها از وضعیت تأهب به وضعیت عملیاتی فعال در برخی یگان‌ها است.
ترکیب مذاکره، هشدار و آماده‌باش عملیاتی
فضای حاکم بر منطقه در حال حاضر، ترکیبی پیچیده و متناقض از مذاکرات پشت پرده، هشدارهای علنی دیپلماتیک و آمادگی‌های نظامی همه‌جانبه است. شایعات پرواز جنگنده‌ها، حتی اگر با توضیحات هواشناسی رد شود، نمادی از سطح بالای تنش در جامعه و آمادگی نیروهای نظامی برای هرگونه اقدام ناگهانی است.
در حالی که تلاش‌های دیپلماتیک در کانال‌های غیرمستقیم برای جلوگیری از محاسبات اشتباه و درگیری مستقیم ادامه دارد، تحلیلگران بین‌المللی و مقامات داخلی، احتمال وقوع درگیری‌های گسترده‌تر را بسیار بالا ارزیابی می‌کنند. نیروهای نظامی ایران، از شمال تا جنوب، در حالت آماده‌باش عملیاتی قرار دارند و انتظار می‌رود این آمادگی تا زمان مشخص شدن نتایج نهایی تنش‌های منطقه‌ای و دیپلماتیک حفظ شود.